پرسش:
ثواب زیارت و گریه بر امام حسین علیهالسلام را بر اساس روایات بیان کنید.
پاسخ:
امام حسین علیهالسلام در میان معصومان علیهمالسلام از جایگاه و ویژگیهای منحصر به فردی برخوردار هستند. در این ویژگیهای اختصاصی، بحث از برتری جایگاه ایشان نسبت به دیگر اهلبیت علیهمالسلام مطرح نشده، بلکه برکات و کراماتی برای حضرت با محوریت بهرهبرداری شیعیان و ارادتمندان به آن حضرت به چشم میخورد.
در ادامه بر اساس روایات، به پاداش و بهره مادی و معنوی که در زیارت و گریه بر امام حسین علیهالسلام وجود دارد، اشاره خواهد شد.
الف) ثواب زیارت امام حسین علیهالسلام
یکی از مهمترین ویژگی زیارت امام حسین علیهالسلام، عدم محدودیت در زمان، مکان، دفعات، متن زیارت و شیوه زیارت و ... است؛ به عبارت دیگر در هر زمان و هر مکانی و با هر شرایطی و با متون مختلف و متعدد میشود حضرت را زیارت کرد. آنچه از روایات به دست میآید، تأکید فراوان بر انجام اصل زیارت است و شرایط دیگر آن، قابل چشم پوشی است. اهمیت زیارت حضرت را میتوان در متن این روایت به روشنی دریافت: فَرُوِیَ عَنِ اَلصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهالسلام أَنَّهُ قَالَ: زِیَارَهُ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیهالسلام وَاجِبَهٌ عَلَى کُلِّ مَنْ یُقِرُّ لِلْحُسَیْنِ بِالْإِمَامَهِ مِنَ اَللَّهِ عَزَّوَجَلَّ. (1) از امام صادق علیهالسلام حدیث شده که فرمودند: زیارت حسین بن على علیهماالسلام واجب است بر هر که اقرار به امامت حسین علیهالسلام از جانب خداى عز و جل دارد.
شبیه به این مفهوم در روایات دیگر نیز مورد توجه بوده (2) و دستکم، یک بار زیارت امام حسین علیهالسلام در طول عمر یک انسان مؤمن همانند حج تمتع، واجب دانسته شده است. شاید این روایات و مفهوم وجوبی که از آن به دست میآید، ما را از پرداختن به دیگر روایات فضیلت کفایت کند. درک این مطلب که یک زیارت به ظاهر مستحبی در جایگاهی قرار میگیرد که معصومان در کلام خود آن را واجب شمردهاند، دیگر بقیه فضیلتهای بیان شده درباره زیارت حضرت را تحتالشعاع خود قرار میدهد.
ب) پاداش گریه بر امام حسین علیهالسلام
یکی دیگر از ویژگیهای انحصاری برای حضرت اباعبدالله علیهالسلام که بهره آن برای شیعیان و دوستداران حضرت حاصل میشود، پاداش ویژه برای گریستن بر مصائب عاشوراست. در روایات متعدد، گریه کردن بر امام حسین علیهالسلام، به عنوان سیره اهلبیت علیهمالسلام و یکی از شعائر تشیع محسوب شده است. اوج این تأکید در زیارت ناحیه مقدسه است که حضرت صاحبالزمان علیهالسلام، نهایت گریستن خود بر مصائب جدش را به خون گریه کردن بیان کردهاند. (3) در روایتی امام صادق علیهالسلام تمایز گریستن بر امام حسین علیهالسلام را این چنین بیان میکنند: کُلُّ اَلْجَزَعِ وَ اَلْبُکَاءِ مَکْرُوهٌ سِوَى اَلْجَزَعِ وَ اَلْبُکَاءِ عَلَى اَلْحُسَیْنِ علیهالسلام (4) یعنی هر نالیدن و گریهای مکروه است، مگر ناله و گریه بر حسین علیهالسلام.
با این توصیف روشن است که حتی در گریه کردن بر حضرت، اختصاص و انحصاری وجود دارد که همه معصومان تلاش کردهاند بخش احساسی و شورآفرین مذهب را در جریان شهادت امام حسین علیهالسلام متمرکز کنند. آثار دیگری مانند بخشش گناهان (5) نیز به عنوان پاداش گریه بر حضرت در روایت بیان شده است.
البته روایاتی که در مورد ثواب زیارت و گریه بر امام حسین علیهالسلام از معصومان علیهمالسلام بیان شده فراوان هستند که میتوان با مراجعه به کتاب «کامل الزیارات» برخی از این روایات را مشاهده کرد. به عنوان مثال امام کاظم علیهالسلام فرمودند: «ثواب زیارت امام حسین علیهالسلام معادل ثواب حجّ است براى کسى که حجّ از دستش رفته است». (6) همچنین منابع حدیثی دیگر مانند کتاب «الکافی» بَابُ فَضْلِ زِیَارَهِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ، جلد 4، صفحه 580؛ «وسائل الشیعه»، جلد 14، صفحه 409 و ... بسیاری از روایات این موضوع را جمع آوری کردهاند.
نتیجه:
در بین معصومان علیهمالسلام، امام حسین علیهالسلام، دارای ویژگیهای انحصاری است که ثواب و آثار ویژه برای زیارت و گریه کردن بر آن حضرت از جمله این اختصاصات به شمار میرود. در برخی روایت فضیلت بالای زیارت حضرت با وجوب زیارت آن حضرت بر همه مؤمنان بیان شده و یا تنها گریستن بر مصائب اباعبدالله علیهالسلام جایز شمرده شده است.
پینوشتها:
1. مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفه حجج الله على العباد، محقق / مصحح: مؤسسه آل ¬البیت علیهمالسلام، قم: کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413 ق، ج 2، ص 133.
2. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، محقق / مصحح: امینى، عبدالحسین، نجف اشرف: دار المرتضویه، چاپ اول، 1356 ش، ص 122.
3. مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، محقق / مصحح: جمعى از محققان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403 ق، ج 36، ج 98، ص 148.
4. طوسى، محمد بن الحسن، الأمالی، قم: دار الثقافه، چاپ اول، 1414 ق، ج 2، ص 161.
5. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیهالسلام، مترجم:غفاری علیاکبر و مستفید، تهران: نشر صدوق، اول، 1372 ش، ج 2، ج 1، ص 299.
6. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، همان، ص 157.