به مناسبت ولادت حضرت زینب سلام اللّه علیها ( 6/ جمادی الأولی/ 5 ق)

1 - حضرت زینب

بعد از حادثه كربلا حضرت زینب (س)، حدود یك سال و شش ماه زندگی كرد. حضرت در كاروان اسیران، همراه دیگر باقی ماندگان قافله كربلا به كوفه و سپس به شام برده شد. اگر چه در واقع رهبری بازماندگان بر عهده امام سجاد (ع) بود، اما به ظاهر زینب كبری (س) رهبری را برعهده داشت.

سخنرانی قهرمانانه زینب (س) در كوفه، موجب تحول در افكار عمومی شد. وی در برابر نعره مستانه عبیدالله بن زیاد، آن گاه كه به پیروزیش می‏نازید و می‏گفت: "كار خدا را با خاندانت چگونه دیدی؟!" با شهامت و شجاعت و صف ناپذیری گفت: "ما رأیت الا جمیلا؛ جز زیبایی چیزی ندیده‏ام. شهادت برای آنان مقدر شده بود. آنان به سوی كشتن گاه خویش رفتند. به زودی خداوند آنان و تو را می‏آورد تا در پیشگاه خداوند داوری خواهید.

آن گاه كه ابن زیاد دستور قتل امام سجاد (ع) را صادر كرد، زینب (س) با زیركی تمام، زمام عواطف را به دست گرفت و برادر زاده‏اش را در آغوش گرفت و گفت: اگر خواستی او را بكشی ،مرا هم بكش. به دنبال حركت زینب (س)، ابن زیاد از كشتن امام سجاد (ع) منصرف شد.

كاروان آزادگان به دمشق رفت. در شام نیز زینب (س) توانست افكار عمومی را متحول نماید. در جلسه‏ای كه یزید به عنوان پیروزی ترتیب داده بود و در حضور بازماندگان واقعه كربلا، سربریده حسین (ع) را در تشت نهاد و با چوب‌د‌ستی به صورتش می‏زد، زینب كبری (س) با سخنرانی خویش غرور یزید را در هم كوفت و او را از كرده خویش پشیمان كرد. سرانجام یزید مجبور شد كاروان را با احترام به مدینه برگرداند.

در مدینه نیز زینب (س)، پیام آور شهیدان، ساكت ننشست. او با فریادش مردم مدینه را بر ضد حكومت یزید شوراند. حاكم مدینه در پی تبعید حضرت زینب  برآمد. به نوشته برخی حضرت به شام سفر نمود و در همان جا درگذشت. برخی دیگر گفته‏اند: حضرت به مصر هجرت نمود و در تاریخ پانزدهم رجب سال 62 هجری درگذشت.(1)

در این كه مرقد مطهر حضرت زینب كجاست، میان مورخان اختلاف نظر است كه به آنها اشاره می‌شود:

1ـ برخی بر این عقیده هستند كه قبر حضرت در محلی به نام «راویه» در یك فرسخی دمشق می‌باشد، كه الان به نام زینبیه معروف است.

اینان بر این عقیده‌اند كه چون در مدینه قحطی و تنگدستی شدیدی به وجود آمد و عبدالله جعفر( شوهر حضرت زینب) هرچه داشت، به دیگران بذل و بخشش كرد و دیگر چیزی برای كمك و احسان به دیگران نداشت،  ناراحت و در رنج بود كه همراه زینب از مدینه به شام رفتند و در آنجا درگذشتند(2).

2ـ گروهی دیگر بر این عقیده‌اند كه حضرت زینب در قاهره، پایتخت مصر، مدفون است و بقعه و بارگاه مجلّلی در همان جا به نام حضرت موجود است.

اینان بر این باورند كه چون حضرت زینب در مدینه مردم را علیه حكومت بنی امیه تحریك می‌كرد، یزید دستور داد كه او را از مدینه تبعید نمایند، حضرت مصر را انتخاب كرد و حاكم مدینه او را همراه عدّه دیگری از زنان بنی هاشم به مصر فرستاد.(3)

3ـ برخی دیگر معتقدند كه حضرت در قبرستان بقیع در مدینه مدفون است.

 اینان معتقدند كه حضرت پس از ورود به مدینه ، همراه اهل بیت(ع) در همان جا زندگی كرد و در سال 62 در مدینه درگذشت.(4) محققانی چون سید محسن امین (نویسنده اعیان الشیعه) و محلاتی (نویسنده ریاحین الشریعه) و علامه بیرجندی (نویسنده كبریت احمر) همین دیدگاه اخیر را پذیرفته‌اند اما قبری كه در شام است و معروف می‌باشد كه متعلق به زینب كبری، دختر علی است، متعلق به ام كلثوم (همسر مسلم بن عقیل است كه بعد از شهادت حضرت مسلم، با عبدالله جعفر ازدواج كرد) یا مربوط به ام كلثوم صغري یا یكی از زنان اهل بیت است كه كنیه او ام كلثوم می‌باشد(5) اما  كسی كه در مصر است، زینب دختر یحیي(6) نوه امام سجاد است، یا دختر حسن بن زید، از نوه‌های امام مجتبي(ع)(7).

 هر كدام از دیدگاه‌های مذكور، طرفدارانی دارد، ولی  مسلّم است در هر كدام از این زیارتگاه‌ها، حضرت را زیارت كنیم، مأجور خواهیم بود.

دكتر سید جعفر شهیدی، نویسنده و محقق، در این باره می‌نویسد:

«پایان زندگانی شیر زن كربلا روشن نیست. مسلّم است كه زینب(س) پس از بازگشت از شام، مدتی دراز زنده نبود. چنان كه مشهور است سال شصت و دوم از هجرت به جوار حق رفته است. در كجا؟ مدینه؟ دمشق؟ قاهره؟ هر یك از نویسندگان سیره برای درستی رأی خود، دلیلی و یا دلیل‌هایی آورده است... این زیارتگاه‌ها (شام و مصر) از مصادیق بیوتی است كه نام خدا در آنها به بزرگی یاد می‌شود و دوستداران اهل بیت یا خلوص نیّت فراوان، مراتب ارادت خود را به كسی كه آن مزار به نام اوست، بیان می‌دارند و با پیغمبر خود و خانواده او تجدید عهد می‌كنند»(8).

محمد بحرالعلوم در كتاب فی رحاب السیده زینب(س) می‌نویسد: تفاوتی ندارد كه سرانجام سفر زینب(س) عقیله بنی هاشم، به دمشق بوده یا مصر. تفاوتی ندارد كه خورشید كجا غروب كرده است. آنچه اهمیت دارد ،شعاع آن آفتاب روشنی بخش است كه در طول زمان غروب نمی‌كند. كلمات جاودانی از زینب(س) باقی مانده  كه برای همیشه حكومت وهیبت بنی امیه و هر باطلی را تهدید می‌كند، و در هر زمان و در سراسر زمین همواره زنده است و مرگ نتوانسته و نمی‌تواند آن فریاد را خاموش كند.(9)

بعد از وفات، تربت ما، در زمین مجوی          در سینه‌های مردم عارف مزار ماست

آری، مزار زینب(س) در واقع دل‌های مردم عارف، بلكه دل‌های همه ماست. به او سلام می‌فرستیم، خود را از ارادتمندان آن بزرگوار می‌دانیم(10) و هر جا به نام او باشد، برای ما قابل احترام است.

پی‌نوشت‌ها:

1. زینب پیام آور عاشورا، سید عطاء الله مهاجرانی، ص 287 به بعد.تهران ،انتشارات اطلاعات ،1374 .ش

2. وسیلة الدارین، ص 433؛ سید ابراهیم موسوی زنجانی، ریاحین الشریعه، ج 3، ص 37. تهران ،اسلامیه .

3. ریاحین الشریعه، ج 3، ص 34؛ صادقی اردستانی، زینب قهرمان كربلا، ص 398 ـ 399.تهران ، مطهر ،1372 ش .

4. اعیان الشیعه، ج 11، ص 63؛ . سید محسن امین، اعیان الشیعه، ،بیروت ،دار التعارف للمطبوعات ،1420 ه ق ،چاپ پنجم ، تحقیق سید حسن امین .

 ریاحین الشریعه، ج 3، ص 37 و 207.

5. اعیان الشیعه، ج 11، ص 58.

6. همان، ص 67.

7. ریاحین الشریعه، ج 3، ص 36.

8. زندگانی حضرت فاطمه(ع)، ص 262. سید جعفر شهیدی .

9. سید عطاءالله مهاجرانی، پیام‌آور عاشورا، ص 356.

10. زینب قهرمان، ص 403.

2 - علی اكبر

بر اساس گزارش مورخان بعد از آن كه عمر سعد و سپاهش  از كربلا رفتند، گروهي از بني اسد كه در غاضریه ساكن بودند،  به قتلگاه امام و اصحابش آمدند و بر آنان نماز خواندند و امام را در جایي كه اكنون قبر اوست ، به خاك سپردند.

 علي اكبر را پایین پاي  حضرت دفن كردند .

شهدای دیگر را در یك قبر بزرگ دفن كردند و ابوالفضل العباس را در جایی كه به شهادت رسید دفن كردند.

 بنی اسد حبیب بن مظاهر را نزد سر امام دفن كردند . او را به همراه شهدای دیگر در آن قبر بزرگ دفن نكردند ؛ چون حبیب از بزرگان قبیله بنی اسد بود و نسبت به حبیب احترام فوق العاده ای داشتند؛ به همین خاطر او را جداگانه دفن كردند.

اما بدن حر بن یزید در فاصله ای دورتر از كربلا دفن شد ؛ چون حر از قبیله بنی تمیم بود . بنی تمیم نسبت به حر بن یزید احترام خاصی قائل بودند . همان ها كه در لشگر عمر سعد بودند، نگذاشتند سر حر بن یزید را از بدن جدا كنند . بدن او را با خود بردند و در مكانی دیگر دفن كردند كه امروز مزار او در آن جا است. (1)

وحضرت علی اصغر همراه بقیه شهدا دفن شدند البته تمام شهدا به جز چند نفر كه اشاره شد ،در گودالی در پائین قبر امام حسین (ع)دفن شدند (2 )

پی نوشت ها :

1. المجالس السنیه ، سید محسن عاملی، ص 119، مجلس 73   .ارشاد شیخ  مفید  ،ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی ،تهران ،اسلامیه ،ج 2 ،ص 118 .

2 .ارشاد شیخ  مفید  ،همان،ص 118 و 112 .

  3 -عون ومحمد

عون ،فرزند حضرت زینب بود وسن او دقیقا معلوم نیست ولی گفته شده كه تعدادی از دشمنان را به هلاكت  رساند و محمد ،فرزند عبد الله جعفر ،مادرش خوصاء بود كه او نیز تعدادی از دشمنان را به هلاكت  رساند ،كه این نشانگر ان است ،كه انان در سن جوانی بودند .

پی نوشت:

1 دمع السجوم،ترجمه  .نفس المهموم،شیخ عباس قمی،مترجم علامه ابوالحسن شعرانی ،  ذوی القربی،1378،چاپ اول ،ص 335 -336.

  4 -فاصله بین شام تا كربلا

وزارت راه سوریه در تابلویی نصب شده فاصله دمشق تا بغداد را 500 كیلومتر اعلام كرده است. از بغداد تا كربلا نیز حداكثر حدود 100 كیلومتر است. پس فاصله دمشق تا كربلا تقریبا 600 كیلومتر خواهد بود.(1 )

پی نوشت :

1.http://www.tebyan.net/religion_thoughts/articles/theinfallibles/imamhoss...

5 -  فرزندان ابولفظل العباس

-فرزندان حضرت ابولفضل العباس در روز عاشورا ،در كربلا حضور نداشتند .

در رابطه با بقیه پرسش ها به كتاب های : فرهنگ عاشورا ، جواد محدثی وتاریخ واقعه كربلا  از مدینه تا مدینه،عبد الرحمن انصاری و مصطفی اخوندی ،مراجعه نمائید .