پاسخ:

کنترل بیماری‌های مسری فراگیر (مانند کرونا) نیازمند مشارکت فرد فرد مردم است و درصورتی‌که بعضی از افراد نسبت به رعایت نکات بهداشتی بی‌توجه باشند، تمام جامعه را به خطر می‌اندازند. به همین جهت رسانه‌ها چاره‌ای ندارند جز اینکه سطح هشدارها و نگرانی‌ها را بالابرده تا شاید این افراد نیز خطر را احساس کرده و با رعایت بهداشت، از سرایت بیماری به دیگران جلوگیری کنند؛ بنابراین بخش زیادی از تأکیدها و هشدارهای رسانه‌های عمومی، برای جلب همکاری و مشارکت افراد بی‌توجه یا کم‌توجه است و افرادی که رعایت می‌کنند، مخاطب آن‌ها نیستند.

بنابراین اگر شما ازجمله افرادی هستید که دستورالعمل‌های بهداشتی و قرنطینه‌ای را رعایت می‌کنید، لازم نیست بیش‌ازاندازه نگران باشید و در تذکر دادن به بچه‌ها و افرادی که در قرنطینه خانگی هستند افراط کنید. چراکه گاهی تذکرات جنبه وسواس به خود می‌گیرد که قطعاً آسیب‌زاست. رعایت بهداشت و توصیه‌های پیشگیرانه امری بایسته و ضروری است، اما لازم است تذکر به کودکان بدون دقت‌های بیش‌ازاندازه و وسواس گونه، صورت گیرد.

پس اگر احساس کردید این رعایت کردن‌ها، حالت‌های اضطرابی و وسواسی را در شما برمی‌انگیزد، لازم است آن را تعدیل کنید؛ چراکه افراط در رعایت بهداشت و انجام آیین‌های وسواسی، بیشتر موجب بیماری می‌شود.

مهم‌ترین مسئله در کاهش آسیب‌دیدگی فرزندان و جلوگیری از اختلالات روانی این است که والدین و بزرگ‌ترها، تذکرات بهداشتی را به‌دوراز افراط و بدون حالت‌های اضطرابی و وسواسی انجام دهند و در برابر تمایلات وسواس گونه، جدا مقاومت کنند.

البته مراقبت و یادآوری‌های مکرر در مواقع بحرانی، برای آموزش کودکان لازم است اما لازم است این یادآوری‌ها با آرامش و خونسردی و در قالب قصه، بازی، نقاشی، کُلاژ (تکه چسبانی) و مانند آن صورت گیرد. توجه داشته باشید که برای آموزش مراقبت از خود، رعایت بهداشت و موضوع قرنطینه، نباید کودکان را دچار ترس و استرس بیش‌ازاندازه نمود. چراکه ترس و استرس طولانی‌مدت، باعث کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن می‌شود. پس ترس و نگرانی زیاد، نتیجه عکس داده و یادگیری و یادآوری کودک را در رعایت نکات بهداشتی دچار اختلال می‌کند و او را در معرض خطرات بیشتری قرار می‌دهد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

جان بزرگی، مسعود؛ نوری، ناهید؛ آموزش اخلاق، رفتار اجتماعی و قانون پذیری به کودکان، تهران، ناشر: ارجمند، 1393

تاریخ نشر: 05 آبان، 1393

کلمات کلیدی

مراعات و مراقبت افراطی، اختلالات روانی، اضطراب، وسواس بی‌اختیاری، هشدارهای بهداشتی.

پاسخ:

آثار روان‌شناختی و بهداشت روانی در بلایای طبیعی، موضوعی است که از اهمیت خاص برخوردار بوده و متأسفانه کمتر به آن پرداخته‌شده است. بلایا اتفاقات معمول و روزمره نیستند. آن‌ها از هر نوعی که باشند، طبیعی یا ساخته انسان، زندگی و فعالیت‌های هر جامعه‌ای را مختل می‌کنند؛ لکن برخی از این وقایع مانند شیوع جهانی یک بیماری به‌شدت واگیردار مانند کرونا مسئله‌ای نسبتاً جدید و متفاوت است. در بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله یک حالت غیرمنتظره و شوکه کننده وجود دارد به‌صورتی­که عده‌ای غافلگیر شده و قربانی می‌شوند و جامعه هدف برای خدمات بهداشت روان، بازماندگان هستند؛ اما در بیماری‌های مسری عمومی، می‌توان گفت قربانیان، عموم مردمی هستند که در اضطراب سرایت بیماری قرار داشته و ازاین‌جهت بهداشت روان آن‌ها تهدید می‌شود.

 توصیه‌های زیر به راهکارهای شناختی، هیجانی و رفتاری برای حفظ و ارتقای سطح بهداشت روان در جامعه‌ی مبتلا شده می‌پردازد.

• تحلیل درستی از هشدارها داشته باشیم؛ علیرغم رعایت بهداشت از سوی بخش قابل‌توجهی از افراد جامعه، اما همواره افرادی هستند که نسبت به توصیه‌های بهداشتی بی‌تفاوت هستند و سبب انتقال بیماری و گسترش آن می‌شوند. ازاین‌رو رسانه‌ها چاره‌ای جز تأکید بر عمق خطر و بالابردن سطح هشدارها ندارند و این مسئله باعث بروز نگرانی‌های مضاعف در سطح جامعه می‌شود. پس باید توجه داشت کسانی که توصیه‌های بهداشتی و دستورالعمل‌های قرنطینه‌ای را رعایت می‌کنند مخاطب هشدارهای مضاعف نیستند و نباید تحت تأثیر تأکیدها، دچار استرس فزاینده شوند.

• آیا با قانون احتمالات و فرمول‌های آماری آشنا هستید؟ چقدر احتمال دارد این بیماری به سراغ من بیاید؟ به‌عنوان‌مثال در یک جامعه هشتادمیلیونی، اگر هشت‌صد نفر در اثر ابتلا به بیماری فوت کنند، احتمال ابتلای هر فرد در این جامعه یک‌صد هزارم درصد هست که با رعایت بهداشت و قرنطینه، درصد احتمال از این هم کمتر می‌شود؛ یعنی احتمال اینکه بیماری به سراغ یک نفر بیاید بسیار اندک است. پس توجه داشته باشید که جامعه پزشکی و رسانه‌ها بنا بر مصالح عموم و رسالتی که در جلوگیری از شیوع بیماری به عهده‌دارند، لازم است سطح هشدار را بالا ببرند؛ اما افرادی که ضوابط پیشگیرانه را رعایت کرده و می‌کنند لازم است با توجه به قانون احتمالات، آرامش خود را حفظ کنند و کسانی که به ضوابط پیشگیرانه و رعایت قرنطینه بی‌توجه هستند لازم است هشدارها را جدی گرفته و خود را در معرض خطر جدی ببینند.
• از بین رسانه‌ها، رسانه‌های رسمی را ترجیح داده و از فضای مجازی به‌صورت هدفمند استفاده کنید. در این ایام گردش آزاد در خبرهای مرتبط با بیماری توصیه نمی‌شود.
• سبک جدیدی در زندگی را تجربه کنید: در شرایط قرنطینه‌ای که بسیار به‌ندرت پیش می‌آید، افرادی که با انعطاف‌پذیری و چابکی، سبک زندگی خود را به نحو مقتضی تغییر می‌دهند و دوران بهتری را تجربه می‌کنند. پس ساعت خواب‌وبیداری و غذا خوردن خود را با شرایط جدید تنظیم کرده و فهرستی از فعالیت‌های لازم و فهرستی از فعالیت‌های موردعلاقه برای خود تهیه کنید؛ سعی کنید در خانواده، به یک جدول زمان‌بندی مشترک خانوادگی دست پیدا کنید. پس هرکدام از ما دو جدول خواهیم داشت؛ یک جدول خانوادگی و یک جدول فردی که لازم است این دو جدول هماهنگ باشند. هدف از پایبندی به برنامه‌های فردی، حفظ قلمروها و مرزهای فرد با دیگر اعضای خانواده است؛ یعنی برای حفظ آرامش خانواده لازم است هر فرد در طول شبانه‌روز بخش قابل‌توجهی از زمان را به کارهای شخصی مشغول بوده و کاری به دیگر اعضاء خانواده نداشته باشد.
• ارتباط معنوی خود را با خداوند متعال تقویت کنید.

 در پایان به این نکته توجه داشته باشید برای شما که ضوابط پیشگیرانه را رعایت می‌کنید دوران قرنطینه می‌تواند از خاطره‌انگیزترین و ناب‌ترین دوران زندگی باشد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

کولیوند، پیرحسین؛ دادفر، محبوبه؛ حمایت‌های روانی اجتماعی در بلایا (برای بزرگ‌سالان)، تهران، ناشر: میرماه، 1394

کاظمی، هادی؛ دادفر، محبوبه؛ حمایت‌های روانی اجتماعی در بلایا (ویژه کودکان)، تهران، ناشر: میرماه، 1394

جمالی، آرش؛ جمالی، سارا؛ مبانی آمادگی عمومی جامعه برای مقابله با تروریسم بیولوژیک، شیمیایی، رادیولوژیک و بخشی از بلایای طبیعی و نقش ...، تهران، ناشر: دانش مردم، 1384

کلمات کلیدی

بهداشت روانی، خانواده، بلایای طبیعی، کرونا، هشدارهای پزشکی، قرنطینه خانگی