۱۴۰۲/۱۲/۲۴ ۱۴:۳۷ شناسه مطلب: 99231
پرسش:
آیا اعجاز عددی معتبر است و می توان یکی از ابعاد اعجاز قرآن را اعجاز عددی آن دانست؟ و آیا اعجاز عددی قرآن مورد قبول صاحب نظران هست؟
پاسخ:
جواب این سؤال در کتاب «پژوهشى در اعجاز علمى قرآن» به تفصیل و در پانزده صفحه آمده است که در این جا به صورت خلاصه و بیانی نو ارائه میشود:
اعجاز قرآن ابعاد گوناگونى دارد: از قبیل؛ فصاحت و بلاغت، محتواى عالى از پیامبرى امّى، اعجاز علمى و ...
برخى از نویسندگان و صاحب نظران در چند دهه اخیر، بُعد دیگرى براى اعجاز قرآن بیان کردهاند که همان اعجاز عددى قرآن است. اینان ادعا میکنند که یک نظم ریاضى بر قرآن حاکم است و تا چند سال اخیر این راز علمى پنهان مانده بوده و با ظهور رایانههایی که میتوانند حسابهای بسیار زیادى را در مدت زمان کم و با دقت بالایى انجام دهند، پرده از روى نظم ریاضى قرآن برداشته شده و اعجاز این کتاب مقدس بار دیگر بر جهانیان ثابت گردیده است. در رأس این گروه افرادى همچون «رشاد خلیفه» و «عبدالرزاق نوفل» و ... هستند.
در مقابل آنان، گروه دیگرى از نویسندگان و صاحب نظران قرآنى قرار دارند که این مطالب را نمیپذیرند و برخى محاسبات آنان را خطا آلود میدانند. حتى برخى نویسندگان با شدت هر چه بیشتر قسمتى از این مطالب را توطئه بهاییت معرفى میکنند و آن را یک جریان انحرافى میدانند و در این مورد به ادعاى نبوت رشاد خلیفه و کشته شدن او استشهاد میکنند. (1)
در ادامه ابتدا چند مورد از کتابها و نویسندگان دو گروه را بیان و به جمعبندی آنها پرداخته و نهایتاً به نتیجه گیرى خواهیم پرداخت.
الف) موافقان اعجاز عددى قرآن
در این مورد افراد زیادى کتاب و مقاله نوشتهاند که به دو سه مورد از آنها اشاره میکنیم:
1. «معجزه القرآن الکریم»، تألیف دکتر رشاد خلیفه؛ او به مدت سه سال در مورد قرآن با استفاده از رایانه تحقیق کرد؛ تمام کوشش رشاد خلیفه براى کشف معانى و اسرار حروف مقطعه قرآن صورت گرفته و ثابت کرده است که رابطه نزدیکى میان حروف مذکور، با حروف سورهای که در آغاز آن قرار گرفتهاند، وجود دارد.
2. «معجزه القرن العشرین من کشف سباعیّه و ثلاثیه اوامر القرآن الکریم»، ابن خلیفه علیوى؛ ایشان در کتاب خود میگوید: « 90% اوامر قرآن هفتگانه یا سهگانه یا یگانه است و تکرار آنها در موارد خود لازم بوده است؛ براى مثال: امر «اعبدوا» (بپرستید) را سه بار به همه مردم خطاب کرده؛ سه بار نسبت به اهل مکه در قرآن آمده؛ سه بار نسبت به پیامبر اسلام (صلیالله علیه و آله) آمده؛ شعیب (علیهالسلام) سه بار به قوم خود گفته، نوح (علیهالسلام) سه بار، هود (علیهالسلام) سه بار، صالح (علیهالسلام) سه بار و عیسى (علیهالسلام) سه بار گفتهاند؛ که این سرّ غریب و عجیبى است. ایشان از این اعداد منظم، اعجاز قرآن را نتیجه میگیرد». (2)
3. «الاعجاز العددى للقرآن الکریم»، عبدالرزاق نوفل؛ ایشان تلاش کرده تا نظام ریاضى تکرار واژهها را در قرآن نشان دهد؛ براى مثال: واژه دنیا 115 بار و واژه آخرت نیز 115 بار آمده؛ واژه شیاطین و ملائکه هر کدام 68 بار در قرآن آمده؛ واژه حیات و مشتقات آن و نیز واژه موت 145 بار در قرآن آمده است.
ایشان در مقدمه کتاب، این امر را معجزه الهى میداند و میگوید این توازن در کلمات قرآن ثابت میکند که امکان ندارد قرآن، جز وحى الهى باشد، چرا که فوق قدرت انسان و بالاتر از عقل بشرى است. (3) (چرا که یک پیامبر در طول 23 سال از قرآن سخن گفته و توانسته است توازن کلمات خود را در جنگ و صلح و... حفظ کند و این غیر از معجزه چیز دیگرى نیست.)
جمعبندی دلایل موافقان
جمعبندی بین همه این مطالب نشان میدهد عمده دلیل موافقان اعجاز عددی دو چیز است:
1.نظم ریاضى خاصی است که در قرآن کریم حاکم است.
2. این که یک فرد امّى و درس ناخوانده، در طى 23 سال و در حالات روانى مختلف مثل جنگ و صلح و در مکانها و زمانهای متفاوت، کتابى با نظم خاص ریاضى آورده است؛ و این به غیر از معجزه نمیتواند باشد.
ب) مخالفان اعجاز عددى قرآن
1.«تسعه عشر ملکا، بیان ان فریه الاعجاز العددى للقرآن خدعه بهاییه»، تألیف حسین ناجى محمد محیالدین؛ ایشان به شدت به کسانى که عدد 19 را یکى از اسرار قرآن میدانند حمله کرده و آنها را نوعى دروغ بستن بر خدا دانسته (4) و متذکر میشود عدد 19 از شعارهاى بهاییان است که در نظر مسلمانان مرتد و کافر هستند؛ وی شواهدى میآورد که سال در نظر آنان 19 ماه است؛ هر ماهى نیز 19 روز است؛ کتاب «البیان» آنان 19 قسمت است و هر قسم آن 19 باب است؛ و عدد نمازهاى یومیه آنها 19 رکعت است و... (5)
2. «اعجاز الرقم 19 فى القرآن الکریم»، تألیف بسام نهاد جرّار؛ ایشان هر چند خود به نوعى اعجاز عدد 19 را در قرآن پذیرفته است امّا با ذکر مطالبى، خطاها و اشتباهات دکتر رشاد خلیفه را بیان کرده است. او مینویسد: بعد از تحقیق در مورد تکرار حروف در سورهها متوجه شدم که دکتر رشاد خلیفه به صورت عمدى دروغ گفته است تا این که به نتایج مورد نظرش در تکرار حروف در هر سوره برسد و ثابت کند که همگى بر عدد 19 قابل تقسیم است. (6)
جمعبندی دلایل مخالفان
ازجمله ادله مخالفان میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
1. آمار و ارقام اعلام شده در مورد نظم ریاضى قرآن غالباً درست نیست.
2. در شمارش کلمات و حروف، روش واحدى را رعایت نمیکنند.
3. بر فرض که توازن و تناسبى در تکرار واژههای قرآن باشد، این به تنهایى معجزه بودن قرآن را ثابت نمیکند، زیرا مشابه این امور در کارهاى بشرى وجود دارد.
4. بین نتیجه گیریهای خاصى که از توازن و تناسب کلمات گرفته میشود با این گونه مطالب رابطه منطقى وجود ندارد؛ و پارهای از این استنتاجها مبتلابه مغالطه «هست و باید» میباشند.
5. این جریان انحرافى دستاویزى براى معتقدان به تحریف قرآن میشود که در مواردى که نظم ریاضى به حد نصاب نرسد نتیجه بگیرند که پس قرآن تحریف شده است.
6. استفاده شاعرانه (نه برهانى) از بعضى تناسبها اشکال ندارد، ولى این یک بیان خطابى و شاعرانه است.
7. در کتاب و سنّت هیچ اشاره و کنایهای به وجود نظم ریاضى در قرآن دیده نمیشود؛ بلکه قرآن کتاب هدایت و عمل است. (7)
جمع بندی سخنان مخالفان اعجاز عددی نشان میدهد برخی محاسباتی که مدّعیان اعجاز عددی انجام دادهاند با اعمال سلیقه و ذوق شخصی همراه بوده است و نظم ریاضى قرآن کریم به صورت موجبه کلیه (در همه موارد ادعا شده) اثبات نشده است.
نتیجه:
1. تعداد زیادى از دانشمندان مسلمان نظم ریاضى قرآن را دنبال کردهاند و به نتایج قابل توجهى رسیدهاند، هر چند که برخى از محاسبات آنها خطا بوده و یا با اعمال سلیقه و ذوق شخصى همراه بوده است.
2. از سخنان موافقان و مخالفان اعجاز عددی استفاده میشود که نظم ریاضى قرآن به صورت موجبه جزئیه (در بعضی موارد) مورد پذیرش واقع شده اما به صورت موجبه کلیه (یعنى در همه موارد ادعا شده) مورد قبول نیست.
3. نظم ریاضى قرآن یک مطلب شگفتانگیز است چرا که یک فرد امّى و درس ناخوانده در طى 23 سال کتابى با نظم خاص ریاضى آورده است، امّا آیا میتوان ادعا کرد که این نظم ریاضى اعجاز قرآن را نیز ثابت میکند؟ جواب منفی است.
4. نظم ریاضى به صورت موجبه کلیه اثبات نشده است و کثرت مطالب اثباتشده به طورى نیست که اعجاز را ثابت کند؛ پس اعجاز علمى قرآن از طریق اعجاز عددى آن فعلاً قابل اثبات نیست. (8)
پی نوشت:
1 . بسام نهاد جرار، اعجاز الرقم 19 فى القرآن الکریم، ص 21.
2 . ر.ک: علیوی، ابن خلیفه، معجزه القرن العشرین من کشف سباعیه و ثلاثیه اوامر القرآن الکریم، ص 7 به بعد.
3 . ر. ک: فیومی، سید صلاح، الاعجاز العددى للقرآن الکریم، الجزء الاول، ص 10- 11 و ص 15 به بعد..
4 . محیالدین، حسین ناجی محمد، تسعه عشر ملکا: بیان ان فریه الاعجاز العددی للرآن خدعه بهاییه، ص 11- 12
5 . همان، ص 33- 37.
6 . بسام نهاد جرار، اعجاز الرقم 19 فى القرآن الکریم، ص 26.
7 . رضایی اصفهانی، محمدعلی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ج ۱، ص 230 و ۲۳۱.
8 . ر.ک: رضایی اصفهانی، محمدعلی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ج ۱، ص 231 تا 246.