«قال سمعت عمر بن الخطاب رضي الله عنه يقول سمعت هشام بن حكيم بن حزام يقرأ سورة الفرقان علي غير ما أقرؤها وكان رسول الله صلي الله عليه وسلم أقرأنيها وكدت ان أعجل عليه ثم أمهلته حتي انصرف ثم لببته بردائه فجئت به رسول الله صلي الله عليه وسلم فقلت اني سمعت هذا يقرأ علي غير ما أقرأتنيها فقال لي أرسله ثم قال له اقرأ فقرأ قال هكذا أنزلت ثم قال لي اقرأ فقرأت فقال هكذا أنزلت ان القرآن انزل علي سبعة أحرف فاقرؤا منه ما تيسر؛(1) راوي گويد از عمر شنيدم كه مي گفت هشام بن حكيم بن حزام سوره فرقان را به نحوي غير آنچه ما از رسول خدا شنيده بوديم ، قرائت مي كرد . او را به نزد رسول خدا بردم و از وي شكايت كردم . رسول الله امر به آزادي او كرد و از وي خواست سوره را بخواند و او خواند و پيامبر تاكيد كرد كه اين چنين بر وي نازل شده است و دوباره از او خواست سوره را بخواند و اين بار به قرائت ديگر خواند و حضرت تاكيد كرد كه اين گونه هم بر او نازل شده است و فرمود: قرآن بر هفت حرف بر من نازل شده است و هر چه مي توانيد از آن بخوانيد».

روايات ديگري هم به اين مضمون نقل مي كنند كه دلالت دارد قرآن بر قرائت هاي مختلف نازل شده است. (2)

با توجه به اين روايات اهل سنت معتقد به نزول قرآن بر هفت قرائت مشهور مي باشند . آيت الله خويي ضمن اشاره به تناقض هاي موجود در اين روايات به دلالت آنها پرداخته و مي گويد اختلاف قرائات كه در زمان عثمان ظاهر شد ، نقمتي براي امت اسلام بود كه عثمان براي حل آن اقدام كرد  در حالي كه اين روايات اين اختلاف را به زمان رسول خدا مي رساند و مورد تاييد ايشان و رحمت و توسعه بر امت مي شمارد و ... ؛ بنا بر اين به اين روايات نمي توان اعتماد كرد. (3)

قرآن قطعا بر يك قرائت نازل شده و اختلاف قرائت ها عوامل مختلفي دارد از جمله نوشتن كلمات تفسيري پيامبر توسط اصحاب و اجتهاد قاريان و ...

در روايات شيعه نزول قرآن بر هفت قرائت و حرف ( به معناي قرائت ) به شدت رد شده است. راوي گويد:

«قلت لأبي عبد الله ( عليه السلام ) : إن الناس يقولون : إن القرآن نزل علي سبعة أحرف ، فقال : كذبوا أعداء الله ولكنه نزل علي حرف واحد من عند الواحد؛ (4) به امام صادق عرض كردم ك مردم مي گويند قرآن بر هفت حرف نازل شده است؟ دشمنان خدا دروغ مي گويند ؛ قرآن از جانب خداي يگانه به يك حرف (و قرائت) نازل شده است».

اما مشابه اين عبارت در روايات شيعه هم وارد شده از جمله: 

«أبي عبد الله عليه السلام قال: قال أمير المؤمنين عليه السلام . أنزل القرآن علي سبعة أحرف كلها شاف كاف، أمر ، و زجر ، و ترغيب ، و ترهيب ، و جدل ، و قصص ، و مثل؛ (5) امام صادق (ع) فرمود: امام علي فرمودند قرآن بر هفت حرف ( و فن و روش) نازل شده است: امر ، نهي ، ترغيب و تشويق ، تحذير و ترساندن ، جدل ، قصه و مثل.

پس اگر اين روايت از معصوم رسيده باشد به معناي نزول قرآن بر هفت قرائت نيست بلكه به معناي نزول قران بر هفت روش تربيتي است ( در تربيت اين امور نياز است  در برخي موارد بايد امر كرد در برخي موارد بايد نهي نمود گاهي تشويق گاهي تحذير و ...)

براي اطلاع بيشتر به : خويي ، البيان ، ص 159 - 163 مراجعه كنيد.

پي نوشت ها:

1. بخاري، صحيح، دار الفكر، 1401 ق، ج 3، ص 90.

2. ر. ك: خويي، البيان،  ص 171.

3. همان، ص 177- 183.

4. كليني، كافي، تهران ، اسلاميه، 1367 ش، ج 2، ص 630.

5. محدث نوري، مستدرك الوسائل، قم، آل البيت، 1415، ج 1، ص 347.