پاسخ :

معجزات مختلفی نشان‌دهندۀ نبوت پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) و دلایل مختلف عقلی نشان از عصمت پیامبران از هرگونه اشتباه و دروغ هستند. افزون بر این، با توجه به عجز بشر از آوردن مثل قرآن، اخبار غیبی، اعجاز علمی و ... ، متوجه الهی‌بودن قرآن می‌شویم. در قرآن نیز آمده است: «اگر پیامبر چیزی را به دروغ به خدا نسبت می‌داد، به‌یقین عذاب و رسوا می‌شد». عذاب‌نشدن (صلی الله علیه و آله) نشان می‌دهد که او به خدا دروغ نبسته است. از همه مهم‌تر اینکه حتی اگر فرض کنیم پیامبر (صلی الله علیه و آله) پس از سوگندخوردن پشیمان شده‌اند، نیازی به ساخت آیه و دروغ‌بستن به خدا نداشتند؛ چراکه حضرت بر ترک کار حلالی سوگند خوردند که ترک آن بر انجام آن رجحانی نداشت و مطابق شریعت اسلامی، عمل به چنین سوگندهایی اصلاً واجب نیست.

راه شناخت مدعی راستین نبوت از مدعی دروغین، معجزه است؛ پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) نیز معجزات مختلفی از جمله قرآن داشته‌اند (1). در اعجاز قرآن همین بس که با وجود تَحَدّیات و هماوردطلبی‌های مختلف قرآن (2)، کسی تاکنون نتوانسته است حتی سوره کوچکی مثل سورۀ «کوثر» بیاورد. اگر قرآن واقعاً ساختۀ پیامبر بود و او آن را به خدا نسبت داده بود، چرا دیگران از آوردن مثل آن عاجز هستند؟ بنابراین قرآن بهترین دلیل نبوت پیامبر خداست. وقتی نبوت پیامبر (صلی الله علیه و آله) ثابت شد، با توجه به دلیل عقلی لزوم عصمت نبی (3)، صداقت پیامبر در اموری که از خداوند خبر می‌دهد نیز ثابت می‌شود؛ چنان‌که با اثبات اعجاز قرآن و الهی‌بودن آن، صداقت پیامبر خدا به گونه دیگری نیز ثابت می‌شود: ﴿وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنٰا بَعْضَ اَلْأَقٰاوِیلِ * لَأَخَذْنٰا مِنْهُ بِالْیَمِینِ * ثُمَّ لَقَطَعْنٰا مِنْهُ اَلْوَتِینَ * فَمٰا مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حٰاجِزِینَ﴾: و اگر [او] پاره‌ای از گفته‌ها را به دروغ بر ما می‌بست، ما او را به‌شدت می‌گرفتیم، سپس رگ قلبش را پاره می‌کردیم. در آن صورت هیچ‌کدام از شما مانع از عذاب او نبود (4).

بر اساس این آیات، اگر پیامبر خدا چیزی را به دروغ به خدا نسبت می‌داد، به‌یقین خداوند او عذاب می‌کرد؛ بنابراین عذاب‌نشدن پیامبر به این معناست که تک‌تک آیات قرآن، آسمانی و الهی هستند.

آیات ابتدایی سورۀ تحریم

بر اساس آیۀ اول سورۀ تحریم، پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) کار حلالی را انجام ‌دادند که برخی از همسرانشان از آن کار ناراحت شدند (5). آن حضرت برای کسب رضایت آنان سوگند می‌خورند این کار حلال را ترک کنند؛ با این سوگند، آن کار حلال بر ایشان حرام می‌شود. خداوند به حضرت وحی می‌کند و می‌گوید: «چرا برای رضایت همسرانت کاری را که من برای تو حلال کرده‌ام، با سوگند بر خودت حرام کردی؟»، سپس از ایشان می‌خواهد سوگند خود را بشکند و «کفّاره» بدهد (6).

کفارۀ شکستن قسم عبارت است از: 1. غذادادن به ده نیازمند؛ 2. پوشاندن آنان؛ یا 3. آزادکردن یک برده. اگر فرد نمی‌تواند هیچ‌کدام از این سه کار را انجام دهد، باید سه روز روزه بگیرد (7). پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) نیز با اطعام ده فقیر (8) کفاره را پرداخت کردند.

چرا آیات ابتدایی سوره تحریم ساخته خود پیامبر نیست؟

حِنث قَسَم یا به تعبیر ساده‌تر، شکستن سوگند در صورتی که مُتَعَلَّق قَسَم (= کاری که برای انجام یا ترک آن قسم خورده شده است) رُجحان نداشته باشد، حرام نیست. پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز چون بر ترک عملی حلال سوگند خورده بودند و ترک چنین عملی در برابر انجام‌دادن آن رجحان و برتری ندارد، شکستن آن نه‌تنها حرام نیست، بلکه کفاره هم ندارد؛ هرچند مستحب است برای حفظ احترامِ قسم، کفاره داده شود (9). به‌روشنی مشخص است که حکم بیان‌شده در آیات آغازین سورۀ تحریم اختصاصی به پیامبر ندارد و حکمی عمومی و همگانی است؛ بنابراین نمی‌توان ادعا کرد حضرت ابتدا قسم خورد و سپس از سوگند خود پشیمان شد و با ساخت آیات آغازین سورۀ «تحریم» به دروغ مدعی شد خدا از من خواسته است که سوگند خورد را بشکنم؛ چراکه حتی اگر این آیات نازل نمی‌شدند، پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌توانستند به سوگند خود عمل نکنند.

نتیجه:

اول: نبوت پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) با معجزات مختلفی از جمله قرآن ثابت شده است و به حکم عقل، پیامبران از هرگونه خطا، اشتباه و دروغ معصوم هستند.

دوم: با توجه به عجز بشر از آوردن سوره‌ای مثل سوره‌های قرآن، الهی‌بودن این کتاب ثابت می‌شود؛ همچنین بر اساس این کتاب، اگر پیامبر چیزی را به دروغ به خدا نسبت می‌داد، خدا او را عذاب می‌کرد.

سوم: حکم بیان‌شده‌ در آیات آغازین سورۀ تحریم عمومی و همگانی است و اختصاصی به پیامبر ندارد تا بتوان ادعا کرد حضرت آن را به نفع خود ساخته و به خدا نسبت داده است.

پی‌نوشت‌ها:

1. عالمان مسلمان آثار متعددی درباره معجزات پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) تألیف کرده‌اند؛ «دلائل النبوه» نوشتۀ بیهقی، «معجزات النبی» از ابن‌کثیر، «مصابیح الأنوار» اثر بحرانی و «معجزات حضرت محمد(ص)» نگاشتۀ غریقی از جمله آثاری هستند که مستقل به این موضوع پرداخته‌اند. قطب‌الدین راوندی در «الخرائج و الجرائح»، شیخ حر عاملی در «اثبات ‌الهداة» و علامه مجلسی در «بحار الأنوار» نیز فصل یا فصولی از کتاب خود را به روایات معجزات پیامبر اختصاص داده‌اند.

2. اسراء: ۸۸؛ هود: ۱۳ ـ ۱۴؛ یونس: ۳۸؛ بقره: ۲۳.

3. ر.ک به: عبد‌الرزاق لاهیجی؛ سرمایه ایمان در اصول اعتقادات؛ تهران: نشر الزهرا (سلام الله علیها)، ۱۳۷۲ ش، ص 91.

4. الحاقه: 44 ـ 47.

5. بر اساس برخی روایات، این کار حلال، خوردن عسل یا مؤانست با ماریه قبطیه بوده است (عبدالرزاق بن همام صنعانی؛ تفسیر القرآن العزیز المسمى تفسیر عبدالرزاق؛ بیروت: دارالمعرفه، 1411 ق،‏ ج 2، ص 241. محمد طبری؛ جامع البیان فى تفسیر القرآن؛ بیروت: دار‌المعرفه، 1412 ق، ج ‏28، ص 100)؛ اما اولاً این روایات با شأن و شخصیت پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) سازگار نیست؛ ثانیاً ماجرای بچگانۀ بیان‌شده در آنها برخلاف اهمیتی است که آیات آغازین سورۀ تحریم نشان‌دهندۀ آن هستند. به ‌نظر می‌رسد برخی این روایات را ساخته‌اند تا علت واقعی نزول این آیات پنهان بماند.

6. سید‌محمدحسین طباطبایی؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات‏، 1390 ق، ج ‏19، ص 330.

7. مائده: 89.

8. محمد بن یعقوب کلینی؛ الکافی؛ تهران: دار‌الکتب الإسلامیه؛ چ 4، 1407 ق، ج ‏7، ص 452. برخی نیز گفته‌اند پیامبر خدا برده‌ای را آزاد کرد (مقاتل بن سلیمان؛‏ تفسیر مقاتل بن سلیمان؛ بیروت: دار‌إحیاء التراث العربی‏، 1423 ق، ج ‏4، ص 376).

9. ناصر مکارم شیرازى و جمعی از نویسندگان؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار‌الکتب الإسلامیه، چ 10، 1371 ش، ج ‏24، ص 274.