سؤال:
چرا شيعيان به ام‌المؤمنین، عايشه نسبت زنا می‌دهند؟
پاسخ:
از دیدگاه شیعه، زنان تمام پیامبران از تهمت زنا مبرا بوده‌اند؛ چرا که این مطلب طعن و نقص بر انبیاء (علیهم‌السّلام) است و با آبروی آنان سروکار داشته و خداوند تمام انبیاء خود را از هر نقص و عیبی مبرا ساخته است.
مرحوم شیخ طوسی (متوفی: 460هـ) در رابطه با اتهام فحشا به همسرن پیامبران به نقل از ابن‌عباس می‌نویسد: «ما زنت امراة نبی قط، وکانت الخیانة من امراة نوح انها کانت تنسبه الی الجنون والخیانة من امراة لوط انها کانت تدل علی اضیافه». «هیچ یک از زنان پیامبران هرگز زنا نکرده است، خیانت زن نوح این بود که آن حضرت را متهم به دیوانگی کرده بود و خیانت زن لوط نیز این بود که جای مهمانان حضرت لوط به کفار نشان داد». (1)
و در جای دیگر گفته است:
«وقوله (ضرب الله مثلا للذین کفروا امراة نوح وامراة لوط کانتا تحت عبدین من عبادنا صالحین) قال ابن‌عباس: کانت امراة نوح وامراة لوط منافقتین (فخانتاهما) قال ابن‌عباس: کانت امراة نوح کافرة، تقول للناس انه مجنون، وکانت امراة لوط تدل علی اضیافه، فکان ذلک خیانتهما لهما، وما زنت امراة نبی قط، لما فی ذلک من التنفیر عن الرسول والحاق الوصمة به، فمن نسب احدا من زوجات النبی الی الزنا، فقد اخطا خطا عظیما، ولیس ذلک قولا لمحصل». «اما این سخن خداوند که: «خداوند برای کسانی که کافر شده‌اند به همسر نوح و همسر لوط مثَل زده است، آن دو تحت سرپرستی دو بنده از بندگان صالح ما بودند»، ابن‌عباس گفته: زن نوح و زن لوط منافق بودند. «فخانتاهما» ابن‌عباس گفته: زن نوح کافر بود و به مردم می‌گفت که آن حضرت دیوانه شده است و زن لوط جای مهمانان آن حضرت را به کفار نشان داد، این خیانت آن دو زن بود؛ هیچ یک از زنان پیامر هرگز زنا نکرده‌اند؛ زیرا سبب بدبینی و ننگ و عار نسبت به آن حضرت می‌شد؛ پس هرکس یکی از زنان پیامبران را متهم به زنا کند، اشتباه بزرگی مرتکب شده است و کسی که تحصیل (تحقیق) کرده باشد، چنین سخنی نمی‌گوید». (2)
چنین دیدگاهی دیدگاه تمام علمای شیعه در قرون مختلف بوده است؛ چنانکه مرحوم «شرف الدین» در این رابطه اجماع علمای شیعه را در تنزیه همسران انبیاء از ارتکاب زنا را بیان داشته است، چنانکه می نویسد: «و علی ذلک اجماع مفسری الشیعة ومتکلمیهم وسائر علمائهم». «و تمام مفسران، متکلمان و دیگر علمای شیعه بر این مطلب اجماع دارند». (3)
اما در عین وجود اخبار شنیعی در رفتار و گفتار عایشه در منابع اهل سنت جای سؤال است اخباری که نه شیعه؛ بلکه راویان از اهل سنت نقل نموده و در کتب روایی آنان ثبت و ضبط شده است که برخی با اسانید صحیح و برخی ضعیف نقل شده اند که در هر حال وجود چنین آثاری در منابع روایی اهل سنت جای سؤال و تأمل است. اخباری که بیانگر جواز رضای کبیر و ارتباط عایشه از این طریق با هر کس که دوست داشت با او هم کلام شود؛ (4) آراستن کنیزکان از سوی عایشه برای بدام انداختن جوانان قریش؛ (5) انجام غسل در مقابل برادر رضایی، (6) جنب شدن مردان در منزل عایشه؛ (7) نقل مسایل شرم آور از سوی عایشه؛ (8) و...
این در حالی است که نه تنها در نقل گفتار علمای شیعه؛ بلکه در کتب روایی شیعه نیز چنین اخباری در مورد همسر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل نشده است.
بر این اساس در پي توهين ياسر الحبيب روحاني شيعه نمای کويتي به عایشه و انتشار کتابی از سوی وی، و در پاسخ سؤالی از سوي جمعي از علما و فرهيختگان شيعه منطقه احساء عربستان سعودي، رهبر معظم انقلاب اسلامي آیت‌الله خامنه‌اي، با صدور فتوايي، توهين به عايشه همسر پيامبر اسلام و هر يک از نمادهاي اسلامي اهل تسنن را حرام اعلام کردند.
خبرگزاري مهر در بخش عربي خود می‌نويسد: «حضرت آیت‌الله‌العظمی سيد علي خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامي با صدور فتوايي، توهين به ام‌المؤمنین حضرت عايشه، همسر پيامبر اکرم يا نمادها و شخصيت‌هاي اسلامي اهل سنت را حرام اعلام کردند.»
اين فتوا، با استقبال گسترده در جهان اسلام مواجه شده است. به گزارش خبر آنلاین، رهبر معظم انقلاب در پاسخ به استفتایي اعلام کردند: «اهانت به نمادهاي برادران اهل سنت، ازجمله اتهام زني به همسر پيامبر اسلام (عايشه) حرام است. اين موضوع، شامل زنان همه پيامبران و به‌ويژه سيد الانبياء پيامبر اعظم حضرت محمد (صلی‌الله علیه و اله) می‌شود.»
البته شيعيان نسبت به عايشه انتقاد‌ها و اشکالاتی دارند که از يکي آن‌ها قيام و خروج وي همراه طلحه و زبير عليه امام علي (علیه السلام) بعد از انتخاب آن حضرت توسط اکثريت قريب به‌اتفاق مردم به‌عنوان خليفه و حاکم اسلامي است؛ که به‌صورت خلاصه به آن اشاره می‌شود.
نقش عايشه در فتنه جمل
عايشه كه در زمان قتل عثمان در مكه بود و سخت باعثمان مخالفت مي‌كرد و مردم را به كشتن عثمان تحريك مي‌نمود، بعد از قتل عثمان رهسپار مدينه شد. در بين راه كه متوجه شد مردم علي (علیه السلام) را به‌عنوان خليفه معين كرده‌اند، بسيار ناراحت شد و گفت: ای‌کاش آسمان بر سرم فرومی‌ریخت (و چنين چيزي نمي‌شنيدم). مرا به مكه بازگردانيد. او را به مكه بازگرداندند و مكه به‌صورت پايگاه مخالفان حكومت علي (ع) درآمده بود.
طلحه و زبير، عايشه را راضي كردند تا با یکدیگر عليه علي (ع) شورش و قيام نمايند و كشته شدن عثمان را بهانه قراردادند. عايشه موافقت كرد. سخنگوي شورشيان به مردم مكه اعلام كرد: آگاه باشيد كه ام المؤمنين و طلحه و زبير عازم بصره هستند. هر كس مي‌خواهد اسلام را عزيز گرداند و با کسانی كه خون مسلمانان را حلال شمرده‌اند، نبرد كند و آن‌کس كه مي‌خواهد انتقام خون عثمان را بازستاند، با اين گروه حركت كند و هر كس مركب و هزينه رفتن ندارد، وسایل سفر براي او آماده است. (9)
شورشيان با گروه بسیاري از بني‌اميه و افراد فريب‌خورده، رهسپار بصره شدند. آنان به بصره حمله كردند و گروهي از مردم بي‌گناه را كشتند و عثمان بن حنيف استاندار علي (ع) را دستگير كردند. او را مورد ضرب و هتك قراردادند و موهاي سر و محاسنش را كندند. درباره قتل او مشورت كردند؛ ولي چون از نفوذ برادرش سهل بن حنيف واهمه داشتند، او را رها كردند. (10)
سرانجام جنگ جمل به سركردگي عايشه و طلحه و زبير و دسيسه معاويه و بني‌اميه ميان دو گروه از مسلمانان رخ داد كه چهارده هزار تن از مسلمانان از طرفين كشته شدند و كينه و اختلاف شديد ميان مسلمانان ايجاد شد. (11)
بنابراین، عايشه در فتنه جمل از عاملان اصلي به‌حساب می‌آيد و ظاهراً ريشه اين عداوت‌ها حسادتي بود كه وي نسبت به امام علی داشته است.
پس از غائله جنگ جمل، از امام علي پرسيدند که چه شد عايشه به دشمني با شما برخاست و بين مسلمانان برادرکشي به راه انداخت، حضرت در پاسخ به برخي از فضايلش اشاره کرد که باعث حسادت و دشمني عايشه شد، ازجمله فرمود:
1. از اینکه موقعيت من نزد پيامبر از موقعيت پدرش ابوبکر برتري داشت.
2. از اینکه در جريان «مؤاخات»، پيامبر من را برادر خود معرفي کرد؛ اما برادري پدرش ابوبکر را با عمر بيان نمود.
3. از اینکه به دستور خدا در تمامي خانه‌هاي اصحاب که به‌سوی مسجد باز بود، بسته شد جز در خانه من.
4. از اینکه در جنگ خيبر پيامبر (ص) پرچم را اوّل به دست پدرش ابوبکر داد، او شکست خورد؛ سپس آن را به دست عمر داد، او هم شکست خورد، بعد فرمود: فردا پرچم را به دست کسي مي‌دهم که خدا و رسولش او را دوست دارند و او نيز خدا و رسولش را دوست دارد؛ فردا پرچم را به دست من داد و من پيروزي را نصيب مسلمانان نمودم.
5. از اینکه پيامبر سوره برائت را به پدرش ابوبکر سپرد که در مسجدالحرام و در مراسم حج براي مشرکان بخواند؛ اما سپس پيام خداوندي رسيد که‌ای پيامبر! سوره برائت را خودت يا فردي همچون خودت بايد براي مشرکان بخواند. به دنبال دستور پروردگار، پيامبر به من مأموريت داد که در بين راه سوره برائت را از ابوبکر بگيرم و در مسجدالحرام اعلان نمايم.
6. از اینکه عايشه از خديجه دلي پرکینه داشت؛ چراکه مي‌دانست خديجه در قلب پيامبر جا دارد و او رشک مي‌برد. از اين بابت، به پدرش شکايت مي‌کرد. عايشه اين رشک را به فاطمه و من سرايت داد.
7. از اینکه عايشه مي‌ديد که پيامبر مرا گرامي مي‌دارد و من نزد پيامبر از جايگاه ويژه‌اي برخوردارم و حتي خودش که همسر پيامبر است، موقعيت مرا ندارد.
8. از اینکه در جريان «حديث افک»، پيامبر به من مأموريت داد تا در آن باره تحقيق کنم که خوشايند عايشه نبود. (12)
نتیجه:
چنين سخنی افترایی بیش به شیعه نیست. شیعه ساحت همه زنان پیامبران (علیهم السلام) را از ارتکاب فحشاء بدور دانسته و آنچه که در مورد همسر برخی از انبیاء در قرآن و اخبار وارد شده را مربوط به گناهان اعتقادی دانسته. بر این اساس علمای شیعه هر گونه اهانتی نسبت به زنان پیامبر (صلی الله علیه و آله) و همسران سایر انبیاء (علیهم السلام) را جایز ندانسته؛ اما با این حال سوال شیعه از کسانی که چنین افترایی را متوجه شیعه دانسته آن است که چرا کتب روایی اهل سنت پر از گزارشاتی است که بیانگر ارتکاب افعال شنیع از سوی عایشه است؟
پی نوشت:
1 . طوسی، شیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۴۹۵.
2 . طوسی، شیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۵۲.
3 . شرف الدین موسوی، سید عبد‌الحسین، الفصول المهمة فی تالیف الامة، ص۱۵۶.
4 . مالك بن انس، موطأ الإمام مالك،ج4، ص874.: «فَأَخَذَتْ بِذلِكَ عَائِشَةُ أُمُّ الْمُؤْمِنِينَ. فِي مَنْ كَانَتْ تُحِبُّ أَنْ يَدْخُلَ عَلَيْهَا مِنَ الرِّجَالِ. فَكَانَتْ تَأْمُرُ أُخْتَهَا أُمَّ كُلْثُومٍ بِنْتَ أَبِي بَكْرٍ الصِّدِّيقِ. وَ بَنَاتَ أُخْتِهَا أَنْ تُرْضِعْنَ مَنْ أَحَبَّتْ أَنْ يَدْخُلَ عَلَيْهَا مِنَ الرِّجَال».
5 . ابن‌ابی‌شیبة کوفی، ابوبکر عبدالله بن محمد، الکتاب المصنف فی الاحادیث والآثار، ج۴، ص۴۹، ح۱۷۶۶۴.: « حدثنا ابو بکر قال نا وکیع عن العلاء بن عبد الکریم الیامی عن عمار بن عمران رجل من زید الله عن امراة منهم عن عائشة انها شوفت جاریة وطافت بها وقالت لعلنا نصطاد بها شباب قریش». «از عائشه روایت شده است که روزی کنیزی را آرایش کرده و او را چرخاند و گفت: شاید بتوانیم با این کنیز، جوانان قریش را شکار کنیم!».
6 . ابن‌رجب بغدادی، زین الدین ابی الفرج عبد الرحمن ابن شهاب الدین، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، ج۱، ص۲۴۹.: «ابن وهب، عن اسامة بن زید، ان محمد بن ابراهیم بن الحارث التیمی حدثه، عن ابی سلمة بن عبد الرحمن، قالَ: دخلت علی عائشة، فقلت لها: کیف غسل رسول الله من الجنابة؟ فقالت: ادخل معک یا ابن اخی رجلاً من بنی ابی القعیس ـ من بنی اخیها من الرضاعة -، فاخبر ابا سلمة بما تصنع، فاخذت اناء فاکفاته ثلاث مرات علی یدها، قبل ان تدخل یدها فیهِ، فقالَ: صبت علی یدها من الاناء یا ابا سلمة ثلاث مرات قبل ان تدخل یدها. فقالت: صدق، ثم مضمضت واستنثرت، فقالَ: هی تمضمض وتستنثر. فقالت: صدق، ثم غسلت وجهها ثلاث مرات، ثُمَّ حفنت علی راسها ثلاث حفنات، ثم قالت بیدها فی الاناء جمیعاً، ثم نضحت علی کتفیها ومنکبیها، کل ذَلِکَ تقول اذا اخبر ابن ابی القعیس ما تصنع: صدق. خرجه بقی بن مخلد وابن جریر الطبری. وهذا سیاق غریب جداً. واسامة بن زید اللیثی، لیس بالقوی. وهذه الروایة تدل علی ان ابن اخیها من الرضاعة اطلع علی غسلها، وهذا یتوجه علی قول من اباح للمحرم ان ینظر الی ما عدا ما بین السرة والرکبة، وهو قول ضعیف شاذ». «از ابی‌سلمة بن عبد الرحمن روایت شده است که گفت به نزد عایشه رفتم و به او گفتم: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) چگونه از جنابت غسل می‌کرد؟
او گفت: ای فرزند برادرم، مردی از بنی‌ابی‌القعیس ـ از فرزندان برادر رضاعی عایشه- را به همراه خود بیاور تا به اباسلمه خبر دهد که چه می‌کند! پس مشتی از آب را با دست خویش گرفت و سه بار بر روی دست خویش ریخت قبل از آن‌که دست خویش را وارد ظرف کند، آن شخص نیز چنین به اباسلمه گفت؛ عایشه (برای اینکه ابا‌سلمة از سخن این شخص مطمئن شود) سخن او را تایید کرد! سپس آب را مضمضه کرد و بیرون ریخت؛ و آن شخص نیز برای اباسلمه نقل کرده و عائشه نیز تایید کرد؛ سپس صورت خویش را سه بار شست؛ سپس سه بار آب را به روی سر خویش ریخت؛ سپس تمام دو دست خویش را وارد ظرف کرد؛ سپس آب را بر روی دو کتف و شانه خویش ریخت! و در همه این بخش‌ها وقتی ابن‌ابی‌القعیس به اباسلمه خبر می‌داد، عایشه می‌گفت راست گفت!
این روایت بسیار عجیب است! اسامة بن زید لیثی قوی نیست! و این روایت نشان می‌دهد که فرزند برادر رضاعی عایشه، نحوه غسل کردن او را دیده است! و این نظر تنها طبق نظر کسانی قابل توجیه است که می‌گویند شخص محرم، می‌تواند به غیر از ما بین ناف و زانوی زنان محرم خویش نگاه کند! و این نظر ضعیف و شاذی است!».
7 . ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، ج41، ص415.: «إِنَّ رَجُلًا مِنَ النَّخَعِ كَانَ نَازِلًا عَلَى عَائِشَةَ، فَاحْتَلَمَ». و...
8 . ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، ج42، ص167.: «حدثنا عبد اللَّهِ حدثنی اَبِی ثنا الْوَلِیدُ بن مُسْلِمٍ ثنا الاوزاعی قال حدثنی عبد الرحمن بن الْقَاسِمِ عن ابیه عن عَائِشَةَ زَوْجِ النبی صلی الله علیه وسلم قالت اذا جَاوَزَ الْخِتَانُ الْخِتَانَ فَقَدْ وَجَبَ الْغُسْلُ فَعَلْتُهُ انا وَرَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم وَاغْتَسَلْنَا». «از عائشه همسر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده است که گفت: هر وقت ختنه‌گاه (مرد) از ختنه‌گاه (زن) عبور کرد، غسل واجب می‌شود، من و رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) این کار را انجام دادیم و سپس غسل کردیم». و...
9 . تاريخ طبري، ترجمه: ابو القاسم پاينده، ج 3، ص 167؛ تبن اثیر، الكامل في التاريخ، ج 3، ص 205- 210.
10 . ابن اثیر، پیشین، همان، ص 217.
11 . شيخ مفيد، الجمل النصره لسيدالعتره في حرب البصره، ص 419.
12 . همان ص 409-412
