آیا کمک کردن به کشور های دیگر در حالی خودمان فقیر داریم درست است؟
از نظر اسلام، درد دیگران داشتن، درد حمایت از مظلومان و محرومان و درد همدردی با دردمندان، از عالیترین ارزشهای انسانی است كه مؤمنان واقعی و انسانهای راستین از آن برخوردارند. قرآن مجید در مورد پیامبر اسلام(ص)میفرماید: "براي شما پيامبري از خودتان آمد كه بر او دشوار است شما در رنج بيفتيد، به [هدايت] شما حريص، و نسبت به مؤمنان، دلسوز مهربان است".(1) ائمه اطهار(ع)همانند رسول اكرم دردمند دیگران بودند و محرومان و مظلومان را فراموش نمیكردند. امام علی (ع) میفرماید: "آیا دربارهخویش به این قانع باشم كه مرا امیرالمؤمنین بخوانند و در سختیهای روزگار با مؤمنان شركت نداشته باشیم؟!".(2)
امام علیعلیهالسلام حتی نسبت به غیر مسلمانان این عاطفه و مهرورزی و دردمندی را اعمال میكرد. وقتی به حضرت گزارش دادند بعضی از سربازان معاویه به منزل زنان غیر مسلمان وارد شده و زیور را از آنها ربودهاند،سخت ناراحت شد و فرمود: "اگر مرد مسلمانی بر اثر این قضیه، از شدت اندوه و تأسف بمیرد، ملامت ندارد، بلكه در نظر من چنین مرگی شایسته و سزاوار است".(3)
حضرت به فرماندار خود (عثمان بن حنیف) كه به مجلس عروسی و سفره رنگین دعوت شده بود، نامهای مینویسد و او را توبیخ میكند، سپس میفرماید: "اگر بخواهم، همه چیز برای من فراهم است، ولی محال است كه مهار خودم را به دست هوای نفس خویش بدهم. من این جا شكم خود را سیر كنم، شاید در كوفه و شام و در یمامه كسی باشد كه به نان احتیاج داشته باشد. آیا من آن طور باشم كه شاعر میگوید و [مضمونش چنین است] : این درد تو را بس كه با شكم سیر بخوابی و در اطرافت شكم هایی گرسنه وجود داشته باشند".(4)
در فرهنگ اسلام واژههایی مانند ایثار، احسان و فداكاری از جایگاه ارزشمندی برخوردار است. در حالی كه قرآن مجید انصار را برداشتن چنین اوصافی میستاید و درباره آنها میگوید: "انصار، مهاجران را بر خود مقدّم داشتند، هر چند خودشان فقیر بودند". (5)
در شأن نزول آیه مذكور ابن عباس میگوید: پیامبر اكرم (ص) روز پیروزی بر یهود بنینضیر به انصار فرمود:"اگر مایل هستید، اموال و خانههایتان را با مهاجران تقسیم كنید و در غنائم شریك شوید و اگر میخواهید، اموال و خانههایتان از آن شما باشد و از غنائم چیزی به شما داده نشود". انصار گفتند: هم اموال وخانه هایمان را با آنها تقسیم میكنیم و هم چشمداشتی به غنائم نداریم و مهاجران را بر خود مقدّم میشمریم.(6)
خداوند ایثار آنها را ستایش كرده است. اگر هركس باید به فكر فقیران خود باشد، باید پیامبر به انصار میگفت: شما خودتان نیاز دارید و نباید به فكر مهاجران باشید.
صرف نظر از تعلیم آسمانی اسلام و تأكید بر دگردوستی و حمایت از محرومان، همدردی با دیگران با سرشت بشر آمیخته شده است. كسانی كه از مصائب محرومان احساس ناراحتی نمیكنند و بی اعتنااند، از مزایای اختصاصی انسان بی نصیباند.
بنی آدم اعضای یكدیگرند
كه در آفرینش زیك گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار
تو كز محنت دیگران بی غمی
نشاید كه نامت نهند آدمی
پس در شرایطی كه مردم مظلوم فلسطین و افغانستان نیازمندند، وظیفه انسانی و اسلامی حكم میكند كه به فكر آنها باشیم و به حمایت از آنها بپردازیم. البته این امر خطیر، نباید مسؤلان را از محرومان كشورمان غافل سازد ، بلكه اولویت دارند. رسیدگی به محرومان داخلی یك وظیفه ملی و دینی و انسانی است و حمایت و رسیدگی به محرومان خارج از كشور وظیفه دینی و انسانی است كه با یكدیگر تعارضی ندارند. مرزهای جغرافیایی، اصل تكلیف را ساقط نمیكند. پیامبر اكرم (ص) میفرماید: "كسی كه صدای مظلومی را بشنود كه از مسلمانان كمك میخواهد، ولی جواب او را ندهد، مسلمان نیست".(7)
آن كه استغاثه میكند، فرقی ندارد ایرانی باشد یا افغانی و یا فلسطینی. باید به او پاسخ متناسب داده شود.
این فكر كه هر مسلمان باید فقط به فكر خود و خانواده خود و هم وطن خود باشد ، نه تنها اندیشه صحیحی نیست ، بلكه چه بسا به صورت مستقیم و غیر مستقیم ازطریق دشمنان امت اسلامی كه از وحدت و همدلی مسلمانان واهمه دارند ، تبلیغ و ترویج می شود.
البته به این نكته هم باید توجه داشت كه اگر بعضی از هموطنان در فقر به سر میبرند، لزوماً ناشی از كمبود امكانات نیست، بلكه قسمتی از این موارد به سوءتدبیر و یا قصور مسئولان و حتی مردم برمیگردد.
پی نوشت ها:
1.توبه،آیه128.
2. نهج البلاغه، فیض الاسلام، نامه 45.
3. همان، خطبه 27.
4. نهج البلاغه، نامه 45.
5. حشر (59) آیه 9.
6. تفسیر نمونه، ج 23، ص 519.
7. اصول كافی، ج 3، ص 239.
