البته تقسيم بندي هاي ديگري هم وجود دارد كه تقريبا فروعات تقسيم بندي كلي اول است.
احاديث از يك نظر به دو دسته تقسيم مي شوند: متواتر و غير متواتر(خبر واحد).
حديث متواتر حديثي است كه صدور آن از معصوم قطعي است. البته متواتر تقسيم هايي دارد، ولي احاديث متواتر محدود و كم هستند. غالب احاديث غير متواتر و به اصطلاح "خبر واحد" مي باشند.
احاديث غير متواتر كه بيش تر و اكثريت قريب به اتفاق احاديث هستند ، به چهار دسته كلي تقسيم مي شوند:
1. خبر صحيح كه راويان آن تا معصوم افراد شناخته شده، متصل به هم و عادل و شيعه دوازده امامي مي باشند. اين نوع حديث، بهترين نوع بعد از متواتر است و در احكام فرعي حجت مي باشد.
2. خبر موثق به احاديثي گفته مي شود كه راويان آن تا معصوم متصل و شناخته شده اند. همگي مورد اطمينان و در درجه بالاي تقوا و راستگويي و...هستند ،گر چه بعضي از آنان شيعه دوازده امامي نيستند.
اين روايات از لحاظ اعتبار در درجه بعد از خبر صحيح هستند.
3. خبر حسن، كه راويان شناخته شده و متصل و شيعه هستند و گر چه مدح هم شده اند، ولي وثاقت آنان يقيني نيست . از لحاظ ايمان و تقوا و راستگويي و حافظه و تقيد بر درستگويي و... مورد يقين و اطمينان نمي باشند. اين روايات كه تعدادشان بيش تر از انواع قبل است، در درجه اعتبار پايين تري از روايات قبل مي باشند.
4. روايات ضعيف كه در سند يا دلالت آن ها ضعف و ايرادي هست ، مثلا راويان تا معصوم متصل نيست و يا اصلا راويان ذكر نشده اند يا راوي بين چند نفر كه ثقه و غير ثقه اند، مشترك مي باشد يا از راوي هيچ مدح و تاييدي نرسيده و...
اين روايات كه از لحاظ تعداد بيش ترين هستند، از لحاظ درجه اعتبار از همه پايين ترند.
براي اطلاع بيش تر به كتاب هاي درايه الحديث، مدير شانه چي و درايه و رجال،علي صدرايي خويي مراجعه كنيد.
اما كتاب هاي حديث، مجموعه هايي است از احاديث صحيح و موثق و حسن و ضعيف. كتاب كافي كه توسط حديث شناس بزرگ شيعه محمد بن يعقوب كليني با وسواس تمام نوشته شده ، مجموعه اي است از روايات مختلف و نمي توان همه روايات آن را صحيح يا صحيح و موثق شمرد . بسياري از رواياتش توسط حديث شناسان از جمله نويسنده "حليه المتقين" غير صحيح يا ضعيف شمرده شده( رجوع كنيد به "مرآه العقول كه شرح كافي مي باشد). حساب بقيه كتاب ها معلوم است.
حليه المتقين كتابي است كه در مورد آداب و مستحبات نوشته شده ،عالمان حديث با توجه به دستور وارد شده از معصوم در مورد مستحبات(1) نسبت به سند روايات وارده در باب آداب و مستحبات سخت گيري نكرده اند . پس با اين توضيحات نمي توان گفت تمام روايات كتاب حليه المتقين معتبر و قوي است.
پي نوشت :
1. در روايت آمده: هر كس حديثي از پيامبر به او برسد كه نسبت به عملي وعده ثوابي در آن داده شده باشد و براي رسيدن به ثواب وعده داده شده، آن عمل را انجام دهد، بدان ثواب مي رسد حتي اگر آن سخن را پيامبر نگفته و آن وعده را پيامبر نداده باشد.(محاسن برقي،ج1،ص25 باب "ثواب من بلغه عن النبي...").
