نزول تدريجي و تفصيلي قرآن كريم طي 23 سال بوده ،يعني آيات قرآن از ابتداي بعثت تا پايان عمر پيامبر اسلام (ص) در زمان ها و مكان هاي مختلف بر حضرت نازل شده است. سوره‌هاي قرآن برخلاف كتاب‌هاي آسماني قبل كه يك باره نازل مي‌شدند، به صورت تدريجي در طول دوران رسالت به اقتضاي پيشرفت نهضت اسلام و نيازهاي عيني جامعه كامل گرديد كه طول مدت نزول آن 23 سال مي باشد. به برخي از حكمت‌هاي نزول تدريجي اشاره مي شود .
1- اقتضاي قانون تعليم و تربيت و آمادگي مردم:
وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَي النَّاسِ عَلي مُكْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزيلاً ؛(1)
قرآني كه آن را بخش بخش نازل كرديم تا آن را با تأني و آرامي بر مردم بخواني .
با توجه به اينكه قرآن براي هدايت و تعليم و تربيت نازل شده است، دست‌يابي به اين اهداف با نزول تدريجي قرآن آسان‌تر است .از اين رو خداوند نيز از پيامبر مي‌خواهد قرآن را با تأني بر مردم بخواند.
2- پايداري و تقويت روحي و تثبيت قلب پيامبر:
و قال الذين كفروا لولا نُزّل عليه القرءان جملة وَحدة كذَلك لنثبّت به فؤادك و رتّلنَه ترتيلاً؛ (2)
كساني كه كافر شدند، گفتند: "چرا قرآن يكجا بر او نازل نشده است؟ اين گونه آن را به تدريج نازل كرديم تا قلبت را به وسيله آن استوار گردانيم، و آن را به آرامي برتو خوانديم.
با توجه به دشواري ها و سرسختي‌ها و لجاجت‌هايي كه سر راه پيامبر (ص) در راستاي هدايت مردم به وجود مي‌آمد و كار را بر حضرت دشوار مي‌نمود، نزول دوباره و ارتباط پيوسته با وحي قلب پاك حضرت را تسلي داده و اطمينان خاطر او را فراهم و تقويت روحيه مي‌نمود.
3- عظمت و حقانيت قرآن:
با توجه به اين كه قرآن بر مخاطباني نازل شد كه هم نقّاد و سخن‌سنج و هم متعصب و لجوج بودند; با اين همه، عظمت قرآن آن قدر خيره كننده بود كه با نزول هر آيه، دل هاي سخت را نرم و شكوفا مي‌كرد(3) يا با عرضة معارف بيكران، افشاي رازهاي پنهان و... روز بروز بر عظمت آن مي‌افزود.(4)
خلاصه آن كه مردمي كه براي ترك خوردن مشروبات الكلي بارها آيه نازل شد آن وقت برخي از آنها (نه همه ) آن را رها كردند چطور ظرفيت پذيرش اين همه آيات و معارف را داشتند ؟
پي نوشت ها:
1.اسرأ (17)آيه ، 106.
2. فرقان(25) آيه ،32 .
3.طور(20) آيه ،33 .
4.ترجمه تفسير الميزان، ج 2، ص 16؛ محمدباقر سعيدي ،علوم قرآن، ص 138 - 146،
