وظیفه پیروان ولایت چیست؟
پاسخ:
امام علي (علیه السلام) وظايف متقابل رهبر و مردم را چنين بيان مي كند: أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ لِي عَلَيْكُمْ حَقّاً وَ لَكُمْ عَلَيَّ حَقٌّ فَأَمَّا حَقُّكُمْ عَلَيَّ فَالنَّصِيحَةُ لَكُمْ وَ تَوْفِيرُ فَيْئِكُمْ عَلَيْكُمْ وَ تَعْلِيمُكُمْ كَيْ لَا تَجْهَلُوا وَ تَأْدِيبُكُمْ كَيْ مَا تَعْلَمُوا وَ أَمَّا حَقِّي عَلَيْكُمْ فَالْوَفَاءُ بِالْبَيْعَةِ وَ النَّصِيحَةُ فِي الْمَشْهَدِ وَ الْمَغِيبِ وَ الْإِجَابَةُ حِينَ أَدْعُوكُمْ وَ الطَّاعَةُ حِينَ آمُرُكُم (1)، اي مردم، همانگونه كه من بر شما حقي دارم، شما نيز بر من حق داريد. حق شما بر من آن است كه همواره در رهنمودهاي خالصانه نسبت به شما بكوشم. و در تأمين رفاه در زندگي همگاني، تمامي وسايل ممكن را فراهم سازم. و در تربيت و تعليم همگان در سطح گسترده كوتاه نيايم. و در نظارت بر رفتار و كردار شما - بر نهج حق - پيوسته هوشيار و هشداردهنده باشم.
و أما حق من بر شما آن است كه در پيمان خود نسبت به ولي امر وفادار باشيد، و در كاستي ها و ناهمگوني ها كه أحياناً پيش مي‌آيد، خالصانه پيش‌قدم شويد، در حضور و غياب دولتمردان در رفع و تذكر دادن به مسؤئولين مربوط بكوشيد. و دستورات صادره را در تمامي ابعاد سياستگذاري دولت، با جان و دل پذيرا باشيد. و هرگاه - در پيش‌آمدها - فرا خوانده شويد، بي‌درنگ اجابت كنيد.
در كلام مولا اميرمؤ‌منان(ع) درباره حقوق دولت بر مردم به چهار أمر تأكيد شده است:
1. الوفأ بالبيعة (وفاداري به پيمان):
مردم در برابر پيماني كه با رهبر بسته‌اند بايد وفادار باشند. زيرا با بيعتي كه انجام داده‌اند متعهد شده‌اند تا تمامي امكانات خود را در اختيار دولت حاكم قرار دهند و او را در تمامي ابعاد كشورداري ياري رسانند و در هيچ بُعدي كه ياري آنان نياز است كوتاه نيايند. دولت آنگاه قدرتمند است كه بال هاي نيرومند مردمي تكيه‌گاه او باشد. و آيه "و أنفقوا في سبيل الله و لا تلقوا بأيديكم اًلي التهلكة"(2) به همين حقيقت اشارت دارد. يعني از هرگونه مساعدت شايسته در راه پيشرفت و اقتدار نظام بكوشيد، وگرنه با دست خود، مايه نابودي خود را فراهم كرده‌ايد.
2. النصيحة في المشهد و المغيب:
دومين حق دولت بر مردم، خيرخواهي همگان براي دولتمردان، چه در حضور و چه در غياب آنان. آحاد ملت بايد همواره خيرخواه دولتمردان خدمتگزار باشند و چنانچه نقص و كاستي در كارشان يافتند، يا دريافتند كه خطري آنان را تهديد مي‌كند، مشفقانه با خود آنان در ميان بگذارند. البته دولتمردان هم بايستي براي دريافت اين نوع گزارشها، راه را براي مردم باز گذارده باشند تا مردم بتوانند مستقيماً گفته خود را با آنان درميان بگذارند، بدين معني كه واسطه‌ها نتوانند پيام هاي دريافتي را، آن‌گونه كه خود صلاح مي‌دانند در اختيار مسؤ‌ولان فوق بگذارند.
خيرخواهي در حضور و غياب بدين معنا است كه از حالت دوگونگي بپرهيزند، اين‌گونه نباشد كه در حضور، اظهار اخلاص كرده و در غياب بي‌تفاوت باشند. مردم، هرگاه به دولتمردان، با اين ديد بنگرند كه افرادي خدمتگزار ملت‌اند و در جهت تأمين مصالح آنان مي‌كوشند (البته اين دولتمردانند كه بايد اين جهت را عملاً به اثبات رسانده باشند) در اين صورت مردم از هرگونه خيرخواهي و تذكرات سازنده دريغ نمي‌ورزند، و همواره در تثبيت و استحكام پايه‌هاي دولت و نظام حاكم مي‌كوشند.
مسأله «نصح الأ‌ئمة» يكي از مهمترين واجبات عبادي - سياسي آحاد ملت است كه در دستورات به آن تاكيد شده است.
3. و الاًجابة حين أدعوكم.
هنگام فراخواني آمادگي كامل خود را نشان دهيد.
سومين حق دولت بر ملت، اجابت بدون تعلل است. دولت هرگاه در نيازهاي خود بويژه در رفع مشكلات، مردم را به همكاري فرا خواند، بايد همگي، هر كس به اندازه وُسع و توانايي خود، اين دعوت را لبيك گويد. دولت به‌تنهايي و بدون كمك مردمي نمي‌تواند در رفع مشكلات موفق شود تا آنگاه كه آحاد و گروههاي مردمي، با تمامي توان او را ياري رسانند. و هرگز بهانه‌جويي نكنند و از انجام خدمات محوله سر باز نزنند. همانگونه كه بني‌اسرائيل در برابر فرمان حضرت موسي عذرتراشي كردند و گفتند: "فاذهب أنت و ربك فقاتلا اًنا هاهنا قاعدون"(3). تو و خدايت در رفع مشكلات بكوشيد، ما اينجا آرميده‌ايم تا آنگاه كه راه هموار شد با تو مي‌آييم. زيرا سخت از مشكلات پيش آمده هراسيده بودند "اِن فيها قوماً جبارين" (4)(گروهي گردنكش در پيش رو داريم) يعني: مشكلات بسيار دشوار سر راه داريم و ما توان همكاري در رفع آنها را نداريم. و بدين بهانه رسوا، از همكاري با رهبر دلسوز خود حضرت موسي، سر باز زدند.
4. اِطاعت كامل.
بدين معنا: پس از آنكه مردم، دولت را صالح دانستند و با او پيمان بستند، بايستي در تمامي برنامه‌ريزي‌هاي دولت - كه حتماً در جهت تأمين مصالح امت و با مشورت با كارشناسان مردمي و با اخلاص پي‌ريزي شده - فرمانبردار باشند. و هرگونه تعلل در انجام دستورات پذيرفته نيست.
پي نوشت:
1. محمدباقر مجلسي، بحارالا نوار، ناشر: اسلاميه، ج27، ص251.
2. بقره آيه 195.
3. بقره، آيه 55.
4. مائده، ايه 21.
موفق باشید.
