با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
كلمه « الدنيا » 115 مرتبه در قرآن تكرار شده است كه در 60 مرتبه آن كلمه « الحياة » هم به آن اضافه شده است و به صورت « الحياة الدنيا » آمده.
برخي سوره هاي قرآن يك نام دارند و برخي دو يا بيشتر كه اين تعدد به جهت هاي خاصي بوده است. اسامي سوره ها توقيفي بوده و بر اساس صلاحديد شخص پيامبر اكرم(ص) نامگذاري شده اند.(1)
در روايات اهل بيت (ع) اشاره به سوره اي كه ده نام دارد نشده است. بلكه در بعضي كتاب ها با نام معماهاي قرآني يا در برخي سايت ها آمده كه سوره حمد ده نام دارد. در كتاب الاتقان في علوم القرآن براي سوره حمد بيش از بيست نام ذكر شده كه برخي بر اساس روايات و برخي ذوقي و اجتهادي است. از جمله: فاتحه الكتاب، فاتحه القرآن، ام الكتاب، ام القرآن، سبع المثاني، وافيه، كافيه، الشفاء، شافيه، اساس، سوره الصلاة، سوره الحمد، سوره الشكر، نور و...
آيت الله جوادي آملي نيز درباره نام هاي سوره حمد مي نويسند: سوره حمد كه ام القرآن و مشتمل بر عصاره معارف قرآني است داراي نامها و القاب بسياري است. نامهاي معروف اين سوره عبارت است از ام الكتاب، فاتحه الكتاب، السبع المثاني و حمد و نامهاي غير مشهور آن فاتحه القرآن، القرآن العظيم، الوافيه، الكافيه، الشافيه، الشفاء، الصلاه، الدعا، الاساس، الشكر، الكنز، النور، السوال، تعليم المساله، المناجات، التفويض، الحمد الاولي، الحمد القصري است.
ايشان اضافه مي كند، بررسي جايگاه و محتواي اين سوره نشان مي دهد كه تسميه آن به هر يك از اين نام ها ناشي از مناسبت هاي موجود در معارف آن و جايگاه ويژه سوره است.
و در ادامه سبب نام گذاري هر يك از اين نامها را بيان مي كنند كه ما به سبب نامگذاري نامهاي معروف اكتفا مي كنيم و شما را براي آشنايي با نامهاي ديگر اين سوره به كتاب تفسير ايشان ارجاع مي دهيم.(3)
1- فاتحة الكتاب: زيرا در تنظيم سوره هاي قرآن به عنوان اولين سوره ثبت شده و نيز چون اولين سوره كاملي است كه بر پيامبر اكرم(ص) نازل شده است.
2- ام الكتاب: ام به معناي مقصد و هدف است و چون تمام اهداف و اغراض قرآن در اين سوره جمع شده به آن ام الكتاب مي گويند.
3- سوره حمد: زيرا اين سوره با حمد خدا آغاز مي شود.
4- السبع المثاني: سبع يعني هفت و مثاني يعني دو تايي، چون سوره حمد هفت آيه دارد و دو بار بر پيامبر اكرم(ص) نازل شده يا چون اين سوره در نماز تكرار مي شود و دو بار خوانده مي شود، به آن سبع المثاني مي گويند.
در حديثي از امام صادق(ع) نيز چنين آمده است: « عن محمد بن مسلم، قال: سألت أبا عبد الله (ع) عن السبع المثاني و القرآن العظيم، هي فاتحة الكتاب؟ قال نعم»(4)؛ محمد بن مسلم از امام صادق(ع) سوال كرد در مورد سبع المثاني (در آيه وَ لَقَدْ آتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِي...) كه آيا منظور سوره فاتحه است؟ امام فرمود بله.(5)
پي نوشت ها:
1. معرفت، محمد هادي، تاريخ قرآن، انتشارات سمت، ص79.
2. سيوطي، جلال الدين، الاتقان في علوم القرآن، انتشارات دار العلوم الانسانيه، ج1، ص167-171.
3. جوادي آملي، عبدالله، تفسير تسنيم، انتشارات اسراء، ج1، ص259 به بعد.
4. بحراني، سيد هاشم، البرهان في تفسير القرآن، انتشارات بنياد بعثت، ج3، ص 385.
5. تفسير تسنيم، ج1، ص260-262.
موفق باشید.
