پرسش: در توجیه به اینکه آیا آدم دچار معصیت شد می گویند امر خداوند ارشادی بوده است نه مولوی. از طرفی ما در اصول فقه داریم که اگر در استخراج حکمی از نص ما دلیل یا مرجحی ندیدیم که امر به وجوب کاری شده است باید آن را واجب در نظر بگیریم و حکم به وجوب آن دهیم. سوال من این است که آیا حضرت آدم از این موضوع که امر خداوند امری ارشادی است نه مولوی اطلاع داشته است یا خیر؟ که اگر اطلاع نداشته است مهم نیست که امر خداوند ارشادی باشد یا خیر؟ در هر حالتی حضرت آدم دجار معصیت شده است.
پاسخ:
اين بحث که امر «لاتقربا هذه الشجره» (1) به اين درخت نزديک نشويد. آيا امر مولوي بوده يا ارشادي، در مقام تحليل علمي از عملکرد جناب آدم امروز مطرح است، و گرنه در آن عصر و شرايط که آدم بوده است شرايط براي تکليف فراهم نبوده تا امر مولوي متوجه او شده باشد بلکه از باب راهنماي خداوند او را به اموري در رابطه به شرايط زندگيش در بهشت راهنمايي کرده و گوش نموده که اگر بدين راهنمايي توجه نکند در زندگي دچار رنج و زحمت خواهد شد(2) از اين روز گفته شده: خداوند به آدم وحوا فرمود: اگر مي‌خواهيد در بهشت بمانيد و گرسنگي و تشنگي و گرما و سرما شما را رنج ندهد نبايد به اين درخت نزديک شويد وگرنه بر خود ستم کرده، به نشئه رنج و زحمت وارد مي‌شويد مانند اين که طبيب مي‌گويد: از اين غذا نخور وگرنه بيمار مي‌شوي، يا معلمي به شاگردش مي‌گويد: شب کمتر غذا بخور تا بتواني سحر براي مطالعه برخيزي در حالي که در نهي‌هاي مولوي غالبا سخن از جهنم و کيفرهاي اخروي آن است. (3) بنابراين بر خلاف آنچه در پرسش آمده حضرت آدم مصون از گناه بوده و معصيتي مرتکب نشده است.
پي‌نوشت‌ها:
1- بقره (2) آيه 35
2- طه (20) آيه 123 و 117
3- ر. ک: تفسير تسنيم ج 3، ص 340.
