- با توجه به اینکه انسان موجودی تربیت پذیر است و عوامل مختلفی در شکل گیری شخصیت انسان موثر است از جمله : خانواده ،غذای حلال، محیط ، دوست و ... و اعمال و رفتاری که بعد از مکلف شدن از انسان سر می زند اگرچه با ارده نهایی خود انسان صورت گرفته ولی بسیار متاثر از تربیت و شخصیت انسان در گذشته است برخورد خداوند با دو شخصی که دارای دو شرایط تربیتی متفاوت بوده اند و یک گناه مشابه را انجام داده اند چگونه است آیا مثلا ضریب عذاب برای یک گناه فرق می کند یا تمام کسانیکه در آن گناه به نحوی دخبل بوده اند، همه به سهم خود مجازات می شوند یا پاسخ چیز دیگری است؟ با تشکر
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
اولاً : علي رغم همه تفاوت ها در ميان انسان ها، عنصر اختيار در همه وجو د دارد و به خاطر همين عنصر اختيار و حق انتخاب انسان ها است که مشاهده مي کنيم انسان ها در شرايط مساوي از نظر طبيعي، خانوادگي، ژنتيکي و... عملکرد هاي متفاوتي دارند.
در يک خانواده، شخصي مانند کميل بن زياد نخعي از ياران خاص و از اصحاب سرّ اميرالمومنين (ع) قرار مي گيرد و برادر ديگر (حارث بن زياد نخعي) قاتل فرزندان مسلم بن عقيل مي شود.
از اين نمونه ها در تاريخ بسيار است.
هم چنين به واسطه همين عنصر اختيار است که پسر يزيد بن معاويه ملعون، حاضر نمي شود خلافت بعد از پدر را برگزيند؛ اما عموي امام زمان و پسر امام معصوم (جعفر کذاب)، خود را براي غصب مقام منيع امامت، جلو مي اندازد. يا پسر پيامبر اولوالعزم الهي و شيخ الانبياء (حضرت نوح) جهنمي مي شود، اما فرزند دشمن پيامبر(ص) از ياران آن حضرت مي شود.
ثانياً: شرايط مسابقه و ميدان عمل و نوع تکليف براي انسان ها يکسان نيست. خداوند در فرموده است : «لايکلف الله نفسا الا وسعها » (1) هيچ کس را جز به اندازه توان او تکليف نمي کنيم و کاملا روشن است که توان انسان ها در شرايط نامساوي، نامساوي خواهد بود و خداوند نيز بر اساس همان شرايط و با توجه به عنصر اختيار در وجود هر انسان بر او تکليف مي کند تا در ميان مسابقه براي رسيدن به مقام قرب الهي به تلاش و کوشش بپردازد و بر اساس همان تفاوت ها است که جزا و پاداش مي دهد، مانند ميدان سمابقه دو و ميداني که در يک پيست دايره شکل جريان مي يابد.
در دوهاي دويست و چهارصد متر، خط استارت دوندگان، با هم تفاوت مي كند؛ در حالي كه خط پايان همه، يك خط است. يعني در پيست دو و ميداني، فردي كه در قوس اول و كناري متمايل به داخل مي نشينيد؛ از همه عقب تر است. فردي كه در قوس خارجي مي نشينيد؛ از همه جلوتر استارت مي زند.
در اينجا براي ما شبهه پيش مي آيد كه فرد قوس داخل و خط اول، بايد بيشتر از همه بدود؛ فرد قوس خارج و خط آخر، كمتر مي دود. يا به عبارتي عدالت در مورد آنها رعايت نشده است.
در حالي كه اين شبهه به خاطر آن است كه ما دقت نداريم در حركت دايره اي، مسير بر اساس شعاع دايره، كوتاه و بلند مي شود. يعني آن كه در خط اول مي دود؛ چون شعاع دايره او كوچك تر است؛ مسيرش كوتاه تر خواهد شد. آن كه در خط آخر مي دود؛ چون شعاع دايره اش بلندتر است؛ مسيرش بلندتر خواهد بود.
مسئولان مسابقات براي آنكه هر دونده اي 200 يا 400 متر خالص بدوند؛ با محاسبات دقيق به اين نتيجه رسيده اند آنكه در خط اول مي نشيند؛ بايد چندين متر از بقيه عقب تر باشد. آنكه در خط آخر مي نشيند؛ بايد چندين متر از همه جلوتر باشد.
بنابراين خداوند با توجه به شرايط متفاوت از انسان ها، انتظارات متفاوتي خواهد داشت و برخورد و محاسبه اعمال انسان ها نيز متفاوت خواهد بود.
پي نوشت:
1.بقره (2) آيه276.
