۱۴۰۳/۰۴/۱۰ ۱۳:۱۹ شناسه مطلب: 99379
پرسش:
آیا درست است که وقتی امیر مؤمنان علیهالسلام در بستر شهادت بود، گروهی از یتیمان کوفه برای ایشان شیر آوردند و چون هرکسی دوست داشت امام از ظرف شیر او بخورد، امام گفت همه شیرها را در یک ظرف بزرگ بریزند و بعد امام مقداری از آن ظرف نوشید و همه یتیمان راضی شدند و دعا کردند و رفتند.
پاسخ:
مسلّم است که امیرالمؤمنین علیهالسلام عنایت خاصی به ایتام داشته و یتیم توازیهای ایشان زبانزد خاص و عام است. (1) چندانکه از ابو طفیل (صحابى معروف که از یاران امام على هم بود) نقلشده است: «على علیهالسلام را دیدم که یتیمان را دعوت میکرد و با دست خود به یتیمان عسل میخورانید. یکى از یاران آن حضرت گفت: ایکاش من هم یتیم بودم». (2)
با این حال، داستانی که در سؤال به آن اشاره شده، منبع معتبری ندارد. این داستان در برخی محافل مذهبی بهعنوان یکی از حوادث هنگام شهادت امیرالمؤمنین علیهالسلام بازگو میشود؛ ولی با جستوجویی که در منابع و نرمافزارهای مختلف انجام شد، این مطلب یا چیزی شبیه آن یافت نشد. در صفحات اینترنتی هم که این داستان را نقل کردهاند، هیچ منبعی برای آن ذکر نشده است. (3)
برخی آن را از زبان اصبغ بن نباته نقل میکنند؛ ولی در گزارشی که از عیادت اصبغ با امیرالمؤمنین به دست ما رسیده و نیز در دیگر عیادتها هنگام احتضار ایشان، چنین داستانی وجود ندارد و فقط گفتگوی امام با عیادت کنندگان نقلشده است. (4) به نظر میرسد این ماجرا داستانی است که برای ترسیم فضای عاطفی پیرامون امیرالمؤمنین هنگام شهادت ایشان ساختهشده و مادحان و مرثیهسرایانی که این مطلب را میخوانند، قاعدتاً نباید آن را بهعنوان یک گزارشی تاریخی نقل کنند.
برای آگاهی ازآنچه در منابع معتبر درباره لحظات احتضار و شهادت امیرالمؤمنین علیهالسلام آمده است، بنگرید به: مقتل معصومین، گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم علیهالسلام، ج 1، ص 790 ـ 835.
نتیجه:
خلاصه این داستان که وقتی امیر مؤمنان علیهالسلام در بستر شهادت بود، گروهی از یتیمان کوفه برای ایشان شیر آوردند و به دستور امام همه شیرها را در یک ظرف بزرگ ریختند و امام مقداری از آن را نوشید تا همه راضی شوند، در منابع معتبر یافت نشد.
پینوشتها:
1. برای نمونه، میتوان به وصایای ایشان درباره ایتام اشاره کرد. ر.ک: نهجالبلاغه، نامه 47. نیز ر.ک: ریشهری، محمد و همکاران، دانشنامه امیرالمؤمنین علیهالسلام، قم، دارالحدیث، چاپ اول، 1386 ش، ج 7، ج 4، ص 148 _ 154، ح 1532 _ 1536.
2. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد، مناقب آل ابیطالب، قم، انتشارات علامه، 1379 ق، ج 2، ص 75.
3. برای نمونه، دریکی از این صفحات آمده است: «حضرت امام حسن مجتبی علیهالسلام پرسیدند ما برای تقویت جسمانی و جلوگیری از حادثه چه چیزی به حضرت بدهیم تا بخورند؟ که طبیب عرض کرد اگر شیر میل کند، حالش ممکن است بهتر شود. اصبغ بن نباته یکی از یاران حضرت میگوید در حالی وارد حیاط خانه حضرت شدم که دیدم مملو از اطفال یتیم شاید بالغ بر 300 نفر با کاسه شیر در دست منتظرند. یکی از آنها را که بسیار مستمند بود میشناختم و میدانستم ارتزاق او از یک بز است که یا خودشان از شیرش میخورند یا آن را میفروشند و با پول آن زندگی میگذرانند. همچنین بچههایی را دیدم که با کاسه شیر ایستاده بودند پرسیدم شما که چیزی ندارید چرا شیر آوردهاید؟ جوابی دردناک به من دادند. آنان عرض کردند اگر مولایمان حضرت علی علیهالسلام حالش خوب نشود ما میمیریم. حاضریم چند روزی گرسنگی بکشیم که حال امیرالمؤمنین خوب شود».
لینک: https://www.mizanonline.ir/001mXO
4. ر.ک: ریشهری، محمد و همکاران، دانشنامه امیرالمؤمنین علیهالسلام، قم، دارالحدیث، چاپ اول، 1386 ش، ج 7، ص 366 _ 371.