با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
هر چند ريا در عبادت سبب باطل شدن عبادت است، لکن وسواس داشتن در مسئله ريا نيز سبب مي شود که انسان از فيض و برکات بسياري از امور عبادي محروم بماند.
همان طوري که ريا کردن ضرر دارد، وسواس در ريا نيز زمينه توفيقات معنوي را از انسان مي گيرد.
وسوسه از القاءات شيطان است، اگر از راه هاي ديگر نتوانست مؤمن را به انحراف بکشاند، از راه وسواس در انجام عبادات و ايجاد شبهه ريا وارد مي شود تا فکر و وقت مؤمن را تلف کند و از اين طريق او را به گناه بکشاند.
در روايت آمده است:« إِنَّمَا يُرِيدُ أَنْ يُطَاعَ فَإِذَا عُصِيَ لَمْ يَعُدْ إِلَى أَحَدِكُم‏» (1)يعني شيطان مي خواهد در طاعت او باشيد . وقتي شيطان را مخالفت کرديد، به سوي هيچ يک از شما باز نمي گردد.
اسلام مي خواهد شما به عنوان يک فرد مؤمن در تمام زمينه ها با وسواس مقابله کنيد و به وسواس و القاءات توجه نکنيد.
افراط و تفريط در اين مسأله مانند همه مسائل، اشتباه و خطاست. داشتن وسواس غلط است.(2)
اصل اعمال خود را براي رضاي خدا انجام دهيد .به وسواسي که در فکر شما ايجاد مي شود توجه نکنيد . بنا بگذاريد که عمل را براي رضاي خدا انجام مي دهيد. با اين روش هم در مسجد و جماعت شرکت کنيد و هم اين فکر را از خود دور کنيد. حتي اگر فکر مي کنيد که ريا انجام مي دهيد ،باز هم به اين فکر توجه نکنيد . نيّت خود را خالص کنيد. مدتي بي توجه به اين فکر رفتار کنيد، خود به خود اين حالت از شما برطرف مي شود.

پي نوشت ها:
1. الإستبصار،ج1- ص374،باب 217- باب من شك فلم يدر صلى ركعه.
2. آيت الله مکارم، اخلاق در قرآن، ج‏1، ص 290.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
اين رفتارها حاكي از درجه اي از وسواس فكري است كه به شكل هاي گوناگون بروز پيدا مي كند و موجب ناراحتي ها مي شود .براي حل آن مي توانيد به مشاوره هاي ديني مانند واحد مشاوره همين مركز با شماره 09640 تماس بگيريد . براي حل اين نوع وسواس ها درخواست راهنمايي داشته باشيد .
مشكل شما به نوعي خلط بين مباحث اخلاقي و تربيتي با بحث هاي عبادي و شرعي و مانند آن است ؛ در حوزه معارف ديني وظيفه اول ما دقت و تامل در خصوص اموري است كه در دائره شريعت و تحت عنوان واجبات و محرمات براي ما بيان شده ،رعايت اين امور به عنوان قانون اساسي اعمال و رفتار ما شناخته مي شود . تخطي از اين قوانين جرم محسوب مي گردد .
در كنار اين مسائل نكاتي هم در زمينه اخلاقيات و امور تربيتي بيان شده كه هرچند در برخي موارد در زمره شرعيات جاي مي گيرد ( مانند دستورات شرعي در خصوص غيبت و تهمت و ريا در عبادات و...) اما در بسياري از موارد هم به عنوان امور مستحب و تربيتي و اخلاقي محض محسوب مي گردد. عدم دقت در آن ها تخلفي ديني محسوب نمي گردد ، هرچند رعايت همه اين امور موجب تكامل روحي و معنوي انسان خواهد بود .
البته اين گونه دستورات داراي مراتب و درجات بسياري است كه براي افراد در سطوح و درجات مختلف معرفتي و كمالات روحي ، وضعيتي متفاوت به دنبال دارد مثلا رعايت برخي نكات اخلاقي براي اهل معرفت و خواص درگاه خداوند داراي ابعاد و جزييات دقيق تري نسبت به ديگر افراد خواهد بود . چه بسا آنان خود را ملزم به رعايت اموري بدانند كه ديگران توجه و تامل در آن موارد را اصولا درك نكنند .
با توجه به آنچه ذكر شد ،در خصوص اعمال و رفتار شما چند نكته را گوشزد مي نماييم :
1- منظورتان از امتحان تكبر حضرت موسي عليه السلام چندان روشن نيست ، اما اگر مرادتان داستان ملاقات ايشان با حضرت خضر عليه السلام يا چگونگي برخورد ايشان با آن گوسفند يا هر مورد ديگري است ، اين امر هيچ ارتباطي با تفكراتي كه از خود نقل كرده ايد ندارد ؛ اصولا نحوه وظايف و مسئوليت هاي انبيا را نمي توان با افراد عادي مقايسه نمود و بر اين اساس نتيجه گرفت .
به علاوه هيچ گاه در معارف ديني از ماخواسته نشده كه همواره و هميشه خود را از تمام موجودات كمتر و كوچك تر بدانيم و ببينيم ؛ در اصول اخلاقي اسلام گفته شده كه انسان بايد حد تعادلي ميان تواضع و دوري از تكبر و در عين حال برخورداري از شان و حرمت و هيبت را دارا باشد . در جامعه شان انساني و ايماني خود را همواره مد نظر داشته باشد ؛ به همين خاطر در روايات تاكيد شده كه در برابر فرد متكبر تكبر كنيد كه اين خود عبادت است .
آنچه گفته شد ،در خصوص وجهه بيروني رفتار انسان بود، اما از نظر دروني و نگاه شخصي هم هرچند هيچ گاه نبايد خود را از ديگران برتر و بالاتر دانست ، اما اين امر بدان معنا نيست كه انسان در خصوص كمالات و نعمت هايي كه خداوند به او ارزاني داشته، بي توجهي داشته، آن ها را ناديده بيانگارد .
خداوند به شما نعمات فراواني از جمله نعمت وجود ،حيات ، انسانيت ، ايمان ، باور صحيح و... داده كه بسياري از مخلوقات او از اين نعمات محرومند . هرچند نبايد به اين نعمت ها مغرور شويد ، اما در عين حال نبايد آن را ناديده بگيريد . لازم است همواره خداوند را به خاطر اين نعمات شاكر باشيد . در نتيجه لازم نيست خود را پايين تر از همه مخلوقات خداوند بدانيد ، بلكه همواره در برابر ديگر موجودات ، از اينكه از نعمت عقل و شعور و اختيار و روح انساني برخوردار شديد ،شاكر باشيد .
البته در برابر ديگر انسان ها هم از نظر اخلاقي توصيه شده كه بالاترين درجات ايمان آن است كه انسان خود را از ديگران برتر نداند، نه بدان جهت كه ظاهر اعمال و رفتارهاي خود و ديگران را به هيچ وجه مد نظر قرار ندهيم ، بلكه از آن جهت كه در نتيجه و سرانجام چه بسا اين فرد كه در ظاهر تقيدي به مسائل ديني ندارد ،ممكن است توبه كرده يا در درون خود صفتي داشته باشد كه باعث نجات او شود و... ؛ البته روشن است اين دستورات براي جلوگيري از عجب است، نه به خاطر ذليل كردن خود .
در ضمن قسم خوردن در اين زمينه ها هم بي معنا و افراط است . كافي است انسان در اين موقعيت تنها با يادآوري اين نكته اخلاقي كه به ظاهر افراد نمي توان قضاوت نمود ،از عجب و خود برتر بيني بپرهيزد ؛ اما تحقير و به ذلت كشاندن خود روا نيست .
2- خود نمايي و دعوت به خود در همه موارد مذموم و مطرود نيست . چه بسا در مواردي خوب است كه انسان به نوعي رفتاري متظاهرانه داشته باشد تا موجب تشويق ديگران به سمت خير و نيكي باشد. البته تفصيل اين موارد در كتاب هاي اخلاقي نقل شده است ؛ اما در عين حال بايد بدانيد كه اصل رياي حرام تنها در خصوص عبادات است . حقيقت آن هم اين است كه انسان عبادتي را به قصد جلب توجه و بزرگ شدن در چشم مردم انجام دهد .
اما اگر فردي به قصد جلب رضايت خداوند عمل عبادي را انجام دهد و بعد مردم از آن آگاه گردند، اين عمل ريايي محسوب نمي گردد ؛ البته بسيار طبيعي است كه انسان از اينكه ديگري از عمل خير او آگاه شده، در دل خوشحال شود ، اما اين هم به معني باطل شدن و ريايي شدن آن عمل نيست،حتي گاهي لطف خداوند در حق اوست كه جاي شكر دارد .
البته در نگاه هاي دقيق اخلاقي خوب است انسان تلاش كند كه از بزرگ شدن در چشم مردم خوشنود نگردد . تنها رضايت خداوند برايش معيار باشد ؛ اما در هر حال اين حالات و نتايج روحي نتيجه سال ها مراقبت و تلاش اخلاقي است، نه مدتي كوتاه و نبايد از خود توقع اين امر را در وضعيت فعلي داشته باشيد .
3- حسادتي حرام است كه بروز عملي پيدا كند . در خارج به نوعي متجلي گردد.اينكه دردل احساس حسادت داشته باشيد ،هرچند امر خوب و مطلوبي نيست ، اما در درجه اول مشكل محسوب نمي گردد . بايد به مرور زمان براي برطرف كردن آن تلاش كرد . البته راهكار اين امر رفتارهاي شما و كلنجار رفتن با خود نيست ، بلكه بايد به كتاب هاي اخلاقي مراجعه نموده، به دنبال راهكار دفع اين حالات باشيد .
4- در مورد ظلم به ديگران هم كه ديگر افراط را به نهايت رسانده ايد . اگر بنا باشد انسان اين گونه زندگي كند ، عملا جامعه انساني مختل شده، امكان زندگي طبيعي از انسان سلب مي گردد ؛ هرچند توجه به ديگر موجودات و جلوگيري از ظلم به آنان امر خوب و لازمي است ، اما نه به اين قيمت كه موجب اختلال رفتار و عملكرد طبيعي انسان گردد .
داستان هاي فلان و بهمان را رها كنيد . وظيفه شرعي خود را مد نظر قرار دهيد ؛ در خصوص حيوانات ديگر ظلم و آزار آن ها يقينا روا نيست ، در خصوص موجوداتي كه موجودات موذي محسوب مي شوند حتي كشتن آن ها هم مذموم نيست و مشكل شرعي ندارد ؛ اما در خصوص ديگر موجودات توجه خوب است ولي دقت در اينكه زير پاي من يا زير چرخ ماشينم مورچه اي هست ، بي معنا است و عاقلانه نيست .
در هر صورت رعايت اين امور اخلاقي تا حدي كعه موجب اختلال زندگي طبيعي نشود و در عرف مومنان رفتاري نامعقول تلقي نگردد ،خوب است ، اما دقت هايي كه ذكر كرديد ،چندان قابل قبول نيست ؛ به علاوه كه مورچه ها با فشارهاي گوناگون نمي ميرند .در آب هم به آساني خفه نمي شوند ؛ در نهايت مي توانيد با تكاندن بدن خود يا پارچه اي كه روي آن نشستيد ، وظيفه اخلاقي خود را انجام دهيد و بيش از آن هم توجه بي معناست .
براي حل مشكلات خود بايد گام به گام و به درستي پيش رفت . وقتي انسان در زمينه بسياري از اعمال شرعي و گناهان مسلم دچار مشكل است، ابتدا بايد مشكلات را برطرف نمايد . آن گاه به سراغ برخي مستحبات و يا امور اخلاقي و تربيتي خاص برود ؛ به نظر مي رسد بسياري از اين امور كه برشمرديد ،هرچند ممكن است در حالاتي خاص و مواردي ويژه مطلوب به حساب آيند اما در موقعيت شما تنها فريب شيطان براي بازماندن از وظايف اصلي به حساب مي‌آيند .