حکمت دعا

در مورد فلسفه دعا و خواستن و اجابت توضیح بدید
دعا و نیایش، توسلی عاشقانه و پیوند موجودی بسیار ضعیف و کوچک به موجودی بی‌نهایت بزرگ و باعظمت است. دعا کردن مطلوب و باعث قرب انسان می‌شود، چه مطلوب محقق بشود ...

لطفاً به من کامل در مورد فلسفه دعا و خواستن و اجابت توضیح بدید و من اصلاً نمی تونم بفهمم چرا ما یه چیزایی با تمام وجود می خواییم و براش کلی نذر و نیاز می‌کنیم و دعا می‌کنیم اما هیچ اتفاقی نمی افته تا کاملاً از ذهنمون خارج بشه. مگه خداوند خودش نگفته العبد یدبر والله یقدر پس؟ من اصلاً بعضی وقتا میگم چرا ما دعا کنیم اصلاً نمی‌خواهد ما دعا کنیم مگه آدمایی که به موفقیت مثل ازدواج و کار و فوق‌لیسانس رسیدن دعا کردن؟ من دیدم آدمایی که حتی خدا رو قبول ندارند اما به‌جاها و چیزایی خوب رسیدند؛ اما اونایی که نماز میخونن و به خدا ایمان و باور دارن ... . حالا اصلاً ما چرا دعا کنیم وقتی خدا نمی خواد به ما بده؟
ممنون و متشکر

پاسخ:

دعا و نیایش، توسلی عاشقانه و پیوند موجودی بسیار ضعیف و کوچک به موجودی بی‌نهایت بزرگ و باعظمت است. دعا کردن مطلوب و باعث قرب انسان می‌شود، چه مطلوب محقق بشود، چه نشود. رسول اکرم (ص) می‌فرمایند: «رحم الله عبدا طلب من الله عز و جل حاجه فالح فی الدعاء استجیب له او لم یستجب له». (1) خدا بیامرزد بنده‌ای را که از خدا حاجتی را طلب کند، پس در دعا کردن پافشاری کند، چه (دعایش) استجابت بشود و چه نشود. به‌قدری اصل دعا کردن خوب و مطلوب است که رسول اکرم (ص) می‌فرمایند: «ترک الدعاء معصیه». (2) ترک دعا معصیت است.
با توجه به دغدغه‌تان، مطالبی را در قالب نکات خدمتتان عرض می‌نماییم:
1. هيچ دعايي خالي از نوعي اجابت نيست، زيرا نوعي عبادت و پرستش است. در هر عبادتي كه با قصد قربت انجام می‌شود، يعني عبادت‌کننده تصميم دارد به خدا نزديك شود و به كمالات الهی آراسته گردد، خالي از اثر قربي نيست؛ بنابراین، همین‌که دعا و عبادت با خلوص نيت و شرايط لازم انجام می‌شود، در همان لحظه به اجابت می‌رسد. اثر معنوي خود را بر روح و جان انسان می‌گذارد.
رسول گرامي اسلام فرمود: هنگامی‌که خداوند بخواهد نيازهاي بنده‌اش را برآورد، به او اذن و توفيق دعا كردن می‌دهد. (3) از طرفى خداوند گاهى اجابت مطلوب انسان را به علت‏هايى كه صلاح مى‏داند و بر ما پوشيده است، به تأخير مى‏اندازد يا آن را به‌گونه‌ای ديگر تبديل مى‏كند. درواقع به شيوه بهترى اجابت مى‏شود، بدون آن‌که ما بدانيم.
ما همواره خيال مى‏كنيم كه اگر دقیقاً همان را كه طلب مى‏كنيم، در همان زمان و با همان شرايطى كه مى‏خواهيم عمل شود، دعايمان اجابت شده است. درحالی‌که چه‌بسا پاسخ نيافتن ما اجابت از سوى خدا باشد. خداوند منان با طول دادن اجابت ما را بیش‌تر به حالت انابه و تضرع در درگاهش نگه مى‏دارد. اين لطف بزرگى است كه به اين وسيله ارتباط عبد با معبود حفظ مى‏گردد و در پى آن الطاف بى‏شمار ديگرى نصيبش مى‏شود.
2. گرچه درواقع امر، خدای متعال طبق حکمت و مهربانی که نسبت به بندگان خود دارد، آنچه خیر و صلاح انسان باشد را به او عطا می‌کند ولی خود خدای متعال دستور داده تا با دعاهایی که در درگاهش می‌کنیم، بهانه‌ای برای ارتباط و هم‌نشینی با او را داشته باشیم. گرچه درزمینۀ دعا و راز و نیاز، آدابی مطرح‌شده است؛ ولی همۀ این امور بهانه‌ای برای برقراری و هم‌نشینی باخدای متعال است. در این زمینه ما مأمور به وظیفه‌ایم و با اعتمادی که به خدای متعال داریم، نتیجه را به او واگذار می‌کنیم.
نکات پایانی:
1. بايد دانست كه همين اندازه كه بشر گاه در اثر بلايا و مصيبت‌ها توفيق مي‌يابد كه از عمق وجود خود با خداوند عالم راز و نياز و مناجات نمايد، نعمت بزرگي است كه از لطف خدا بر بندگانش ناشي مي‌شود و چه‌بسا اين مشكل كه شما در آن گرفتار هستيد حكمتش اين است كه خداوند مهربان مي‌خواهد نام شما هم در ميان نام بندگان مناجاتي‌اش ثبت گردد كه افتخاری بزرگ است که نصیب هرکسی نمی‌شود.
وقتی از این مشکل جدا شوید، آن موقع متوجه خواهید شد که در هنگام مشکل، مناجات با او چه طعمی داشته است.
ضمناً، برخی از مشکلات از دیدگاه و عملکرد نادرست خودمان ناشی می‌شود که در این صورت باید مقدمات اشتباه را از بین برد تا مشکل حل شود. در این‌گونه فضا باید درصدد رفع مشکل بربیاییم، نه اینکه فقط دست بر دعا برده و منتظر معجزه باشیم. در صورت امکان در نامۀ بعدی مشکلتان را بیان کنید تا بهتر راهنمایی کنیم.
البته گاهی مشکل ایجادشده از خودمان نیست و دلایل دیگری در این مسئله، دخالت داشته است؛ ولی در همین صورت هم همیشه با دعا مشکل رفع نمی‌شود. امکان دارد بابیان مشکلتان به مشاوران دلسوز مشکلات شما رفع شود.
2. راز عدم استجابت دعا: با تمام مقدمات و نکاتی که در نامه بدان اشاره شد، از این نکته نباید غفلت ورزید که؛ گاهی باوجود تمام شرایط دعا، دعا مستجاب نمی‏شود، چون به مصلحت ما نیست، یعنی چیزی را طلب می‏كنیم كه به سود ما نیست، اگرچه به نظر ناقص خودمان به نفع ما است و چون خدای عزوجل ارحم‌الراحمین است (4) و به بندگانش لطف دارد، قطعاً مصلحت بنده‌اش را می‌خواهد و لذا اگر درحالی‌که مطلب درخواستی به مصلحت سؤال‌کننده نباشد، به اجابت برسد، قطعاً قبیح است و خدای سبحان از هر قبیحی منزه است یا اینکه ممکن است مطلب درخواستی غیرممکن باشد یا دارای مفسده‌ای - چه در کوتاه‌مدت و چه در درازمدت - برای درخواست‌کننده باشد. قرآن کریم در این مورد می‌فرماید: «وَ یَدْعُ الْانسَانُ بِالشرَِّّ دُعَاءَهُ بِالخَْیرِْ وَ کاَنَ الْانسَانُ عجَُولًا.»(5) انسان (براثر شتاب‌زدگی)، بدی‌ها را طلب می‏کند آن‌گونه که نیکی‌ها را می‏طلبد و انسان، همیشه عجول بوده است! و نیز می‌فرماید:«وَ عَسیَ أَن تَکْرَهُواْ شَیًْا وَ هُوَ خَیرٌْ لَّکُمْ وَ عَسیَ أَن تُحِبُّوا شَیًْا وَ هُوَ شَرٌّ لَّکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ». (6) چه‌بسا چیزی را خوش نداشته باشید، حال‌آنکه خیرِ شما در آن است؛ و یا چیزی را دوست داشته باشید، حال‌آنکه شرِّ شما در آن است؛ و خدا می‏داند و شما نمی‏دانید.
گاهی دعا مستجاب می‏شود، ولی از روی مصالحی تحقق عملی آن به تأخیر می‏افتد، در روایت است خداوند وقتی بنده‏ای را دوست داشته باشد، اجابت دعای او را به تأخیر می‏اندازد تابنده‌اش با او راز گوید، ازاین‌رو مؤمنان ثابت‌قدم هیچ‌گاه از تكرار دعا مأیوس نمی‏شوند. (7)
منابعی برای مطالعه بیشتر:
1. دعا شناسی، محمد سبحانی نیا، نشر هستی نما، قم.
2. پرورش در پرتو نیایش، حسنعلی نوری‌ها، نشر تفکر، قم.

پی‌نوشت‌ها:
1. محمد محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، دار الحدیث، قم، 1375 ش، ج 2، ص 880، ح 5666.
2. محمد محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، دار الحدیث، قم، 1375 ش، ج 2، ص 880، ح 5518.
3. محمد محمدي ري‌شهري، ميزان الحكمه، حديث 5583، دار الحديث، 1416 ه.ق.
4. اعراف (7)، آیه 151.
5. اسراء (17)، آیه 11.
6. بقره (2)، آیه 216.
7. زمر (39)، آیه 53.