پرسشگر گرامی باسلام و تشكر از ارتباط با این مركز.

در كتب حدیث شیعه و سنی روایاتی به این مضمون هست . و در كتب معتبر نقل شده است . در روایات وصیت پیامبر (ص) به امام علی آمده كه:

«يا علي تسعة أشياء يورثن النسيان : أكل التفاح الحامض ، وأكل الكزبرة ، والجبن ، وسؤر الفأرة ، وقراءة كتابة القبور ، والمشي بين امرأتين وطرح القملة ، والحجامة في النقرة ، والبول في الماء الراكد ؛ (1) یا علی نه چیز سبب فراموشی است:

خوردن سیب ترش، خوردن كُزبُره (ظاهرا گشنیز باشد) ، پنیر، نیم خورده موش ، خواندن نوشته های بر قبور، راه رفتن بین دو زن، انداختن شپش ،حجامت در گودی پس سر و ادرار در آب راكد» .

بعضی از این موارد توسط اطبای قدیم و جدید تایید شده و وجه بعضی هنوز مشخص نیست. مثلا این كه حجامت در پشت سر و گودی پس سر (النقره) سبب فراموشی می گردد، توسط طبیبان تایید شده و گفته اند چون جهاز حفظ در مخچه است و مخچه در انتهای مخ و نزدیك گودی پس سر است، حجامت در آنجا سبب ضعف آن و در نتیجه ضعف حافظه می شود. (2)

هیچ كدام این موارد توسط عالمان نفی نشده گرچه وجه بعضی هنوز روشن نشده است.

پی نوشت ها:

1. من لا يحضره الفقيه، الشيخ الصدوق ، ج 4 ، ص 361 ، دوم، قم ، مؤسسه النشر الاسلامی؛ علاوه ر. ك: الخصال ، الشيخ الصدوق ، ص 422 - 423 ؛ روضة الواعظين ، الفتال النيسابوري ، ص 311 ؛ مكارم الأخلاق ، الشيخ الطبرسي ، ص 438.

2. قانون ، أبو علي سينا ، ج 1 ، ص 212، بیروت، دار صادر.

  و قال(ص): ثلاثة نساء يرفع اللّه عنهنّ عذاب القبر، و حشرهنّ مع فاطمة (عليها السّلام):

امرأة صبرت علي عسر زوجها، و امرأة صبرت علي سوء خلق زوجها، و امرأة وهبت صداقها ؛ (1)  خداوند سه زن را از عذاب قبر ايمن دارد و با فاطمه‏ي زهرا( س) محشور فرمايد: زني كه به هنگام تنگدستي شوهر صبر كند (و از او جدا نشود)، زني كه با بد اخلاقي شوهر بسازد (و تقاضاي طلاق ننمايد)، زني كه مهرش را (به شوهر بي‏بضاعتش) ببخشد.

پی نوشت:

1. عاملی شیخ حر، وسایل الشیعه ، موسسه آل البیت ،قم ، سال 1409ق، ج21، ص 285؛ مشكيني‏ علي ،تحرير المواعظ العددية ،ناشر الهادي‏،قم‏ ،سال 1424 ق‏،نوبت هشتم،‏ ص244.

؛جنتي‏ احمد، نصايح ،‏ناشر الهادي‏، قم‏ ،سال 1382 ش‏،نوبت بيست و چهارم‏، ص125

بله متن این روایت چنین است:                  

«... وَ لَوْ لَا أَنَّكُمْ تُذْنِبُونَ فَتَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ لَخَلَقَ اللَّهُ خَلْقاً حَتَّي يُذْنِبُوا ثُمَّ يَسْتَغْفِرُوا اللَّهَ فَيَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ إِنَّ الْمُؤْمِنَ مُفَتَّنٌ تَوَّابٌ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ وَ قَالَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ »‏(1)

اگر شما گناه نمی كردید تا از خدا طلب مغفرت منید خداوند كسانی را خلق می كرد تا گناه كنند. سپس از خدا طلب مغفرت كنند تا خدا آنها را بیامرزد همانا مومن مورد آزمایش قرار می گیرد و توبه كننده است. آیا قول خدا را نشنیده ای؟ خداوند توبه كنندگان و پاكان را دوست دارد و فرمود از خدا طلب آمرزش كنید سپس به سوی او باز گردید.

پی نوشت:

1. كلینی،محمد بن یعقوب،انتشارات آل البیت،اصول كافي، ج  2 ،ص 424.

به طور كلي بايد گفت يكي از عوامل ظاهري همانا سنت حسنه «معرفي» مي باشد يعني همه زنان و مردان فاميل و آشنا، دختران دم بخت را به پسران خواهان ازدواج معرفي مي نمايند. پاكدامني و پرهيز از هر گونه رابطه با جنس مخالف نيز يكي از عوامل ظاهري براي ازدواج موفق مي باشد. حسن معاشرت دختران با زنان فاميل و حضور متين و با صلابت در جلسات زنانه مي تواند انگيزاننده براي انتخاب باشد. حضور در فعاليت هاي عبادي فرهنگي اجتماعي با رعايت كامل حدود شرع نيز مي تواند بستري براي انتخاب فراهم آورد. حسن شهرت خانوادگي (پدر، مادر، خواهران و برادران) نيز از عوامل مهم در اين زمينه مي باشد. تحصيلات و بعضاً اشتغال و درآمدزايي (خيلي از پسران به تنهايي از عهده مخارج زندگي بر نمي آيند) نيز يكي از اين عوامل مي باشد. درآمدزايي را مي توان حتي در خانه (مثلاً صنايع دستي) محقق ساخت.

با توجه به سن و مقطع تحصيلي تان، اين امكان وجود دارد كه بسياري از رفتارهاي كنوني شما تحت تأثير مسائلي همچون دوران بلوغ و هويت يا بي باشد.

در اين سنين معمولاً دختران و پسران دغدغه ها و ابهام هاي زيادي نسبت به خود و آينده خود دارند و دل مشغولي و ذهن مشغولي آن ها بسيار بالا است.

استرس هايي مانند قبولي در امتحانات پايان ترم و كنكور و روابط با همسالان و حتي ازدواج، مي تواند به بروز برخي اضطراب ها در فرد بينجامد.

همان طور كه مي دانيد، پرخاشگري آن روي سكه افسردگي است و از آن جا كه افسردگي انواع مختلف دارد، اين احتمال وجود دارد كه پرخاشگري، اهمال كاري، بي حوصلگي و... منشأ افسردگي از نوع خفيف و گذرا داشته باشد.

اين گونه افسردگي های موسمي و موقتي، با كمي اقدامات و فعاليت هاي مثبت تا حد زيادي مرتفع مي گردد و جاي هيچ گونه نگراني نيست.

براي غلبه بر اهمال كاري، مطالعه برخي كتاب ها و مقالات با همين عنوان براي شما بسيار مفيد مي باشد. شما مي توانید از طريق جستجوي اين واژه در موتور جستجوي گوگل به مقالات مفید در اين زمينه دست يابيد و يا اين كه با درج واژه هاي "اهمال كاري" يا "پشت گوش انداختن" در سايت كتاب يابي آدينه بوك به عناوين كتاب ها در اين زمينه دست يابيد. امكان خريد اينترنتي اين كتاب ها از طریق سايت آدينه بوك نيز وجود دارد.

اما نكته ديگر اين كه اگر از ضريب هوشي بالايي برخورداريد و همچنين شاهد اضطراب بالا در خود هستيد، اين امكان وجود دارد كه از رگه هاي از وسواس فكري و هجوم افكار مزاحم و آزار دهنده بی بهره نباشید. لج بازي (قد و یك دنده بودن) و كمال گرايي منفي و... مي تواند از عوارض وسواس فكري خفيف یا شدید باشد.

در هر صورت، هيچ كدام از مطالب بالا در شما شدت ندارد و تا حد زيادي طبيعي سنين شما مي باشد. شما بايد به جاي بر چسب منفي زدن به خود، صرفاً با انجام برخي فعاليت هاي مثبت مانند: ورزش سنگين و منظم، تنفس عميق شكمي، تفريحات سالم، مطالعه كتاب و مقالات مفيد و... روز به روز به ارتقای سطح بهداشت و سلامت روان خود كمك كنيد.

نكته آخر اين كه مهارت مديريت خشم، يكي از مهارت هاي زندگي مي باشد كه شما مي توانيد از طريق شركت در كارگاه هاي مهارت هاي زندگي يا مطالعه كتب و جزوات مربوطه به اين مهم دست يابيد.

متاسفانه موارد زيادي وجود دارند كه افراد در زندان، جرائم ديگر را هم ياد مي گيرند و مشكلاتشان بيشتر مي شود. خيلي از مشكلات رفتاري اي كه برادر شما دارد به خاطر مسائلي است كه در اثر اعتياد به آنها مبتلا شده است. سرقت از داخل منزل و خارج از آن، عمدتا به خاطر تهيه مواد است. متاسفانه ترك اعتياد به مواد مخدر به این سادگي نيست و احتياج به يك كار كارشناسي و مواظبت از شخص معتاد دارد، لذا شايد شما نتوانيد خودتان در مورد ترك اعتياد ايشان كاري بكنيد، و بايد ايشان را به سمت مراكز تخصصي و كلينيك هاي ترك اعتياد سوق دهيد، تا با كمك آنها موفق به ترك شود. هم چنين ما هم نمي توانيم توصيه اي در مورد نحوه ترك ايشان بيان كنيم، چون تخصصش را نداريم. اما يك سري توصيه هاي كلي در مورد نحوه رفتار خانواده با شخص معتاد وجود دارد كه آنها را براي شما بيان مي كنيم.

بایدهای ضروری

· رفتارتان با او باید محترمانه و صادقانه باشد. طوری كه اعتماد او را از دست ندهید. شوخی كنید و صریح حرف بزنید. اما هر بار فقط در مورد یك موضوع مشخص حرف بزنید.

· سعی كنید اعتماد به نفس و شخصیتش را بالا ببرید. او را در كارهای معمولی و كوتاه مدت شریك كنید و كارهای مثبتش را یادآوری كنید. كاری كنید كه روی حرف شما حساب كند.

· خودتان را هم فراموش نكنید. با مشاور متخصص در تماس باشید، یك دوره اعتیاد شناسی بگذارنید. یك چیزی مثل سبك زندگی را بخوانید و یادتان باشد كه تنها نیستید.

 نبایدهای مهم

·روابط به ویژه از طرف شما نباید آزار دهند شود. با او تهاجمی و بلند صحبت نكیند. گذشته های خراب را پیش نكشید در مورد حال حرف بزنید.

·وقتی رفتارهای نامعقول و عجیب و غریب از او سر زد، مقابله نكنید و با او بدرفتاری نكنید.علائم بیماری را هم به شخصیتش ربط ندهید.

·مساله را عمومی نكنید. اولاً تعریف كنید كه این مساله در خانه شماست و همین جا باید حلش كرد. اما اجازه ندهید تمام زندگی تان درگیر این مساله شود.

·        غیر از موارد خاص ، برای او تصمیم نگیرید. اجازه بدهید او هم مثل بقیه اهل خانه نظرش را بدهد. دائم هم بدون آنكه كمك خاصی كرده باشید، به او فشار نياوريد كه باید ترك كنی.

كنار آمدن

· در جمع طوری رفتار نكنید كه او متوجه شود شما به خاطر وجود او و رفتارش شرمسار هستید، این كار به او میدان می دهد.

· حرفه ای ها می گویند تا معتاد به نقطه صفر نرسد،‌قبول نمی كند كه باید ترك كند. این نقطه یعنی زمانی كه درد مصرفش بیشتر از درد ترك كردن شود. پس سعی نكنید مشكلش را انكار یا لاپوشانی كنید.

· زیاد خودتان را برای دور ریختن، پنهان كردن و از بین بردن مواد و یادآورهای مصرف خسته نكنید كه تاثیر چندانی ندارد. او به هر طریقی كه شده آنها را دوباره جور می كند. به جای این كار، از دوست ناباب و فروشنده مواد دورش كنید.

· برای او در زندگی محدودیت بگذارید و روی حرفتان هم بمانید. مثلاً تكلیف اش را مشخص كنید كه از شما نمی تواند پول اضافه یا قرض بگیرد.

· سعی نكنيد با ایجاد احساس گناه مجابش كنید كه ترك كند كه دقیقا تاثیر منفی دارد. مثلا نگويید:« اگر منو دوست داشتی، مواد را ترك مي كردي»

· تشویقش كنید. بدانید كه همیشه باید كنارش باشید و هر وقت كنار بكشید، ناخودآگاه ممكن است فرایند برگشت به مواد كلید بخورد.

· یادتان باشد او هنوز هم مجاز است تا حدی در خانه عصبی باشد یا احساساتی شود. به هر حال اینجا خانه او هم هست.

· نه وقتی معتاد دارید او را نشانه ننگ خانواده بدانید و نه وقتی ترك كرد، انتظار داشته باشید كه همه مسائل حل شود. اعتیاد رفتاری است كه ممكن است در هر خانه ای اتفاق بیفتد و باعث شود بقیه مشكلات را موقتا یادتان برود.

· جلسه بگذارید و بپرسید كه چطور كمكی را از شما قبول می كند. یادتان باشد كه او از نظر رفتاری نوسان دارد و هر چند وقت یكبار باید روشتان را عوض كنید.

 وقتی كه معتاد، كمك ما را قبول نمی كند

تعامل با معتاد و تلاش برای ترك دادن او، یك دو ماراتن است و بیشتر از شدت و سرعت، نیاز به صبر و استقامت دارد.

· قبل از هر چیز خیال خودتان را راحت كنید كه شما مسئول رفتار و معتاد شدن او نیستید و احساس گناه را بگذارید پشت در.

· یادتان باشد كه او می داند به شما نیاز دارد. اما مشكلش این است كه برای اینكه به شما اجازه كمك بدهد تردید دارد. اما شما ممكن است فكر كنید او دارد شما را طرد می كند.

· خیلی آرام و كم كم به او بگوئید كه چقدر نگران رفتارها و از همه مهم تر، خودش هستید. دلیل بیاورید . اما توضيح زيادي و بيخودي ندهيد.

اميدوارم كه برادرتان موفق به ترك شود،‌اما حتما بايد به این فكر باشيد كه ايشان را به كلينيك هاي مخصوص ترك اعتياد ببريد. موفق باشيد.

قبل از هر چیز لازم است به ریشه یابی علل روانی، خانوادگی و اجتماعی مصرف مواد الكلی توسط فرد مصرف كننده پرداخته شود. قطعا اولین و مهمترین قدم در رفع این مشكل كه می تواند به بلای خانمان سوز اعتیاد منجر شود، شناختن علل واقعی و رفع یا تعدیل آنهاست. خواهر گرامی؛ در بسیاری از مواقع فرد مصرف كننده دچار كمبود محبت و یا خلإ عاطفی است كه بر اثر سوء برداشت از تجربه های هر چند لذت بخش و زودگذر قبلی، دچار نیاز كاذب به این مواد گردیده است. همچنین عدم اعتماد به نفس و شكست در زمینه ای خاص و روی آوردن به دوستان ناباب از جمله علل دیگر این پدیده شوم هستند. امید است با بكار گیری نكات ذیل قدمی در برطرف شدن مشكل فرد مورد نظر شما برداشته باشیم.

روش های جلوگیری از مصرف مشروبات الكلی:

1.       اگر فرد مذكور دچار اعتیاد به مصرف مشروبات الكلی شده باشد، می بایست با روش كم كردن تدریجی این مواد به بازپروری فرد كمك كرد. در این روش بیمار معتاد می تواند با یك برنامه ریزی منظم و دقیق و با اراده ای قوی و محكم ، روزانه از مشروباتی كه استفاده می نماید كم كند  تا آن را در مدت 2 تا 3 هفته به صفر برساند. در این روش بیمار نیاز دارد كه زیر نظر روان پزشك معالج از داروهای تجویز شده استفاده نماید. داروهای تجویز شده اغلب داروهایی است كه در رشته روان پزشكی  به كار برده می شود و موجب می گردد كه علایم وابستگی روانی و جسمی بیمار معتاد به آن میزان كاهش یابد كه فرد معتاد احساس نیاز به مشروبات نداشته باشد. بعد از انجام ترك اعتیاد بیمار باید حداقل به مدت یك سال تحت نظر روان پزشك  به درمان خود ادامه داده و از داروهایی كه تجویز می شود استفاده و به توصیه های او عمل نماید.

2. برای درمان افراد معتاد و همچنین كسانی كه تصمیم دارند از این امر رهایی یابند، روش های درمانی دیگری نیز وجود دارد، كه البته شرط اصلی آن، احساس نیاز واقعی فرد مصرف كننده به درمان است. درمان های غیر دارویی مانند روان درمانی انفرادی،  گروه درمانی، خانواده درمانی  و ... بسیار مفید است.

3.       دوری و اجتناب از دوستان ناباب و مكان های وسوسه انگیز كه خاطره مصرف این مواد را به صورت مرضی در فكر و ذهن فرد مجسمم می كند، برای بازگشت سریع فرد به موقعیت قبل از مصرف مشروبات و درمان كامل او بسیار موثر است.

4.       ورزش یكی از شیوه‌های موثر برای ترك مواد الكلی است. تاثیرات مثبت ورزش بر بدن همواره مورد توجه قرار می‌گیرد. اما تحقیقات مشخص كرده است افرادی كه ورزش می‌كنند با تقویت حافظه و روحیه احساس رضایت بیشتری از زندگی می‌كنند.

ورزش با كاهش استرس و افزایش احساس شادابی موجب احساس بهتر و رضایت بیشتر در افراد صرف‌نظر از وضعیت زندگی و مشكلات می‌شود.

5.       درباره نقش خانواده و رفتار والدین هم نكته مهم این است كه پدر و مادر باید ذات فرزند خود را خوب بشناسند و بدانند او به چه مسائلی گرایش دارد و بعد آن را ریشه‌یابی كنند. در مواردی علت اصلی روی آوردن فرد به مصرف مشروبات، الگوبرداری از بستگان نزدیك و افراد تاثیر گذار بر فضای فكری فرد است. والدین دلسوز می توانند با شناختن این عوامل به منفی سازی الگوهای كاذب فرزندان خود پرداخته و حتی همسران نیز می توانند با ایجاد محدودیتهای حساب شده مانع از خلوت گزینی های شریك زندگی خود و در نتیجه مصرف این مواد شوند.

6.       مرحله بعد آگاهی دادن به فرد مصرف كننده درباره عواقب خطرناك اعتیاد به مصرف مشروبات الكلی است. آگاهی بخشی در این مورد می تواند به عنوان گزینه ای مهارگر به جلوگیری از وسوسه شدن فرد كمك شایانی كند. در ذیل به تعدادی از این مضرات به صورت خلاصه اشاره می شود.

عوارض مصرف مواد الكلی:

1.   پرحرفي يا كم حرفي

2.   تغييرات خلقي

3.   پرخاشگري

4.   برداشته شدن مهار ها

5.       رفتار نامناسب جنسي

6.       احساس گرما

7.       اختلال در توجه و حافظه

8.       اختلال در عملكرد شغلي و اجتماعي

9.       كاهش فشار خون

10.     تلو تلو خوردن هنگام راه رفتن

 عوارض مصرف طولانی مدت:

1.       بيماري هاي گوارشي و كبدي

2.       سوء تغذيه

3.       سرطان دستگاه گوارش

4.       فراموشي

5.       سكته قلبي و مغزي

برادر عزیز!

یكی از چیزهایی كه در اسلام مورد تأكید قرار گرفته است صدقه دادن می باشد، به طوری كه صدقه دادن به عنوان بهترین درهای نیكی شمرده شده است. پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) در این رابطه می فرمایند:«خير أبواب البرّ الصّدقه»(1) بهترین درهای نیكی صدقه دادن است.

دوست عزیز!

صدقه انواع و اقسام مختلفی دارد، ولی آنچه مسلم می باشد این است كه هر كار خیر و خوبی صدقه می باشد. در این خصوص از پیامبر اكرم (ص) روایت شده كه می فرمایند:«كل معروف صدقه»(2) هر كار خوبی صدقه است.

اما در خصوص اینكه بهترین نوع صدقه چیست؟ در روایات تعابیر مختلفی وارد شده كه ما به آنها اشاره می كنیم:

1. صدقه دادن به اقوام و خویشاوندان نیازمند؛

در این باره از حضرت علی (ع) روایت شده كه از رسول خدا  (ص) پرسیده شد:«يَا رَسُولَ اللَّهِ أَيُّ الصَّدَقَةِ أَفْضَلُ- فَقَالَ عَلَي ذِي الرَّحِمِ الْكَاشِح‏» (3) ای رسول خدا! بهترین صدقه كدام است؟ فرمودند: بر اقوام نیازمند آن هم خویشاوندی كه با تو دشمنی می كند.

در این روایت حضرت(ص) تأكید دارند كه انسان نباید نسبت به حال اقوام نیازمند خود حتی كسانی كه رابطه خوبی با انسان ندارند كوتاهی كند. البته در كمك به خویشاوندان باید اولویت را در نظر گرفت، كه در این خصوص در روایتی  امام حسین (ع) از پیامبر(ص) روایت كرده كه می فرمایند: از كسي شروع كن كه مخارج آنها را تأمين مي‏كني. مادرت، پدرت، خواهرت، برادرت. سپس هر كه نزديكتر است.(4) در روایت دیگری پیغمبر (ص) می فرمایند: صدقه پذيرفته نيست در حالي كه يكي از اقوام و خویشاوندان محتاج باشد.»(5)

2. صدقه دادن چیزی، در حالی كه انسان آن را دوست دارد و به آن نیاز دارد؛

از پیامبر اكرم(ص) روایت شده كه: بهترين صدقه‏ها آنست كه هنگامي كه سالم و تنگدستي و اميد ثروت و بيم فقر داري صدقه بدهي نه آنكه بگذاري تا وقتي جان به گلو رسيد، بگویي: اين مال فلاني و اين مال فلاني، زيرا آنها متعلق به فلاني شده است.(6)

3. بهترین صدقه، صدقه زبان است؛

پیامبر اكرم (ص) می فرمایند: بهترین صدقه، صدقه زبان است كه با آن خون ها حفظ شود و امور ناگوار دفع گردد و نفعی به برادر مسلمان برسد.  (7)

4. فراگیری علم و دانش؛

از پیامبر(ص) روایت شده:بهترین صدقه آن است كه مسلمانی علمی را بیاموزد، سپس آن را به برادر مسلمانش یاد دهد.(8)

5. كمك و یاری به ناتوان؛

از امام كاظم (ع) روایت شده كه می فرمایند: كمك و یاری كردن به ناتوان بهترین صدقه است.

و اما در خصوص قسمت دوم سؤال شما:

در رابطه با صدقه مالی، همانطوری كه از روایات استفاده می شود و همینطور از روایتی كه از امام حسین(ع) برای شما ذكر كردیم؛ انسان باید در صدقه دادن از اقوام نیازمند خود شروع كند و به فكر كمك كردن به آنها باشد، البته از این نكته نیز نباید غافل بود كه اگر كمك مالی به صورت پنهانی صورت بگیرد كه به آبرو و شخصیت و كرامت افراد لطمه ای وارد نشود و آنها خدای ناكرده خجالت نكشند بهتر است. در رابطه با صدقه پنهانی نیز روایات متعددی وارد شده كه دلالت بر این مطلب دارند كه صدقه پنهانی بهتر از صدقه آشكارا است. بنا بر این رعایت كردن این نكته نیز در كمك كردن به دیگران لازم است.

موفق باشید.

پی نوشت:

1. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، تهران، دنیای دانش، چاپ چهارم، 1382، حدیث1508 ، ص470.

2.محمدی ری شهری، محمد، میزان الحكمه، دار الحدیث، چاپ اول ، ج2، حدیث10375.

3. بحار الانوار، ج71، ص103.

4. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحكمه، ج2، حدیث10408، اولویه ذوی الرحم بالصدقه.

5. همان، حدیث10412.

6. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، حدیث406، ص231.

7. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحكمه،  حدیث 10396.

8.همان، حدیث 10399.

در معارف اسلامی، انفاق مفهوم گسترده‌ای دارد، به معنی بذل نمودن و هزینه كردن هر چیزی است كه خداوند روزی انسان نموده است، اعم از مال، علم، قدرت، مقام و منصب، محبّت و...(1) بر این اساس هر مالی یا اقدامی برای حفظ آبرو و شخصیت خود یا دیگران هزینه شود، انفاق به حساب می‌آید(2).

همچنین است صدقه كه در روایات اسلامی، امور مختلفی به عنوان صدقه معرفی شده است:

بهترین صدقه آن است كه انسان در حال صحت و سلامت و در عین علاقمندی به چیزی آن را صدقه دهد(3).بهترین صدقه آن است كه از طرف فردی كه خود تنگدست است، در پنهانی به فقیر داده شود(4). بهترین صدقه، صدقه زبان است كه با آن خون ها حفظ شود و امور ناگوار دفع گردد و نفعی به برادر مسلمان برسد (5). بهترین صدقه آن است كه مسلمانی علمی را بیاموزد، سپس آن را به برادر مسلمانش یاد دهد (6). بهترین صدقه، حرف خوب است(7).

بر این اساس، اگر چه در بین مردم صدقه به معنی بذل مال، یعنی بذل نمودن و هزینه كردن مالی است كه خداوند روزی انسان نموده است اما در مفاهیم دینی، مفهوم انفاق و صدقه یكی بوده و شامل هزینه كردن هر چیزی است كه خداوند روزی انسان نموده است، اعم از مال، علم و.... می شود. هر كدام اگر برای خدا انجام شود، فرد را نزد خدا ماجور خواهد نمود.

اما فرق بین ثواب انفاق و صدقه، كه نوشته اید "صدقه 10برابر و انفاق 700 برابر پاداش دارد" ، در منابع روایی، روایتی بیانگر این فرق پیدا نكردیم. چنانچه مستندی دارید، بنویسید تا در فرصت بعدی بررسی شود.

پی‌نوشت‌ها:

1. مكارم شیرازی، تفسیر نمونه،دارالكتب الاسلامیه، ج1،ص105 تا 107.

2. تفسیر نمونه، ج 18، ص 136.

3. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحكمه،دارالحدیث، ج 2، ح 10389.

4. همان، ح 10395.

5. همان، ح 10396.

6. همان، ص 328، ح 10399.

7. همان، ح 10401.

از نظر اسلام، درد دیگران داشتن، درد حمایت از مظلومان و محرومان و درد همدردی با دردمندان، از عالی‏ترین ارزش‏های انسانی است كه مؤمنان واقعی و انسان‏های راستین از آن برخوردارند. قرآن مجید در مورد پیامبر اسلام‏(ص)‏می‏فرماید: "براي شما پيامبري از خودتان آمد كه بر او دشوار است شما در رنج بيفتيد، به [هدايت‏] شما حريص، و نسبت به مؤمنان، دلسوز مهربان است".(1) ائمه اطهار(ع)همانند رسول اكرم‏ دردمند دیگران بودند و محرومان و مظلومان را فراموش نمی‏كردند. امام علی (ع) می‏فرماید: "آیا درباره‏خویش به این قانع باشم كه مرا امیرالمؤمنین بخوانند و در سختی‏های روزگار با مؤمنان شركت نداشته باشیم؟!".(2)

امام علی‏علیه‏السلام حتی نسبت به غیر مسلمانان این عاطفه و مهرورزی و دردمندی را اعمال می‏كرد. وقتی به حضرت گزارش دادند بعضی از سربازان معاویه به منزل زنان غیر مسلمان وارد شده و زیور را از آن‏ها ربوده‏اند،سخت ناراحت شد و فرمود: "اگر مرد مسلمانی بر اثر این قضیه، از شدت اندوه و تأسف بمیرد، ملامت ندارد، بلكه در نظر من چنین مرگی شایسته و سزاوار است".(3)

حضرت به فرماندار خود (عثمان بن حنیف) كه به مجلس عروسی و سفره رنگین دعوت شده بود، نامه‏ای می‏نویسد و او را توبیخ می‏كند، سپس می‏فرماید: "اگر بخواهم، همه چیز برای من فراهم است، ولی محال است كه مهار خودم را به دست هوای نفس خویش بدهم. من این جا شكم خود را سیر كنم، شاید در كوفه و شام و در یمامه كسی باشد كه به نان احتیاج داشته باشد. آیا من آن طور باشم كه شاعر می‏گوید و [مضمونش چنین است‏] : این درد تو را بس كه با شكم سیر بخوابی و در اطرافت شكم هایی گرسنه وجود داشته باشند".(4)

در فرهنگ اسلام واژه‏هایی مانند ایثار، احسان و فداكاری از جایگاه ارزشمندی برخوردار است. در حالی كه قرآن مجید انصار را برداشتن چنین اوصافی می‏ستاید و درباره آن‏ها می‏گوید: "انصار، مهاجران را بر خود مقدّم داشتند، هر چند خودشان فقیر بودند". (5)

در شأن نزول آیه مذكور ابن عباس می‏گوید: پیامبر اكرم (ص) روز پیروزی بر یهود بنی‏نضیر به انصار فرمود:"اگر مایل هستید، اموال و خانه‏هایتان را با مهاجران تقسیم كنید و در غنائم شریك شوید و اگر می‏خواهید، اموال و خانه‏هایتان از آن شما باشد و از غنائم چیزی به شما داده نشود". انصار گفتند: هم اموال وخانه هایمان را با آن‏ها تقسیم می‏كنیم و هم چشم‏داشتی به غنائم نداریم و مهاجران را بر خود مقدّم می‏شمریم.(6)

خداوند ایثار آن‏ها را ستایش كرده است. اگر هركس باید به فكر فقیران خود باشد، باید پیامبر به انصار می‏گفت: شما خودتان نیاز دارید و نباید به فكر مهاجران باشید.

صرف نظر از تعلیم آسمانی اسلام و تأكید بر دگردوستی و حمایت از محرومان، هم‏دردی با دیگران با سرشت بشر آمیخته شده است. كسانی كه از مصائب محرومان احساس ناراحتی نمی‏كنند و بی اعتنااند، از مزایای اختصاصی انسان بی نصیب‏اند.

بنی آدم اعضای یكدیگرند

كه در آفرینش زیك گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار

دگر عضوها را نماند قرار

تو كز محنت دیگران بی غمی

نشاید كه نامت نهند آدمی

پس در شرایطی كه مردم مظلوم فلسطین و افغانستان نیازمندند، وظیفه انسانی و اسلامی حكم می‏كند كه به فكر آن‏ها باشیم و به حمایت از آن‏ها بپردازیم. البته این امر خطیر، نباید مسؤلان را از محرومان كشورمان غافل سازد ، بلكه اولویت دارند. رسیدگی به محرومان داخلی یك وظیفه ملی و دینی و انسانی است و حمایت و رسیدگی به محرومان خارج از كشور وظیفه دینی و انسانی است كه با یكدیگر تعارضی ندارند. مرزهای جغرافیایی، اصل تكلیف را ساقط نمی‏كند. پیامبر اكرم (ص) می‏فرماید: "كسی كه صدای مظلومی را بشنود كه از مسلمانان كمك می‏خواهد، ولی جواب او را ندهد، مسلمان نیست".(7)

آن كه استغاثه می‏كند، فرقی ندارد ایرانی باشد یا افغانی و یا فلسطینی. باید به او پاسخ متناسب داده شود.

این فكر كه هر مسلمان باید فقط به فكر خود و خانواده خود و هم وطن خود باشد ، نه تنها اندیشه صحیحی نیست ، بلكه چه بسا به صورت مستقیم و غیر مستقیم ازطریق دشمنان امت اسلامی كه از وحدت و همدلی مسلمانان واهمه دارند ، تبلیغ و ترویج می شود.

البته به این نكته هم باید توجه داشت كه اگر بعضی از هم‏وطنان در فقر به سر می‏برند، لزوماً ناشی از كمبود امكانات نیست، بلكه قسمتی از این موارد به سوءتدبیر و یا قصور مسئولان و حتی مردم برمی‏گردد.

پی نوشت ها:

1.توبه،آیه128.

2. نهج البلاغه، فیض الاسلام، نامه 45.

3. همان، خطبه 27.

4. نهج البلاغه، نامه 45.

5. حشر (59) آیه 9.

6. تفسیر نمونه، ج 23، ص 519.

7. اصول كافی، ج 3، ص 239.