كتاب "ثواب الاعمال و عقاب الاعمال" از مجموعه های حدیثی است كه توسط شیخ صدوق جمع آوری شده است. 

شیخ صدوق در كتاب "من لا یحضره الفقیه" در مقام فتوا دادن در احكام است و روایاتی را آنجا می آورد كه به صحیح بودن آنها اعتماد دارد و به قول فقهی و اصولی آن روایات را از حیث سند و متن ، حجت و معتبر می داند گر چه همان روایات ممكن است توسط فقیهی دیگر بعد از بررسی ، نامعتبر برای سند فتوا تشخیص داده شود.

اما در كتاب های دیگرش از جمله در این كتاب در مقام فتوا دادن نیست. بلكه در صدد جمع آوری احادیثی است كه راجع به ثواب یا عقاب اعمال می باشد و چون با توجه به روایات اگر خبری از پیامبر و امامان رسیده باشد و در آن برای انجام  یا ترك عملی وعده ثوابی داده شده باشد و مسلمانی به امید رسیدن به آن ثواب ، آن عمل را مطابق مضمون آن حدیث ، انجام دهد یا ترك كند،  به آن ثواب می رسد. حتی اگر آن خبر از معصوم نباشد.

با توجه به این روایات ، عالمان در احادیث مستند اعمال مستحب و ثواب و عقاب ، دقت و سخت گیری زیاد را لحاظ نكرده و لازم ندانسته اند . با این وجود هر چه به عنوان روایت نقل شده نیز نیاورده اند بلكه سعی كرده اند روایاتی را بیاورند كه از لحاظ سند حداقلی از اعتبار را داشته باشند و از لحاظ متن تعارض با اصول قرآن و سنت نداشته باشند.

بنا بر این شیخ صدوق كه یك محدث زبر دست بوده ، در این كتاب روایات مربوط به ثواب و عقاب را كه با توجه به شناخت و مذاق حدیثی ایشان معتبر  نموده را آورده است و عالمان اسلام هم به صدق و صفا و شناخت ایشان در این زمینه اعتراف دارند.

با سلام و تشكر از ارتباط شما با مركز ملی پاسخگویی به سوالات دینی!

كتب چهارگانه حدیث شیعه(كافی، فقیه، تهذیب و استبصار) از اعتبار بالایی برخوردارند، زیرا نویسندگان این كتاب ها هم در فن رجال و حدیث تبحر فوق العاده داشته و هم سعی كرده اند فقط روایات معتبر را جمع آوری نمایند. روایات جمع آوری شده در این كتاب ها همگی در نظر نویسندگانش اعتبار داشته اند، ولی بالاخره نویسندگان این كتب، انسان های محدود و ممكن الخطا بوده اند. جاهایی خطا و اشتباه كرده و موارد بسیاری نیز احادیثی كه آورده اند، همراه با قرائنی بوده كه با توجه به آن قرائن، معتبر بوده اند، ولی این  قرائن در گذر زمان از بین رفته و به دست ما نرسیده، حالا آن روایات چون همراه آن قرائن نیستند، برای حدیث شناس ایجاد اطمینان به صدورشان حاصل نمی شود و ضعیف می گردند.

بنا بر این نمی توان گفت كتاب كافی صد در صد حق و معتبر است. كتابی كه صد در صد حق و معتبر است و هیچ باطلی در آن راه ندارد و نخواهد داشت، فقط و فقط قرآن است. غیر قرآن هر كتاب دیگری ممكن است باطلی در آن راه یافته باشد.

این كه ممكن است در كتابی چند حدیث جعلی و نامعتبر راه یافته باشد، دلیل نمی شود كه اعتبار آن كتاب را زیر سؤال ببریم. كافی كه دو جلد آن در باره اصول و اعتقادات و بقیه آن در باره فروعات و احكام است، كتاب معتبری است كه غالب قریب به اتفاق احادیث آن معتبر بوده و قابل توجه اند  و با احتمال این كه ممكن است معدودی احادیث غیر صحیح در آن راه یافته باشد، نمی توان از این كتاب نورانی و ارزشمند، چشم پوشید.

بحارالانوار با كافی تفاوت دارد.

نویسنده كافی سعی داشته احادیث صحیح و معتبر كه بتوان در اصول به آنها اعتماد كرد و در فروع به آنها فتوا داد و به كمك آنها به یقین رسید را جمع آوری كرده از این رو در نقل حدیث وسواس فراوان به خرج داده اما نویسنده بحارالانوار هدف دیگری داشته است.

ایشان سعی داشته احادیث امامان را كه حداقلی از اعتبار را دارند ، در یك مجموعه جمع آوری كند تا از نابودی در امان بمانند و بعد حدیث شناسان به بررسی آنها بپردازند. این خصوصیت از آنجا آشكار می شود كه نویسنده بحارالانوار در كتاب "مرآه العقول" به شرح كافی پرداخته و بسیاری از احادیث كافی را ضعیف یا مجهول شمرده است چون در آنجا به عنوان یك محدث در مقام بررسی احادیث بوده، ولی هم ایشان در بحارالانوار به عنوان محدث در صدد جمع آوری احادیث معتبر نیست بلكه در صدد جمع آوری احادیثی است كه حداقلی از اعتبار را دارند تا از نابودی در امان باشند. بنا بر این در صد روایات ضعیف و مجهول در بحارالانوار نسبت به كافی فراوان ترند.