با توجه به اين كه مشيت الهي بر غيبت امام دوازدهم قرار گرفته بود به همين جهت غيبت صغري مقدمه و آماده سازي براي آن بود.

غيبت صغري از سال 260 هجري (سال شهادت امام يازدهم) تا سال 329 (سال در گذشت آخرين نايب خاص امام) يعني حدود 69 سال بود.(1) در دوران غيبت صغري، ارتباط شيعيان با امام به كلي قطع نبود و آنان، به گونه‏اي خاص و محدود، با امام ارتباط داشتند.

در طول اين مدّت، افراد مشخصي به عنوان «نايب خاص» با حضرت در تماس بودند و شيعيان مي‏توانستند به وسيله آنان مسائل و مشكلات خويش را به عرض امام برسانند و توسط آنان پاسخ دريافت دارند و حتي گاه به ديدار امام نائل شوند. از اين رو مي‏توان گفت در اين مدّت، امام، هم غايب بود و هم نبود.

اين دوره را مي‏توان دوران آماده سازي شيعيان براي غيبت كبري دانست كه طي آن، ارتباط شيعيان با امام، حتي در همين حد نيز قطع شد و مسلمانان موظف شدند در امور خود به نايبان عام آن حضرت، يعني فقيهان واجد شرائط رجوع كنند.

اگر غيبت كبري يك باره و ناگهاني رخ مي‏داد، ممكن بود موجب انحراف افكار شود و ذهن ها آماده پذيرش آن نباشد. اما گذشته از زمينه سازي هاي مدبرانه امامان پيشين، در طول غيبت صغري، به تدريج ذهن ها آماده شد و بعد، مرحله غيبت كامل آغاز گرديد.

اما اين كه چرا اين نائبان تعدادشان چهار تا است بايد گفت تمامي اين مواردازجمله چهار تن بودن نايبان مطابق مشيت الهي بوده است.

پس عدد نايبان در اين راستا اهميت چنداني ندارد. بلكه زمان غيبت صغري كه بستگي به مشيت الهي دارد مهم است. اگر زود تر يا دير تر پايان مي پذيرفت تعداد نايبان بستگي به نياز زماني كم يا زياد مي شد.

پي نوشت:

1. موسوعه الامام المهدي، كتاب الاول، شهيد سيد محمد صدر قم، نوين، ص416-417؛ بحار، ج51، ص366.

جشن گرفتن 9 ربیع الاول كه برخی از افراد برپا می‌كنند، به دو جهت می‌تواند باشد:

نخست آنكه سالروز به امامت رسیدن حضرت ولی عصر امام زمان(عج) است، دومین مناسبت كه بین مردم به غلط مشهور شده ، سالروز قتل عمر بن خطاب است.

اما نسبت به امامت امام عصر از آن جهت كه هشتم ربیع الاول روز شهادت امام حسن عسكری است و از آن به بعد امامت به عهده امام زمان حضرت ولی عصر سپرده می‌شود، شیعیان برای به امامت رسیدن امام زمان خشنودند و جشن می‌گیرند. با این كار یك نوع ابراز احساسات و عرض ارادت نسبت به آن وجود شریف و مادر بزر گوارش حضرت زهرا (س) می‌كنند.

دومین جهت كه بین مردم به غلط مشهور گشته كه سالروز قتل عمر نهم ربیع الاول است، نیز بدون مستند و دلیل معتبر است. زیرا طبق منابع تاریخی فریقین (شیعی و سنی) عمر بن خطاب در روز بیست و سوم ذی الحجه ترور شد. پس از سه روز درگذشت، بنابر این او در اواخر ذی الحجه درگذشته است. این كه او در 9 ربیع الاول به قتل رسیده فاقد دلیل معتبر است.(1)

بسیاری از بزرگان شیعه براین اتفاق نظر دارند كه تاریخ قتل خلیفه دوم 26 یا 29 ذی الحجة سال 23 هـ .ق است.

شیخ مفید در كتاب « مسار الشیعه » آورده است:

 در روز بیست و ششم ذی الحجة سال 23 هجری عمر بن خطاب مجروح گردید و در بیست و نهم ماه درگذشت.(2)

هم چنین شیخ ابراهیم بن علی كفعمی در كتابی معروف به مصباح آورده است:

 باید دانست كه قتل خلیفه دوم در 26 ذی الحجة سال 23 هـ .ق واقع شده است . این مطلبی است كه صاحبان كتاب های   « طبقات »، « مسار الشیعه »، و ....بر آن تصریح نموده اند، بلكه اجماع شیعه و اهل تسنن نیز بر این است.(3)

اما در شرایط فعلی شادمانی كردن و گرفتن جلسان شادی برای قتل عمر ،صحیح نیست  :

نه تنها در شرایط كنونی بلكه در دوران ائمه معصومین نیز چنین مواردی كه در سالروز قتل عمر برنامه و جلسه شادمانی برپا كنند، گزارش نشده است . شیعیان نیز چنین برنامه‌ای نداشته‌اند.  چنانچه برخی از شیعیان و نزدیكان ائمه به ناسزاگویی به خلفا می‌پرداختند، اهل بیت با آنان برخورد می‌نمودند.

بر گزاری این مراسم  امروزه از طرف عده ای بعضا همراه با كارهای زشت همراه است كه مطمئناً بر خلاف دین اسلام و توصیه ائمه اهل بیت (ع) است.

در شرایط فعلی كه اسلام بیش از همه زمان‌ها نیاز به اتحاد و انسجام مسلمانان دارد، شایسته نسیت كه ما شیعیان با برپایی چنین مراسمی دامنه اختلافات را گسترده‌تر و فاصلة میان مسلمانان را بیشتر نماییم.

وحدت و انسجام اسلامی از برترین نعمت‌های خدادادی است، همان گونه كه امیرالمؤمنین فرمود: خداوند بر این امت منت نهاده و بین آنها الفت و اتحاد ایجاد كرده كه در سایة آن زندگی كنند. به كنف حمایت آن پناهنده شوند. این نعمتی است كه احدی نمی‌تواند بهایی برایش بگذارد. زیرا از هر بهایی گران‌قدرتر و از هر چیز پر ارزشی با ارزش‌تر است.(4)

برپایی چنین جلساتی با هر عنوان آتش دشمنی اهل سنت را برمی‌افروزد . آنان را نیز به مقابله به مثل و توهین و هتك حرمت به مقدسات شیعه و احیاناً تعرض به جان شیعیان وا می‌دارد كه این قطعاً مورد رضایت امام زمان نیست.

پی‌نوشت ها‌:

1. مروج الذهب و معادن الجوهر،علي بن حسين مسعودي‏، ج 2، ص 321، ناشر  دار الهجرة، مكان نشر: قم‏،سال چاپ: 1409، نوبت چاپ دوم‏؛ الطبقات الكبري‏،ابن سعد كاتب واقدي‏، ج3، ص 258، ناشر دار الكتب العلمية،مكان نشر: بيروت‏، سال چاپ: 1418،نوبت چاپ: دوم‏.

2. مسار الشيعة (المجموعة)،الشيخ المفيد، ص 23،سال چاپ : 1406، ناشر  مكتب آية الله العظمي المرعشي النجفي - قم.

 3. المصباح، كفعمي، ص511، چاپ  دوم، سال چاپ  1403 - 1983 م، ناشر مؤسسة الأعلمي للمطبوعات - بيروت.

4. نهج البلاغه، خطبه 192.