پاسخ:

قرآن کریم به‌عنوان کتابی الهی، از ساختاری برخوردار است که هیچ واژه، عدد یا حرفی در آن بدون حکمت و تدبیر الهی بکار نرفته است. هر جزء از این کتاب آسمانی، بیانگر حقیقتی عمیق و نشانه‌ای از علم و قدرت پروردگار است. در آیه 30 سوره مبارکه مدثر، تعداد نگهبانان و خازنان دوزخ 19 نفر معرفی شده‌اند: «عَلَیْهَا تِسْعَهَ عَشَرَ» (۱) این عدد خاص، پرسش‌هایی را در میان مخاطبان قرآن، به‌ویژه مشرکان و کافران زمان نزول، برانگیخت. برخی این تعداد را اندک پنداشته و به استهزا گرفتند و برخی دیگر در توانایی این تعداد برای اداره امور دوزخ تردید کردند. آیه 31 همین سوره، حکمت‌هایی را برای انتخاب عدد 19 روشن می‌سازد که در ادامه به تبیین آن پرداخته خواهد شد.

تحلیل حکمت‌های عدد 19

قبل از هر چیز باید به این نکته توجه داشت که اصولاً مسائل مربوط به قیامت و بهشت و دوزخ و جزئیات و خصوصیات آن‌ها براى ما که در محیط دنیا محدودیم دقیقاً روشن نیست و آنچه ما مى‌دانیم کلیات آن است، (۲) با این حال، آیه 31 سوره مدثر برخی از حکمت‌های عدد 19 در این آیه را آشکار می‌سازد که ازاین‌قرار است:

آزمایش کافران

یکی از حکمت‌های ذکر عدد 19، آزمایش و امتحان کافران است. این آزمایش از دو جهت بود: نخست اینکه آن‌ها استهزا و مسخره مى‌کردند که چرا از میان تمام اعداد عدد ۱۹ انتخاب شده، درحالی‌که هر عدد دیگرى انتخاب شده بود جاى همین سؤال وجود داشت. از سوى دیگر این تعداد را کم مى‌شمردند و از روى تمسخر مى‌گفتند: ما در مقابل هر یک از آن‌ها ده نفر قرار مى‌دهیم تا آن‌ها را در هم بشکنیم! (۳) و یا می‌گفتند این تعداد اندک چگونه می‌توانند برای عذاب کردن بیشتر ساکنان جهان اعم از جن و انس، از آغاز آفرینش تا روز قیامت کافی باشند؟ این تردیدها و استهزاها درواقع ریشه در عدم درک قدرت مطلق الهی و تفاوت شرایط قیامت با دنیای مادی دارد و کسی که به اقتدار بی‌حد پروردگار ایمان داشته باشد، چنین شبهاتی در ذهنش راه نمی‌یابد. (۴)

به‌ یقین رسیدن اهل‌کتاب

بیان این مطلب که تعداد نگهبانان دوزخ ۱۹ نفر است، برای اهل‌کتاب (یهودیان و مسیحیان) نشانه‌ای از حقانیت قرآن و پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله بود. چراکه آنان از این تعداد اطلاع داشتند و متوجه شدند که این مطلب حق و از طرف خداست ازاین‌رو باعث تأیید حقانیت قرآن و رفع تردیدهای آن‌ها شد. (۵) از‌این‌رو خدای سبحان در این آیه شریفه می‌فرماید: ما براى این گفتیم موکلین بر آتش 19 فرشته‌اند که اهل‌کتاب یقین کنند به اینکه قرآنِ نازل‌شده بر تو حق است، چون مى‌بینند قرآن هم مطابق کتاب آسمانى ایشان است. (۶)

افزایش ایمان مؤمنان

این همخوانی و هماهنگی میان قرآن و دیگر کتب آسمانی، علاوه بر ایجاد یقین برای اهل‌کتاب، موجب افزایش ایمان و اطمینان قلبی مؤمنین شد تا در عقیده و ایمان خود راسخ‌تر شوند. (۷)

نتیجه‌گیری:

عدد 19 در آیه 30 سوره مدثر، فراتر از یک عدد ساده، حامل حکمت‌های الهی عمیقی است که در سه محور اصلی خلاصه می‌شود: آزمایش کافران برای آشکار ساختن نگرش‌های نادرست آن‌ها، به‌یقین رسیدن اهل‌کتاب از طریق هم‌خوانی با کتب آسمانی آن‌ها و افزایش ایمان مؤمنان. این حکمت‌ها گواه عمق و دقت ساختار قرآن کریم است و نشان می‌دهد که حتی یک عدد به‌ظاهر ساده در آن، می‌تواند حامل پیام‌های عمیق و هدایت‌گر باشد.

پی‌نوشت‌ها:

۱. سوره مدثر آیه ۳۰

۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج ۲۵ ص ۲۳۴

۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج ۲۵، ص ۲۳۹

۴. رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم ۱۴۲۰ هـ، ج ۳۰ ص ۷۱۰

۵. رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، انتشارات پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن. قم ج ۲۱ ص ۳۲۶

۶. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت - لبنان، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۵۲ ش، ج ۲۰، ص ۸۹

۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج ۲۵ ۲۵، ص ۲۴۰