پرسش:
با عرض سلام و خسته نباشید خدمت شما . یک سؤال به نوعی تاریخی یامیشه گفت روایی داشتم درخصوص نام گرفتن امام رضا ع به عنوان ضامن آهو . می‌خواستم اولا بدونم این داستان واقعیت دارد و ازچه قرار است آیا به همین نحوی است که در عموم مردم رواج یافته یا خیر ؟ دوم اینکه در صورت صحت این ماجرا در زمان حیات حضرت رخ داده است یا بعد از شهادت ایشان ؟ وسوم خواهشمندم به صورت مستند وبا ذکر منبع دقیق پاسخ بدهید
پاسخ:
ضامن آهو نام یا لقب امام هشتم نیست ، زیرا در آموزه‌های دینی گزینش اسم و القاب برای امامان معصوم ( ع ) با معیارهای خاص صورت می‌گیرد و " ضامن آهو " از آن القاب نیست . البته در عرف آنچه که شهرت یافته ، آن است که از حضرت به عنوان " ضامن آهو " یاد می‌شود . این شهرت از برکات قبر آن امام همام است که علامة مجلسی از آن به عنوان " برکات رضویه " یاد کرده و داستان آن بدین قرار است که علامة مجلسی از عیون اخبار الرضا نقل می‌کند : شخصی به نام حاکم رازی از طرف ابوجعفر عتبی به سوی ابومنصور بن عبدالرزاق فرستاده شد . حاکم می‌گوید : چون روز پنجشنبه اجازه گرفتم که به زیارت امام بروم ، ابی منصور گفت : از من بشنو آنچه که مربوط به مشهد است ؛ گفت : در ایام جوانی نسبت به زایران امام هشتم متعصب بودم و به اذیت آنان پرداخته و لباس و زیور آلات آنها را می‌گرفتم ، تا این که روزی به قصد صید خارج شدم و سگ شکاری را به صید آهو فرستادم . من نیز به دنبال آن رفتم تا این که آهو به دیدار مسجدی [که در حرم امام بود] پناه برد و از حرکت باز ماند . همین که آهو توقف نمود سگ شکاری نیز ایستاد . دومین بار سعی کردم سگ به آهو نزدیک شود ، ولی سگ نزدیک نمی‌‌شد . هر گاه آهو از دیوار مسجد فاصله می‌گرفت ، سگ نیز آن را تعقیب می‌کرد و هرگاه نزدیک دیوار می‌شد ، سگ آهو را تعقیب نمی‌‌کرد ، تا این که آهو وارد حجره‌ای از مشهد [رضوی ( ع ) ] شد و من نیز وارد شدم و به خادم ( ابی نصر مقریء ) گفتم : آهویی که الان وارد این مکان شد کجا است ؟ گفت : من آن را ندیدم . پس وارد آن محل شدم ، دیدم که پشکل و بول آهو وجود دارد ولی آهو نیست ؛ از آن پس نذر کردم که زوّار امام هشتم ( ع ) را اذیت نکنم و همیشه مشغول کارهای خیر باشم و از خداوند خواستم فرزند پسری به من دهد و خداوند نیز فرزند پسری به من داد و پسرم بعد از بالغ شدن کشته شد . دوباره به مشهد برگشتم و از خدا خواستم که پسری دیگر بدهد و خدا نیز داد و هر چیزی از خدا خواستم ، به من داد و این از برکات قبر امام هشتم ( ع ) است .
سند داستان فوق در دو منبع زیر قابل دستیابی است ، که علامه مجلسی هم از شیخ صدوق روایت را نقل نموده است :
صدوق ، عیون أخبار الرضا علیه السلام ، تهران ، نشر جهان ، چه اول ، 1378ق ، ج 2 ص 285 ؛ و علامه مجلسی ، بحار الانوار ، ج49 ، ص333 .
اما آن چه که در ذهن‌ها در مورد ضامن آهو و بین مردم مشهور هست ، که شخص امام رضا ( ع ) در زمان حیاتش ضامن آهویی شد ، تا برود و بچه اش را شیر دهد و برگردد ، در منابع معتبر و قدیمی یافت نشد ، اما ضمانت آهو به همان نحو که در ذهن‌های ما است ، از معجزات حضرت محمد ( ص ) نقل شده است ، که در منتهی الآمال در باب معجزات رسول خدا ( ص ) آمده است . ( 1 )
پی نوشت :
1 . شیخ عباس قمی ، منتهی الامال ، قم ، دلیل ، چه اول ، 1379ش ، ج3 ، ص1673 .
