شیوع بیماری و صله رحم

پاسخ اجمالی:

صله‌ی رحم به معنی اتصال و پیوستگی با خویشان و قطع رحم به معنای قطع این اتصال و پیوستگی است. اگرچه در نگاه عرف صله‌ی رحم به معنای دیدوبازدید رواج یافته است، اما حقیقتاً این مسئله دارای مصادیق متعدد است. با توجه به اینکه سفارش اکید دین، بر این است که حتى با آنان که با شما قطع رابطه کرده‏اند، صله‌رحم و تجدید رابطه کنید. وجود بیماری‌ها و امراض و ... نمی‌تواند عاملی برای بسته شدن باب صله‌ی رحم باشد، اگرچه ممکن است انسان برای حفظ سلامت جسم و یا روح خود و خویشاوندان مجبور باشد برای مدتی رفت‌وآمدها را محدود و یا قطع نماید اما مجاز به ترک صله‌رحم به‌طور کامل نیست. باید با بهره بردن از سایر روش‌ها این محدودیت را جبران کند.

پاسخ تفصیلی:

صله‌رحم در اصطلاح عبارت است از کمک و نیکی کردن به خویشاوندان و هم دردی با آنان باجان و مال در حد توان و قطع رحم به اموری گفته می‌شود که مخالف این روش باشد.(1) با توجه به اینکه صله‌رحم برحسب اشخاص و موارد باهم فرق می‌کند بر انسان لازم است، احسان متعارف در هر مقام را در نظر گیرد.

اختصاص نداشتن به دیدار حضوری:

صله‌ی رحم دارای مصادیق متعدد است. کمک کردن به آن‌ها، رفع نیازهایشان، عیادت هنگام بیماری، انفاق و کمک‌های مالی، گشاده‌رویی و مصافحه، قهر نکردن و پیشى گرفتن در برقرارى دوستى دوباره هنگام قهر و کدورت، اصلاح مفاسد و دفع ستم از بستگان، برآوردن حاجتشان پیش از بیان کردن، شریک بودن در شادى و غمشان، دعا کردن، به نیکى یاد کردن و طلب مغفرت، حل نزاع‌های خانوادگی، کمک به ازدواج پسران و دختران؛ همه و همه جزء مصادیق صله‌ی رحم می‌باشند. گاهی صله‌ی رحم با سلام و احوالپرسی چه مستقیم و چه غیرمستقیم (از طریق نامه، پیام و ...) صورت می‌گیرد. در روایتی آمده است که امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: با بستگان خود صله‌رحم کنید، گرچه با سلام کردن (به آنان) باشد (2) علاوه بر این‌یکی از مهم‌ترین مصادیقی که می‌توان برای صله‌ی رحم در نظر گرفت ترک آزار و اذیت خویشان است.

حکم اخلاقی صله‌ی رحم در شرایط اضطراری:

یکم: گاهی ممکن است در زندگی خود شخص یا خویشاوندان او شرایطی مهیا گردد که رفت‌وآمد مقدور یا به صلاح نبوده، مشکلاتی را برای او یا خویشاوندانش ایجاد نماید در این حالت، شخص مجاز به قطع کلی صله‌ی رحم نیست بلکه باید نوع و شیوه‌ی آن را تغییر دهد، تا این مشکل مرتفع شده و بساط دیدوبازدید مجدداً فراهم گردد؛ مثلاً زمانی که بیماری مسری وجود دارد یا رفت‌وآمد منجر به آسیب‌های جسمی و روحی شده، شرایط دیدار حضوری برقرار نیست باید از سایر روش‌های نوشته‌شده برای انجام صله بهره برد. اتفاقاً اگر دیدار حضوری سبب آسیب زدن شود، نرفتن، مصداق صله‌رحم خواهد بود چراکه ترک آزار و اذیت آن‌ها یکی از مصادیق صله ارحام بود که توضیح داده شد.

دوم: گاهی ممکن است برخی از نزدیکان نسبت به اهمیت مسئله ناآگاه باشند و همچنان برای رفت‌وآمد اصرار بورزند؛ در این شرایط نیز بر انسان لازم است تا کاملاً مؤدبانه دلایل عدم رفت‌وآمد را ذکر کرده و به‌طور منطقی با نزدیکان خویش صحبت نماید و آن‌ها را از اضطراری بودن شرایط آگاه سازد؛ برای جبران این امر از طریق سایر روش‌ها محبت خویش را از آن‌ها دریغ نورزد. گاهی ممکن است ترک رفت‌وآمد موقتی منجر به ناراحتی و رنجش خاطر والدین گردد که در رابطه با والدین باید دقت بیشتری به عمل آورد و تا جایی که رفت‌وآمد مضر نباشد می‌توان در دیدارهای کوتاه و چنددقیقه‌ای از آن‌ها دلجویی نمود به‌شرط آنکه مطمئن باشد بیماری ندارد یا با رفت‌وآمدش به منزل والدین یا فرزندان، سبب شیوع نمی‌شود و دو طرف مسائل بهداشتی را مراعات می‌کنند.

سوم: در شرایط شیوع بیماری درباره دیدار حضوری با اقوام دیگر در شرایط بحرانی ملاحظاتی وجود دارد: الف) اطمینان از عدم بیمار بودن مثلاً پزشک تأیید کرده باشد که بیماری وجود ندارد. ب) رعایت مسائل بهداشتی. ج) رفتن ضرورت داشته باشد. د) اقوام از ارتباط حضوری به جهت نگرانی، کراهت نداشته باشند.

اگر انسان بدون رعایت شرایط و در نظر گرفتن حالات اقوام، عمداً و بی‌پروا به دیدارشان برود و باعث آزار، ناراحتی یا انتقال بیماری شود علاوه بر توبه، لازم است دلجویی کند و چه‌بسا ضامن هزینه درمان و غیره هم باشد.

 نتیجه:

در شرایط اضطراری تا حدی که برای انسان مقدور است باید صله‌ی رحم انجام گیرد و اگر رفت‌وآمدها مضر باشد باید ارتباط حضوری ترک شود و به شکل غیرمستقیم دنبال شود و انجام این امر تکلیف را از انسان ساقط می‌نماید. رنجش خاطر اطرافیان و یا توجیه نبودن آن‌ها نمی‌تواند دلیلی برای برقراری ارتباط‌های حضوری در شرایط خاص و استثنایی باشد و ناراحت شدن آن‌ها وظیفه‌ای را بر عهده‌ی انسان نمی‌گذارد.

پی‌نوشت‌ها:

1. رضا رجب‌زاده، راه نجات، ص 121، ترجمه منهاج النجاه، ملا محسن فیض کاشانی
2. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، مص: غفاری، تهران، اسلامیه، 1407 ق ج 2، ص 155

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1. اخلاق معاشرت، جواد محدثی
2. مرآه الکمال، عبدالله مامقانی
3. سراج الشیعه، عبدالله مامقانی
4. گناهان کبیره، محمدحسین دستغیب
5. گناه شناسی، محسن قرائتی

کلمات کلیدی:

صله‌ی رحم، بیماری‌ها، اضطرار، قطع رحم