سلام ازیک‌طرف سؤال می‌کنیم آيا بايد بی‌حجاب‌ها رو امرونهی کرد ميگن بله! از يه طرف يه روحاني ميگه امر و نهي رو بايد از گردن‌کلفت‌ها شروع کرد! آيا براي مسأله حجاب بايد رفت يقه رئیس سازمان تبليغات و عقيدتي سياسي نيروي انتظامي و ..... را گرفت که خوابیده‌اند يا بايد رفت به همين بی‌حجاب‌ها تذکر داد؟
با سلام و اداي احترام:
پرسشگر گرامي! اعتمادتان به اين مرکز را ارج می‌نهیم. دغدغه شما براي فهم مسائل ديني قابل‌ستایش است. توجه شما را به خواندن چند مطلب جلب می‌کنیم:
اول:
براي نهي از منکر بايد اولویت‌بندی کرد و اول سراغ منکراتي رفت که آسيب بيشتري دارند و چه‌بسا ريشه منکرات ديگر به‌حساب آيند. منظور اين نيست که سراغ فلان فرد نرويم يا سراغ ديگري برويم. درستش اين است که بايد سراغ ریشه‌ها و مسائل اصلي رفت. بدحجابي هرچند منکر است ولي جزء سرشاخه‌هاست. نتيجه و خروجي است. جزء فروع است. براي درمان و حل آن‌ها بايد به ریشه‌ها پرداخت. بايد به مسائل اصلي توجه کرد. اگر زیرساخت‌ها و موضوعات اصلي درست شد بسياري از اين مفاسد از بين می‌روند.
در نهج‌البلاغه ابتداي نامه 53 نقل شده که امير المومنين علیه‌السلام اولين دستوري که به مالک دادند پرداختن به اصلاح اقتصاد بود! بر اساس خطبه 16 نهج البلاغه اولين اقدام حکومتي حضرت سلام‌الله‌علیه اصلاح مفاسد اقتصادي و تعقيب چپاولگران بیت‌المال بود.
اقتصاد که درست شد امنيت برقرار می‌شود، با آمدن امنيت نوبت به رفاه و آبادي می‌رسد. پس‌ازاین‌ها شرايط براي اصلاح فرهنگي ايجاد می‌شود(1). تا فاصله طبقاتي باشد! تا تبعيض و بی‌عدالتی باشد تا فساد حکومت را قبضه کرده باشد، تا ساختار جامعه به‌گونه‌ای باشد که ضعيفان نتوانند حق خودشان را بدون ترس و آسيب از صاحبان قدرت و نفوذ بگيرند(2) تا عده‌ای از گرسنگي بميرند و عده‌ای از سيري(3) نمی‌توان توقع اصلاح فرهنگي و تأثیرپذیری از کار فرهنگي را داشت. نمی‌توان از فضائل اخلاقي و معنوي سخن به ميان بياوريم: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص كَادَ الْفَقْرُ أَنْ يَكُونَ كُفْرا...(4) نادارى به آن نزديك است كه به كفر بينجامد.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص بَارِكْ لَنَا فِي الْخُبْزِ وَ لَا تُفَرِّقْ بَيْنَنَا وَ بَيْنَهُ فَلَوْ لَا الْخُبْزُ مَا صَلَّيْنَا وَ لَا صُمْنَا وَ لَا أَدَّيْنَا فَرَائِضَ رَبِّنَا(5) اگر نان نبود نماز نمىگزارديم و روزه نمىگرفتيم و به اداى واجبات پروردگارمان نمىپرداختيم (يعنى از بس دغدغه داشتيم نمىتوانستيم به اين چيزها فکر کنيم).
البته اين حرف‌ها معنايش اين نيست که اگر فردي می‌تواند براي اصلاح بدحجابي قدمي بردارد چنين نکند. اين حرف‌ها معنايش اين بود که بايد اولاً به اولویت‌ها پرداخت ثانیاً براي درمان به ریشه‌ها و منشأهای اصلي توجه نمود.
دوم:
امربه‌معروف و نهي از منکر شامل سه حوزه می‌شود:
الف) مردم نسبت به حکومت
ب) حکومت نسبت به مردم
ج) مردم نسبت به مردم
قطعاً اگر فرد يا افرادي سعي داشته باشند که فقط به مورد )ج( بهاء بدهند آن‌هم فقط درباره يک موضوع خاص(بدحجابي) تا مردم را به جان هم بيندازند يا اولویت‌های دست چندم را مدام مطرح کنند کار صحيحي نيست. انحراف به‌حساب می‌آید. بايد مراقب بود و فريب چنين تبليغاتي را نخورد ولي اثبات اين امور سخت است.
سوم:
نهي از منکر شرايطي دارد؛ کار همه نيست بلکه کار گروهي فرهيخته(6) که داراي تخصص، مهارت کافي و قدرت اجرايي باشند، است(7). بايد تأثیرگذار باشد. بايد تشخيص داد که گناه‌کار عالماً، عامداً چنین کاري را می‌کند. بايد بررسي شود که آيا اصرار بر اين کار دارد يا نه؟ بررسي و تشخيص اين موضوعات کار آساني نيست. بدحجابي در جامعه ما ریشه‌های گوناگوني دارد؛ ازجمله لج باري سياسي، شبهات، مشکلات اقتصادي، تربيت نادرست خانوادگي، بدفهمي نسبت به مسائل ديني، عملکرد بد دین‌داران، عدم آگاهي کافي و مانند این‌ها. کم‌پیدا می‌شوند افرادي که عالماً و عامداً چنين کاري بکنند. تشخيص موضوع هم با يکي يا دو تا بر خورد در کوچه و خيابان مشخص نمی‌شود. لذا نهي از منکر حتي در حد تذکر لساني معنا پيدا نمی‌کنند. به فرمايش استاد مطهري(8) تذکر لساني با رعايت همه شرايطش نهایتاً 5 درصد مؤثر است آن‌وقت ما می‌خواهیم صد درصد مؤثر باشد يا می‌خواهیم همه مشکلات را با تذکر لساني حل کنيم.
نتيجه:
برادر عزيز! نهي از منکر هم مانند بقيه واجبات درصورتی‌که شرايطش فراهم باشد نسبت به آن تکليف داريم. اگر مثل حج يا خمس يا ديگر واجبات شرايطش براي ما فراهم نيست تکليفي هم نداريم. درجایی که تذکر بدهيم و تأثیر نداشته باشد يا تأثیر منفي داشته باشد قطعاً خودمان مقصر هستيم اگر آسيب هم ببينيم هيچ پاداشي ندارد(9). در نهي از منکر مأمور به نتيجه مثبت هستيم. اگر اطمينان به نتيجه مثبت نداريم نبايد اقدامي انجام دهيم. يکي از شرايط نهي از منکر اين است که علني نباشد بلکه به‌صورت غیرعلنی باشد. وقتي همسر فردي حضور دارد قطعاً با واکنش‌های تند مواجه خواهيد شد. واضح است که در اين موارد تکليفي وجود ندارد. از طرفي تذکر غیرعلنی به خانم بدحجاب براي جوانان چه‌بسا انحراف آور باشد. پس بايد پرهيز نمود.
براي مطالعه بيشتر به جلد دوم کتاب حماسه حسيني مرحوم مطهري، کتاب و مقالات استاد سيد حسن اسلامي و کتاب راهکارهاي عملي درزمینهٔ امربه‌معروف از استاد محسن قرائتي مراجعه بفرماييد. در صورت وجود ابهام بازهم می‌توانید برايمان بنويسيد.
موفق باشيد.
پی‌نوشت‌ها:
1. سيد رضي، نهج‌البلاغه، مص: صبحي صالح، قم، هجرت، 1414 ق، ابتداي نامه 53
2. همان، ص 439
3. همان، خطبه سوم
4. محمد بن يعقوب کليني، الکافي، مص: غفاري، تهران، اسلاميه، 1407ق، ج2، ص 307، ح4
5. همان، ج5، ص 73، ح13
6. سوره آل‌عمران، آيه 104
7. شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، موسسه آل البيت، قم، 1409ق، کتاب الجهاد، باب الامر بالمعروف و النهي عن المنکر
8. مرتضي مطهري، حماسه حسيني، قم، صدرا، 1390 ش، ج2، بخش تذکر لساني
9. شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، موسسه آل البيت، قم، 1409ق، کتاب الجهاد، باب الامر بالمعروف و النهي عن المنکر
