چه راهكاری برای حل اختلافات شيعه و سني پیشنهاد می كنیم. چرا كه ما در منطقه كردنشین و اهل تسنن زندگی می كنیم. و نیز وجه تشابه و اشتراك مذهب شافعی و شیعه در چیست ؟
راهكارهاي حل اختلاف، در واقع به راهكارهاي ايجاد وحدت بازگشت دارد. براي ايجاد وحدت اسلامي، راهكارهاي متعددي وجود دارد كه به بعضي اشاره مي شود:
1. گفتگو (ديالوگ)
اولين و مهم ترين راهكار جهت همگرايي مسلمانان، گفتمان علمي است. بدين معنا كه نظريه پردازان و عالمان ديني فرقه هاي اسلامي، در كنار هم قرار گرفته، گفتگوهاي علمي انجام دهند. در اين گفتگوها، بر مسائل مشترك تأكيد شده و عالمان اسلامي با مباني يكديگر آشنا می شوند؛ زيرا خيلي از مسائل اختلافي بين مسلمانان، ناشي از آن است كه فرقه هاي اسلامي از بعضي اصول و مباني يكديگر آگاهی كامل ندارند. عدم آشنايي كامل آن ها از اصول يكديگر، موجب شده كه مسلمانان برداشت هاي نادرستي از هم داشته و نسبت به يكديگر بدبين گردند؛ حتي حكم تكفير يكديگر را صادر نموده و زمينه هاي برخوردهاي فيزيكي فراهم گردد. بيش تر تعصبات مذهبي و قومي نيز ريشه در عدم آگاهي از مباني گروه هاي اسلامي دارد.
عدم آشنايي مذاهب از عقايد يكديگر، موجب مي شود دشمنان اسلام و آن ها كه از تفرقه ها ميان فرقه هاي اسلامي سود مي برند، به واسطه جهل و ناآگاهي مردم، موارد اختلاف برانگيز را پررنگ تر كرده و مواردي را كه موجب اتحاد بين مسلمانان مي شود، ناديده گيرند.
علامه شرف الدين، يكي از انديشمندان شيعي است كه به گفتمان علمي پرداخته و بين او و شيخ سليم بشري (از علماي اهل سنت) سؤال و جواب هايي مطرح شده است كه نتيجه آن كتاب "المراجعات" است كه نقش بنيادي در زمينه و فرهنگ سازي براي وحدت اسلامي دارد.
2. توجه به نقاط مشترك و دشمن مشترك
يكي از عوامل مهمي كه در جهان معاصر مي تواند موجب وحدت بين دو گروه بزرگ اسلام شود، توجه به نقاط مشترك اين دو مذهب است. مطمئناً مسائل مورد اتفاق ميان اين دو مذهب، بسيار فراتر از موارد اختلاف مي باشد؛ اما غالباً مسائل مورد اختلاف مورد توجه قرار گرفته و مسائل و اعتقادات مشترك ناديده نگاشته مي شود كه خود يكي از عوامل ايجاد اختلاف و دوري هر چه بيش تر مسلمانان از يكديگر است.
همچنين توجه به دشمن مشتركي كه اصل اسلام و كشورهاي اسلامي و مردم جهان اسلام را مورد مذمت قرار داده است، يكي از عوامل مهم اتفاق نظر و وحدت ميان كشورهاي اسلامي است. اگر به صدر اسلام نيز نگاه كنيم، علت اساسي سكوت امير مؤمنان و ائمه معصومين (ع) و همراهي با مخالفان فكري و عقيدتي در جهان اسلام، توجه به دشمن مشترك و مورد تهديد قرار گرفتن مرزهاي اسلامي به وسيله دشمنان اسلام بوده است.
3. تدوين آثار علمي
از شيوه هاي كاربردي در ايجاد وحدت اسلامي، تدوين آثار علمي در قالب: كتاب، مجله و روزنامه و نيز برگزاري نشست هاي علمي و تبادل افكار و نظريات است. در آثار علمي بايد به عوامل وحدت و عوامل اختلاف پرداخته شده و مشكلات جهان اسلام بررسي گردد. تدوين فقه مقارن و عقايد تطبيقي و مقايسه اي نيز بايد از محورهاي مهم آثار علمي باشند. كتاب هايي مانند "الفصول المهمه" تأليف علامه شرف الدين، و انتشار مجله اي مانند "رسالة التقريب" نقش بنيادي در زمينه سازي وحدت اسلامي داشتند. از سوي ديگر، با تدوين سريال ها و نمايش نامه ها نيز مي توان جهت ايجاد وحدت اسلامي زمينه سازي نمود. بهتر است اين دست از آثار، به زبان هاي مختلف ترجمه شوند و در اختيار مسلمانان قرار گيرند.
4. صدور فتوا در جهت همگرایی مذاهب
بي ترديد، صدور فتواي مجتهدان فرقه هاي اسلامي، نقش بنيادي در وحدت اسلامي دارد؛ همان گونه كه نقش اساسي در اختلافات مسلمانان دارد. اگر مجتهدان فتاوايي مانند جواز شركت نمودن مسلمانان در مراسم عبادي همديگر را صادر نمايند، زمينه هاي همسويي مسلمانان را فراهم مي كند. بعضي مجتهدان و عالمان اهل سنت و تشيع، در اين خصوص پيشگام بوده اند.
شيخ محمود شلتوت، رئيس دانشگاه الأزهر مصر در زمان جمال عبدالناصر، يكي از كساني است كه در فتواي معروف خود، مذهب جعفري و فقه شيعه را به عنوان يك مذهب رسمي و فقهي تأييد كرد. (1) فتواي معروف او در زمان خود، در نزديكي اهل سنت به شيعه تأثير به سزايي داشت.
5. آشنايي با معارف اسلامي
يكي از راهكارهاي وحدت اسلامي، آشنايي مسلمانان با آموزه هاي ديني است. در آيات متعدد مسلمانان به همگرايي دعوت شده اند. (2) در برخي از آيات، همه مسلمانان برادران ديني خوانده شده و مرزهاي جغرافيايي و ملي ناديده گرفته شده است: «انما المؤمنون اخوة... ». (3)
و یا در فرازی دیگر آمده است: «واعتصموا بحبل الله جميعاً و لا تفرّقوا... ». (4) در روايات اسلامي نيز همه مسلمانان به همبستگي و اتحاد اسلامي سفارش شده اند. (5)
شخصيت هايي مانند امام راحل و علامه شرف الدين، بر اين باور بودند كه جهت "ايجاد وحدت اسلامي" آشنايي كامل مسلمانان با معارف اسلامي لازم است. نكته قابل دقت آن است كه يكي از موارد قانون اساسي "جماعة التقريب بين المذاهب الاسلامية" كه در قاهره تشكيل شده، آن بود كه مسلمانان با معارف اسلامي آشنايي پيدا كنند.
6. شناسايي عوامل اختلاف
براي ايجاد وحدت اسلامي، همان گونه كه شناخت عوامل و زمينه هاي همگرايي ضرورت دارد، شناخت عوامل و زمينه هاي اختلاف نيز بايسته است. بر اين اساس، براي ايجاد وحدت اسلامي، بايد عوامل اختلاف همانند تعصبات قومي، قدرت گرايي و پيروي از هواهاي نفساني، شناسايي و با آن ها مبارزه گردد. دشمنان خارجي نيز نقش بنيادي در ايجاد اختلاف داشته و دارند استعمارگران با شعار "اختلاف بينداز و حكومت كن"، بين مسلمانان اختلاف ايجاد كرده اند. داده هاي تاريخي نشان از آن دارد كه استعمارگران در حوادث ناگواري كه در جهان اسلام به وجود آمدند، نقش اساسي داشتند. آنان با ايجاد اختلاف جنگ هاي داخلي را به وجود آوردند؛ حتي مي توان عامل اساسي و ريشه اي ايجاد و پيدايش بعضي از فرقه ها ميان اهل سنت و شيعه را استعمارگران دانست و دست هاي مرموز آن ها را پيدا كرد.
بر اين اساس، براي ايجاد وحدت اسلامي، شناخت عوامل داخلي و خارجي اختلاف ضرورت دارد. مرحوم آيت الله بروجردي در آخرين لحظات عمر خويش، يكي از راه هاي ايجاد وحدت اسلامي را شناسايي عوامل اختلاف دانست. وي مي گويد: «من براي ايجاد حسن تفاهم ميان مسلمانان، آرزوهاي بسيار داشتم و درصدد بودم در نامه اي به شيخ محمود شلتوت بنويسم و به ايشان يادآور شوم كه موجبات رفع اختلاف را فراهم سازند». (6)
7. اتخاذ سياست هاي مشترك
يكي از شيوه هاي ايجاد وحدت اسلامي، اتخاذ سياست مشترك توسط كشورهاي اسلامي است. اين سياست ها مي توانند در روابط بين المللي و سياست هاي اقتصادي و تشكيل بازارهاي مشترك اقتصادي شكل گيرد. همچنين مي توان در صحنه هاي سياسي، در برابر دشمنان مسلمانان سياست هاي راهبردي اتخاذ نموده و به حمايت از مظلومان و آسيب ديدگان جهان اسلام پرداخت.
پي نوشت ها:
1. عبدالكريم، بي آزار شيرازي، همبستگي مذاهب اسلامي، امير كبير، ص 310 - 311.
2. آل عمران (3)، آيه 103؛ تفسير نمونه، ج 3، ص 43.
3. حجرات (49)، آيه 10.
4. آل عمران (3)، آيه 13.
5. تفسير نمونه، ج 3، ص 46.
6. عبدالكريم شيرازي، پيشين، ص 115
