اساسا اهميت مطالعه تاريخ در چيست و چه فايده اي دارد؟
مهم ترين فايده تاريخ عبرت آموزي است. عوامل ترقي و تنزل قابل تكرار هستند و چيزهايي كه براي ديگران اتفاق افتاده ممكن است براي ما هم اتفاق بيفتد؛ مثلا اختلاف باعث ذلت و اتحاد سبب عزت و سربلندي مي شود. وقتي تاريخ مي خوانيم از اين مورد عبرت مي گيريم.
قرآن مجيد نيز كه سرگذشت امتهاي گذشته را نقل مي كند علت اين كار را عبرت معرفي مي كند. در سوره اعراف آيه 126 خطاب به رسول خدا(ص) آمده است: فاقصص القصص لعلهم يتفكرون. داستان ها را براي آن نقل كن بلكه تفكر كنند.
همچنين مطالعه آثار باستاني، گذشتگان را از نظر عبرت آموزي توصيه مي كند و مي فرمايد: قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُروا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبينَ (آل عمران/137) پيش از شما، سنّتهايي وجود داشت؛ (و هر قوم، طبق اعمال و صفات خود، سرنوشتهايي داشتند؛ كه شما نيز، همانند آن را داريد.) پس در روي زمين، گردش كنيد و ببينيد سرانجام تكذيب كنندگان (آيات خدا) چگونه بود؟
امام علي(ع) در نهج البلاغه، نامه اخلاقي خطاب به امام حسن(ع) دارد كه در بخشي از آن بر فايده مطالعه تاريخ تاكيد مي كند و مي فرمايد: پسرم درست است من به اندازه پيشينان عمر نكرده ام اما در كردار آن ها نظر افكندم و در اخبارشان انديشيديم و در آثارشان سير كردم تا آن جا كه گويا يكي از آن ها شده ام بلكه با مطالعه تاريخ آنان گويا از اول تا پايان عمرشان با آن ها بوده ام. پس قسمت هاي روشن و شيرين زندگي آن ها را از دوران تيرگي شناخته ام و زندگاني سودمند آن ها را با دوران زيانبارش شناسايي كردم. سپس از هر چيز مهم، ارزشمند آن را و از هر حادثه اي، زيبا و شيرين آن را براي تو برگزيدم و ناشناخته هاي آنان را دور كردم.
مورخان قديم نيز چه شرقي و چه غربي معمولا از كتاب هاي تاريخ، فايده تاريخ را در مقدمه كتابشان ذكر مي كنند. از جمله يكي از مورخان مي گويد: فايده تاريخ عبرت گرفتن و پنديافتن از احوال گذشتگان و تحقق ملكه تجربه از زندگي گذشتگان و در واقع عمري دوباره است.
ديگري مي گويد: تاريخ تنها مايه سرگرمي ملت ها نيست؛ تاريخ سازنده ملت هاست. هويت و شخصيت ملل عالم در نهفته هاي تاريخ آن ها است.
مورخ ديگري مي گويد: هر ملتي كه تاريخ خود را فراموش كند در جريمه او همين كافي است كه بايد بسياري از تجربه هاي تاريخي را دوباره تجربه كند و مجازاتش همين بس كه بايد آزموده هاي تاريخ را دوباره بيازمايد.
و لذا برخي مورخان، اسم كتاب خود را طوري انتخاب كرده اند كه اين معنا را مي رساند. مثلا ابن خلدون كه در قرن هشتم زندگي مي كرده اسم كتاب خود را العبر يعني عبرت ها گذاشته و ابن مسكويه نام كتاب خود را تجارب الامم نهاده و در جاي جاي كتاب ذكر كرده كه اين قضيه تاريخي از چه نظر عبرت است.
هندوشاه نيز كه كتاب خود را از كتاب فخري ابن طقطقيه گرفته است نام آن را تجارب السلف يعني تجربه هاي گذشتگان گذاشته است.
اين هايي كه عرض كرديم فايده نوع تاريخ است. اما تاريخ اسلام و تاريخ زندگي اهل بيت(ع) از كلام و عقيده ما جدايي ناپذير است و سيره و زندگي و سرگذشت آن ها را از طريق مطالعه تاريخ بدست مي آوريم.
