چرا با وجودي كه امام حسن(ع) مي دانست معاويه فرد صالحي براي مسلمانان نيست و چنين صلحي نيز به نفع جامعه اسلامي نيست اين صلح را قبول كرد؟
امام حسن(ع)، معاويه را مي شناخت و ماهيت او را مي دانست ولي صلح او، آرماني نبود بلكه تحميلي بود. به تعبير ديگر ايشان بين دو راهي قرار گرفت كه بايد بين بد و بدتر يكي را انتخاب مي كرد.
مي گويند كمتر اتفاق مي افتد كه سياستمداران و رهبران دنيا بين خوب و بد مردد شوند و اگر اتفاق بيفتد نادر است بلكه معمولا بين بد و بدتر واقع مي شوند و زمامدار صالح كسي است كه بد و بدتر را تشخيص دهد و بد را انتخاب كند.
حضرت بين دوراهي ماند و ديد كه جنگ تبعات زيادي دارد و هيچ سودي نيز ندارد. آن گونه كه در كتاب سيره پيشوايان بحث كرده ام وضع به گونه اي بود كه اگر شهيد مي شد از روي افتخار نبود بلكه برخي سران و اشراف عراق، به معاويه نامه نوشتند كه پيشروي كنيد و ما حسن(ع) را دست بسته به تو تحويل مي دهيم و معاويه نيز همين نامه را براي امام حسن(ع) فرستاد كه تو با اين افراد مي خواهي با من مبارزه كني؟
عبيد الله بن عباس نيز خيانت كرد و يك مليون درهم از معاويه گرفت و با هشت هزار نفر به او پيوست. خوارج نيز به ايشان خيانت كردند.
بنابراين حضرت ديدند اگر وضع به همين منوال پيش رود همان هسته اصلي شيعيان و نيروهايي كه در اختيار دارد نيز از بين مي روند؛ بدون اين كه ثمره اي بدست آيد.
البته شروطي كه در آن صلح نامه قيد كردند بسيار مهم بود كه يكي از آن ها اين بود كه حسن بن علي(ع) خلافت ظاهري را به معاويه واگذار مي كند به شرط اين كه تا خودش زنده است حكومت كند و حق واگذاري به ديگري را ندارد و قرار شد سب علي ممنوع شود و شيعيان را تحت تعقيب و آزار و اذيت قرار ندهد.
پيشنهاد مي كنم كتاب هاي مربوط به اين قضيه را مخصوصا كتاب سيره پيشوايان را مطالعه فرمايند. علاوه بر اين «شيخ راضي آل ياسين» كتابي بنام «صلح الحسن» نوشته كه به عقيده من بهترين كتاب است و مقام معظم رهبري نيز سال ها پيش، اين كتاب را به فارسي ترجمه كرده اند و بنام «صلح امام حسن(ع) يا با شكوه ترين نرمش قهرمانانه تاريخ» نامگذاري كرده اند.
