بررسی حدیث الناس كلّهم هالكون

با سلام و سپاس از ارتباطتان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
این کلام به صورت های مختلفی نقل شده از جمله:
الناس كلهم موتى إلا العالمون والعالمون كلهم موتى إلا العاملون والعاملون كلهم موتى إلا المخلصون والمخلصون على خطر عظيم (1)
الناس كلهم موتى إلا العالمون ، والعالمون كلهم هلكى إلا العاملون ، والعاملون كلهم غرقى إلا المخلصون ، والمخلصون على خطر عظيم (2)
الناس كلهم موتى إلا العلماء ، والعلماء كلهم نيام إلا العاملون ، والعاملون كلهم مغترون إلا المخلصين ، والمخلصون على خطر عظيم (3)
هلك العالمون الا العالمون ، وهلك العالمون الا العاملون ، وهلك العاملون الا الموحدون ، وهلك الموحدون الا المخلصون ، والمخلصون على خطر عظيم (4)
در هیچ کتاب روایی معتبر شیعی این عبارات به عنوان حدیث نیامده . محقق نراقی در جامع السعادات آن را با عبارت" الناس كلهم هلكى ألا العالمون ، والعالمون كلهم هلكى إلا العابدون، والعابدون كلهم هلكى إلا المخلصون ، والمخلصون على خطر عظيم " آورده و با عبارت "قوله" به شخصی نسبت می دهد (5). در پاورقی این کتاب آمده که این عبارت در مجموعه ورام به پیامبر نسبت داده شده و نزدیک به این معنا و عبارات در مصباح الشریعه به امام صادق (ع) منسوب است و چون محقق نراقی در مقام شرح کلام غزالی است که این عبارت را در کلامش نقل کرده، معلوم نیست مرجع ضمیر در "قوله" رسول خدا و امام صادق است یا غزالی. (6)
بعضی از عالمان اهل سنت هم به موضوع و جعلی بودن این کلام تصریح کرده اند. (7)
بعضی نیز این کلام را از ذو النون مصری یا فرد دیگر ، شمرده اند (8)
البته عبارت "المخلصون علی خطر عظیم" یا "الموقنون علی خطر عظیم" به عنوان روایت ذکر شده است. (9)
اگر عبارت بالا، روایت باشد منظور این است که به نجات و رضوان خدا و اوج سعادت نمی رسد. مگر عالمان ان هم عالمانی که به عبادت و عمل همت کرده آن هم عالمان عاملی که از شرک بری بوده و به اخلاص رسیده اند و این مخلصان هم تا در دنیا هستند، بر لبه پرتگاه سقوط از این مقام متعالی می باشند جز این که با همین درجه از اخلاص کار را به پایان برسانند، که در آن صورت به فوز حقیقی و رضوان خدا می رسند و بقیه در این مسیر سقوط می کنند و از فوز حقیقی محروم مانده و به درجات پایین تر ، سقوط می نمایند.
پی نوشت ها :
1. فتنی، تذکره الموضوعات، ص 200.
2. عجلونی، کشف الخفاء ، بیروت، العلمیه ، 1408 ق ، ج 2، ص 312.
3. سلمی ، تفسیر ، بیروت ، دار الکتب العلمیه ، 1421 ق، ج 1 ، ص 355.
4. انصاری تبریزی ، اللمعة البيضاء ، قم ، الهادی ، 1418 ق ، ص 36 .
5. نراقی، جامع السعادات ، نجف، مطبعه النعمان، ج 1 ، ص 220.
6. همان.
7. فتنی، همان؛ عجلونی، همان؛ و ...
8. سلمی ، همان .
9. مجلسی ، بحار ، بیروت ، الوفا ، 1403 ق ، ج 70 ، ص 245 .