فتح خیبر و تغییر قبله مسلمانان

پرسشگر گرامی با سلام سپاس از ارتباط تان با این مرکز.
عواملی سبب شد تا جنگ خیبر به وجود آید که به برخی اشاره می‌شود:
1ـ یهودیان خیبر با برانگیختن احزاب، جنگ خندق را به راه انداخته، مدینه را در شرایط بسیار سختی قرار داده بودند. علاوه بر اظهار دشمنی، بیم‌ می رفت که در آینده نیز دوباره به چنین کاری اقدام كنند و یا به اقدامات سخت تر دست زنند.
2ـ خیبر، به پایگاهی برای توطئه و حرکت‌های نظامی علیه دولت مرکزی و مدینه تبدیل شده بود. آنان با تکیه بر درآمد کشاورزی خود، به دشمنان اسلام کمک مالی می‌کردند.
3ـ یهودیان خیبر، با تحریک قبائل اطراف خود به ویژه طایفه غطفان در صدد حمله به مدینه بودند.
این ها موجب شده بود که منطقه خیبر به صورت کانون توطئه علیه اسلام و مدینه درآید.
بر این اساس ضروری بود که این کانون و مراکزی که به صورت محل تجمع دشمنان و توطئه‌گران درآمده بود، تحت کنترل حکومت مرکزی قرار گیرد. افزون بر این برخی از یهودیان مدینه که با پیامبر و اسلام پیمان بسته بودند، و پیمان را نقض کردند، به خیبر رفته و در حال نقشه‌کشی بودند.
با چنین وضعی، باید اقدامات مقتضی را انجام داد تا مسلمانان و مدینه مورد حمله مجدد دشمنان کینه‌توز اسلام قرار نگیرند. (1) بر اساس برخی نقل‌ها، در زمان جنگ خیبر، چهارده هزار یهودی در قلعه‌های خود، زندگی می‌کردند، که حدود یک ماه، توسط نیروهای اسلام محاصره شدند، سپس یکی بعد از دیگری، قلعه‌های آنان به وسیله مسلمانان فتح شد. (2)
یکی از قلعه‌های آنان به نام «قموص» از مستحکم‌ترین قلعه‌ها به حساب می‌آمد و تعداد رزمنده‌های آن بیش تر از سایر قلعه‌ها بود. برای فتح این قلعه پیامبر فرماندهی را به ابوبکر سپرد که موفق نشد آن را فتح کند. روز بعد فرماندهی را به عمر سپرد، او نیز توفیقی نیافت.
پیامبر فرمود: «فردا پرچم را به کسی می‌دهم که حمله کننده است و از نبرد باز نمی‌ایستد تا به پیروزی برسد. او خدا و رسول خدا را دوست می‌دارد و خدا و رسول نیز او را دوست می‌دارند».
روز بعد که فرا رسید، پرچم را به دست علی(ع) داد. امام با شجاعت بی‌نظیر خود، قلعه را گشود و پیروزی را برای لشکر اسلام به ارمغان آورد. (3)
پیامبر غنایم خیبر را بر کسانی تقسیم کرد که در «حدیبیه» حضور داشتند. (4)
تعداد افرادی که همراه پیامبر از مدینه رهسپار منطقه خیبر شدند، یک هزار و چهار صد نفر ذکر شده که دویست نفر از آنان سواره و دارای اسب بودند. (5) جنگ خیبر در سال هفتم هجری بعد از صلح حدیبیه رخ داد. (6 )
برای آگاهی بیش تر به کتاب تاریخ پیامبر اسلام از مرحوم دکتر محمد ابراهیم آیتی و دکتر ابوالقاسم گرجی، مراجعه کنید.

تغییر قبله
حكم قبله قرار گرفتن بيت المقدس از احكام موقتي بوده كه به تمام شدن مصلحت موقتش آن حكم نيز به پايان رسيد.
پيامبر در دوره مكه به سوي بيت المقدس نماز مي‏خواند . بعد از هجرت نيز اين كار به مدت هفده ماه ادامه داشت، در اين مدت يهوديان مسلمانان را سرزنش كرده و مي‏گفتند: مسلمانان قبله مستقلي نداريد، بيت المقدس قبله ما است . ناچاريد از قبله ما استفاده كنيد. نمي‏توانيد ادعا كنيد كه محمد دين مستقلي آورده و شريعت او ناسخ شريعت‏هاي پيشين است.
اين خبر بر پيامبر گران آمد. حضرت در نيمه‏هاي شب از خانه بيرون مي‏آمد و به آسمان نگاه مي‏كرد . براي رفع شيطنت يهوديان در انتظار وحي بود(7) كه سر انجام آيه نازل شد كه مسلمانان زين پس به سوي كعبه نماز بخوانند.(8) بدين وسيله آزار زباني يهوديان فروكش كرد.
کعبه چون خانه خدا بود و به امر خدا توسط پیامبر الهی ساخته شده و دارای قداست زیاد و تاریخی بسیار کهن بود ، قبله مسلمانان قرار گرفت .
بر اساس برخی نقل‌ها، پیامبر برای دیدار ما در براء بن معرور، در کوی بنی سلمه مدینه، رفته بود .پس از صرف ناهار، هنگام ظهر شد . حضرت در مسجد آن محله به ادای فریضه ظهر پرداخت، در رکعت دوم جبرئیل فرود آمد و دستور تحویل قبله از بیت المقدس به مسجد الحرام را آورد . پیامبر رو به کعبه قرار گرفت و جماعتی که همراه او نماز می‌خواندند نیز به پیروی از حضرت به سوی قبله قرار گرفتند.(9)

پی‌نوشت‌ها:
1. پیامبر و یهود حجاز، مصطفی صادقی، ص 209،بوستان قلم.
2 .بحار الأنوار، علامة المجلسي ، ج 21، ص 21. سال چاپ : 1403 - 1983 م ، ناشر : دار إحياء التراث العربي - بيروت - لبنان.
3. همان، ص 21 ـ 22.
4. تاریخ پیامبر اسلام، دکتر محمد ابراهیم آیتی، ص 479. دانشگاه تهران‏.
5. الكامل في التاريخ،ابن الأثير،ج 2،ص216،سال چاپ : 1386 - 1966م،دار صادر للطباعة و النشر - دار بيروت للطباعة والنشر.
6. همان.
7 . بقره (2) آيه 144.
8 . همان، آيه 143.
9. دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، خرمشاهی، ج 2، ص 1624.