پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
توبه ندامت و پشيماني واقعي از گناهان گذشته است . ندامت , ندامت قلبي است , ولي اظهار آن به اين نحوه است : استغفراللّه ربى و أتوب اليه . تكرار اين لفظ همراه با ندامت قلبي بسيار مطلوب است. يا لفظ و عبارتي كه اين معنا را داشته باشد. البته توبه‌ واقعي آن است كه علاوه بر اعتراف به جهل و ندامت و تنفّر قلبي، با عمل نيكو و صالح ، كاستي ها يي را كه دارد ، جبران كند.
قرآن مي فرمايد : پروردگارت نسبت به آنان كه از روي جهل اعمال بد انجام داده اند ، سپس توبه كردند و در مقام جبران بر آمدند ، آمرزنده و مهربان است .
طبق اين آيه توبه به توبه قلبي و ندامت دروني محدود نمي شود ، بلكه روي اثر عملي آن تأكيد شده و اصلاح و جبران را مكمّل توبه شمرده شده تا اين فكر غلط را از مغز خود بيرون كنيم كه هزاران گناه را با جمله « استغفرالله » مي توان جبران كرد.
بنابراين بايد عملاً خطاها جبران گردد و قسمت هايي كه از روح انسان و يا جامعه بر اثر گناه آسيب يافته، اصلاح و مرمّت شود.
البته توبه كردن از گناهان , بستگي به گناهي دارد كه انجام شده است . اگر گناهي مشتمل بر حق الناس است , بايد حق الناس ادا و جبران حقوق ضايع شده افراد بشود. اگرحق الله است , بايد قضا شود. مراتب گناهان متفاوت است ، بعضي گناهان خيلي بزرگ است و توبه آن احتياج به گريه و زاري بسيار دارد: « و توبوا الى اللّه جميعاً ايه المؤمنون لعلّكم تفلحون ؛(1) اى مؤمنان ! همگى به سوى خدا توبه كنيد تا رستگار شويد». برخي از گناهان كوچك است كه تكرار نكردن گناه دليل بر قبولي توبه است .
آداب توبه :
توبه آداب خاصي دارد که بايد آن را از مستحبات توبه دانست :
1- سه روز روزه گرفتن؛
امام صادق(ع) مي‌‏فرمايد: توبه نصوح که خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهارشنبه و پنج‏شنبه و جمعه است.(2)
2- غسل توبه؛
پيامبر اکرم(ص) مي‌‏فرمايد: بنده‏اي نيست که گناهي کند (هر چه و هر اندازه که باشد) سپس پشيمان شود و توبه کند مگر اين که خداوند به مغفرت و آمرزش به او نظر کند، سپس پيامبر به شخصي که مي‏خواست توبه کند فرمود: «برخيز و غسل کن و براي خدا سجده نما».(3)
3- خواندن دو يا چهار رکعت نماز؛
امام صادق (ع) مي‏فرمايد: «هر بنده‏اي که گناهي کرد، پس برخيزد و طهارت کند (وضو بگيرد) و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نمايد، بر خدا است که توبه‏اش را بپذيرد، چون خود فرموده ‏است: هر کس کار زشتي کند يا به خودش ستم نمايد، پس استغفار کند، خدا را آمرزنده و مهربان مي‏يابد.(4)
4- دعاهاي توبه؛
مناسب است کسي که مي‏خواهد توبه کند ،دعاهاي توبه‏اي را که از ائمه معصومين وارد شده ‏است، به ويژه دعاهاي صحيفه سجاديه، مخصوصاً دعاي 31 و يا مناجات خمسه عشر، به ‏خصوص مناجات تائبين را بخواند.
5- استغفار (درخواست بخشش)؛
قرآن مجيد مي‏فرمايد: «وَ يا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيهِ؛(5) اي قوم، از خدا آمرزش بخواهيد، سپس به سوي او توبه کنيد.
درباره توبه مي توانيد كتاب هاى قلب سليم و گناهان كبيره شهيد دستغيب و كتاب اخلاق عملى از آيةالله مهدوى كنى و معراج السعاده از مرحوم ملا احمد نراقى را مطالعه كنيد.

پي‌نوشت‌ها:
1. نور( 24) آيه 31.
2. وسائل الشيعه، ج 11، ص 362.
3. مستدرک الوسائل، ج 2، ص 513.
4. وسائل الشيعه، ج 11، ص 363.
5. هود (11) آيه 90.