پرسش 1:
بهانه حضرت ابراهيم شرح
با توجه به آيات 88 و 89 سوره صافات، اينکه حضرت ابراهيم براي نرفتن با قومش به بيرون شهر فرمود مريض هستم، آيا دروغ گفته است؟ دليل نگاه کردنش به ستارگان چيست؟

پاسخ:
@@
علامه در تفسير اين آيه، نوشته است:
ظاهر اين دو آيه اين است که خبر دادن ابراهيم عليه السلام از مريضي خود مربوط است به نظر کردن در نجوم . نگاه کردن در ستارگان يا براي اين بوده که وقت و ساعت را تشخيص دهد ، مثل کسي که دچار تب نوبه است و ساعات عود تب خود را با طلوع و غروب ستاره اي و يا از وضعيت خاص نجوم تعيين مي کند و يا براي اين بوده که از نگاه کردن به نجوم به حوادث آينده اي که منجم ها آن حوادث را از اوضاع ستارگان به دست مي آورند ، معين کند . صابئي مذهبان به اين مسئله بسيار معتقد بودند . در عهد ابراهيم عليه السلام عده اي بسيار از معاصرين او از صابئي ها بودند .
بنا بر وجه اول معناي آيه چنين مي شود :
وقتي اهالي شهر خواستند همگي از شهر بيرون بروند تا در بيرون شهر مراسم عيد خود را برپا کنند ،ابراهيم نگاهي به ستارگان انداخت و سپس به ايشان اطلاع داد که به زودي کسالت من شروع مي شود و نمي توانم در عيد شرکت کنم .
بنا بر وجه دوم معنا اين مي شود :
ابراهيم در اين هنگام نگاهي به ستارگان انداخت . طبق قواعد نجومي پيش گويي کرد که به زودي مريض خواهم شد. در نتيجه نمي توانم با شما از شهر بيرون شوم
وجه اولي با وضع ابراهيم عليه السلام مناسب تر به نظر مي رسد ، براي آن که حضرت با اين که توحيدي خالص داشت، ديگر معنا ندارد براي غير خدا تاثيري قائل شود . از سوي ديگر دليلي هم که دلالت کند براين که ايشان در آن ايام مريض نبوده ، در دست نداريم، بلکه دليل داريم که مريض بوده، براي اين که از يک سو خدا او را صاحب قلبي سليم معرفي کرده و از سوي ديگر از او حکايت کرده که گفته است : مريضم . کسي که داراي قلب سليم است ، دروغ و سخن بيهوده نمي گويد.(1)
با توضيحي که علامه در اين مورد دادند، پاسخ سؤال شما، هم در مورد مريضي حضرت، و هم در مورد علت نگاه ايشان به ستارگان به دست آمد . البته طبق نقل علامه از بعضي مفسران(2) که ضمن باور به اين که حضرت مريض نبود و به تقيه متوسل شد که در شهر بماند تا هنگامي که شهر از آدميان خالي شد، به سراغ بت ها برود، اين مسئله مردود است، زيرا اتخاذ چنين روش هايي در مورد انبيا جايز نيست و موجب سلب اعتماد مردم خواهد شد.
پي نوشت ها :
1.ترجمه تفسير الميزان، ج 17، ص 224 .
2.همان، ص 225.