پاسخ:

مرگ واقعیتی است که ترس از آن ممکن است عمومی ‌باشد، اما افراد در ابراز واکنش‌های احساسی نسبت به آن متفاوت هستند. اما اضطراب مرگ (1)، ترسی مداوم، غیرطبیعی و مرضی از مرگ یا مردن است. این مفهوم به مرگ هراسی (ترس از مرگ) و مرده هراسی (ترس از مرده) نیز اطلاق می‌شود (2).

یکی از اشکال اضطراب مرگ و واکنش‌های افراد نسبت به مرگ، وسواس مرگ (3) است. وسواس مرگ، اشتغالات ذهنی، تکانه‌ها و عقاید مقاوم مربوط به مرگ را شامل می‌شود و در سه بعد نشخوار مرگ (4)، سلطه مرگ (5)، عقاید تکراری مربوط به مرگ قابل‌بررسی است. می‌توان گفت بعضی از مردم در مورد موضوع مرگ دل‌مشغولی دارند. وسواس مرگ تهدیدی برای سلامت روان، به‌ویژه در افراد جوان‌تر، به شمار می‌رود، چراکه ترس از مرگ در این گروه سنی بسیار قوی‌تر از بزرگ‌سالان است (6).

افزایش اضطراب ناشی از اخبار ناگوار و مخصوصاً شایعات در منابع بسیاری ذکرشده است. تردیدی نیست که اخبار بیماری و مرگ افراد و گسترش آن، می‌تواند اضطراب مرگ را افزایش دهد؛ اما درباره میزان تأثیرگذاری قرارگیری افراطی در معرض نکات بهداشتی برافزایش اضطراب مرگ و وسواس مرگ باید گفت، گرچه نمی‌توان بدون تحقیقات میدانی در این مورد به‌طور قطعی سخن گفت، اما می‌توان چنین فرضیه‌ای را در نظر گرفت که هر چه تمرکز ذهن نسبت به پیام‌های بهداشتی افراط گونه باشد، افکار مرتبط با بیماری و مرگ با مضامین جلوگیری از بیماری و مرگ ناشی از آن نیز بیشتر در ذهن حضور می‌یابند. همچنین خطاهای شناختی منجر به حالات اضطرابی و وسواسی مانند فاجعه سازی (7) درباره امکان وجود آلودگی، تعمیم مبالغه‌آمیز (8) درباره گسترش آلودگی، تفکر همه‌یاهیچ (9) درباره ابتلای به بیماری و نتیجه آن و ... نیز می‌تواند دل‌مشغولی افراد را نسبت به مرگ افزایش دهد. طبق نظریه شناختی درباره نحوه ارتباط فکر و احساس، چنین افکار منفی می‌تواند احساسات منفی در پی داشته باشد و اضطراب، خصوصاً اضطراب مرگ را افزایش دهد و با افزایش افکار و باورهای مرتبط با آلودگی، بیماری و مرگ به‌صورت تکراری در ذهن، وسواس مرگ را موجب شود.

برای مقابله با چنین وضعیتی لازم است افراد از پیگیری اخبار ناگوار خصوصاً از کانال‌های غیر معتبر و همچنین از پیگیری پیام‌های بهداشتی تکراری خودداری نمایند؛ ضمن جستجو و پیگیری اخبار مثبت و خوشایند دیگری که همواره وجود دارند و نیز با مشغول شدن به کارهای دیگر ازجمله پیگیری اهداف، تمرکز روی مسائلی که توسط فرد قابل‌حل است، انجام فعالیت‌های معنوی، داشتن تفریحات سالم، ورزش، به‌کارگیری شوخ‌طبعی و بهره بردن از رفتارهای حمایتی و روابط اجتماعی مقدور، از تمرکز افراطی بر این پیام‌های بهداشتی و اخبار ناگوار جلوگیری کنند.

پی‌نوشت‌ها:

1. death anxiety
2. بهرامی، نسیم و دیگران، اضطراب مرگ و ارتباط آن باکیفیت زندگی زنان مبتلابه سرطان، مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ایران (نشریه پرستاری ایران)، تیر 1392، ش 82، دوره 26، ص 51-61.
3. death obsession
4. death rumination
5. death dominance
6. محمد زاده، علی، بررسی رابطه بین وسواس مرگ با روش‌های مقابله مذهبی، عمل به باورهای دینی و سبک‌های دل‌بستگی به خدا، مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال بیست و یکم، شماره 3، پاییز 1394، ص 243 -236.
7. catastrophic thinking
8. over-generalization
9. all-or-nothing thinking

کلمات کلیدی

اضطراب مرگ، وسواس مرگ، پیام‌های بهداشتی، اضطراب، وسواس فکری–عملی، اخبار ناگوار