با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
يكى از مسلّمات اسلامى اين است كه احكام شرعى تابع و برگرفته از مصالح و مفاسد واقعى است، يعنى هر امر شرعى به علت مصلحت ضرورى است و هر نهى شرعى ناشى از مفسده‏اى است كه بايد ترك شود. خدا براى اين كه بشر را به يك سلسله مصالح واقعى كه سعادت او در آن است برساند، امورى را واجب يا مستحب كرده است و براى اين كه بشر از مفاسد دور بماند، او را از پاره‏اى كارها منع نموده است. اگر مصالح و مفاسد نبود، نه امرى بود و نه نهى. مصالح و مفاسد و به تعبير ديگر حكمت‏ها به گونه‏اى است كه اگر عقل انسان به آن‏ها آگاه گردد، همان حكم را مى‏كند كه شرع كرده است .منتهى عقل انسان قادر به كشف همه ملاكات احكام الهى نيست.
عقل انسان حكم كلى را (كه هر حكم الهى و شرعى داراى ملاك و معياري است) درك مى‏كند، ولى در همه موارد حكم جزئى را كه در فلان مورد مثلاً ملاك واقعى چيست، نمى‏تواند درك كند، يعنى مى‏داند آن حكم فلسفه‏اى دارد، ولى نمى‏داند آن فلسفه چيست و چون شرع دستور داده، آن را تعبداً مى‏پذيرد .
ذكر اين مقدمه براى اين است كه به طور كلى در تمام موارد احكام بدانيم كه هر حكمى حكمتى دارد، گرچه ممكن است بر اثر كمى اطلاع و عدم احاطه بر تمام مسايل نتوانيم آن را كشف كنيم، ولى تعبداً آن را مي پذيريم.
اما در رابطه با فلسفه عده در ازدواج موقت بايد بگوييم که يكى از فلسفه‏هاى «عدّه»، روشن شدن وضع زن از نظر باردارى است . يك بار ديدن عادت ماهيانه، معمولاً دليل بر عدم باردارى زن است، ولى گاه ديده شده كه زن در عين باردارى، عادت ماهيانه را در آغاز حاملگي مى‏بيند. از اين رو، براى رعايت كامل اين موضوع دستور داده شده كه زن دو بار، عادت ماهيانه ببيند و پاك شود تا به طور قطع، عدم باردارى از شوهر سابق روشن گردد و بتواند مجدداً ازدواج كند. (1)
توجه داشته باشيد که تنها اطمينان زن به عدم بارداري کافي نيست چون احتمال حامله بودن وجود دارد وبا پيشرفتي که علم پزشکي در اين زمان کرده است باز هم ممکن است در تشخيص اشتباه کند.
ودر ضمن ممکن است زني صرفا به همين دليل که او اطمينان به عدم بارداري دارد مراجعه به متخصص نکند وازدواج کند ومشکلاتي براي او پيدا شود خداوند براي جلو گيري از اين مشکلات دستور داده است که همه زناني که با آنها نزديکي شده است عده نگه دارند.
وهمان گونه که در بالا گفتيم ممکن لزوم عده نگه داشتن حکمت هاي ديگري هم داشته باشد که بر ما مخفي است .
وعلت اصلي واجب بودن عده رواياتي است که از جانب اهل بيت (عليهم السلام ) به ما رسيده است.
لازم است بدانيم که در چند صورت لازم نيست زن عده نگه‏دارد، بلكه بلافاصله مى‏تواند بعد از جدايي مجددا شوهر كند:
ا) اگر شوهر اول اصلاً با او نزديكى نكرده باشد، مثل اين كه عقد ازدواج را خوانده‏اند و بدون اين كه نزديكى شده باشد ،از هم جدا شده‏اند.
ب ) زنى كه يائسه باشد؛ يعنى، اگر سيده است 60 ساله و اگر غير سيده باشد 50 سال قمرى داشته باشد كه در اين سن عادت زنانگى نمى‏شوند.
ج ) زنى كه آبستن است، عده او تا به دنيا آمدن بچه يا سقط شدن بچه است .(2)
پي نوشت ها :
1. تفسير نمونه، ج 2، ص 106.
2 . توضيح‏المسائل مراجع، ص 461 - 458.