پرسش 1:
با توجه به نبود عبارت «أشهد أن عليا ولي الله » در صدر اسلام ، آيا گفتن اين عبارت از طرف شيعيان بدعت نيست؟

پاسخ:
پرسشگر گرامي باسلام و تشکراز ارتباطتان با اين مرکز
«اشهد أنّ علياً ولى اللَّه» چه در زمان پيامبر(ص) و چه بعد از آن و چه در زمان كنونى جزء اذان و اقامه نبوده و نيست. بندهاى اذان نزد شيعه هجده تا است؛ در آغاز چهار اللَّه‏اكبر، سپس اشهد ان لااله الاّاللَّه، اشهد أنّ محمّداً رسول اللَّه، حى على الصلاة، حى على الفلاح، حى على خير العمل، اللَّه‏اكبر و لااله الاّ اللَّه، هر كدام دوبار و بندهاى اقامه هفده تا است ،مانند بندهاى اذان با اين تفاوت كه لااله الاّ اللَّه آخر يكى است و «قد قامت الصلاة» دوبار اضافه شده و «اللَّه‏اكبر» دوبار گفته مى‏شود.
يكي از اتهاماتي كه به شيعه نسبت مي دهند، اين است كه مي گويند: شيعه جمله اشهد ان عليا اميرالمؤمنين را جزو اذان و گفتن آن را واجب مي دانند. اين ، اتهام و كذب است چون هيچ كدام از فقهاي شيعه نگفته اند كه اين جمله جزء اذان است و هيچ كدام گفتن آن را واجب نمي دانند. صاحب جواهر مي گويد:
ذكر جمله اشهد ان عليا امير المؤمنين در اذان ، اگر به قصد جزئيت نباشد، اشكالي ندارد و به موالات اذان ضرر نمي زند ،همان طوري كه ذكر جمله صلي الله عليه و آله بعد از اشهد ان محمد رسول الله به موالات اذان آسيب نمي رساند. (1)
آيت الله حكيم در مستمسك العروه مي گويد:
درباره شهادت به ولايت حضرت علي (ع )، شيخ طوسي در نهايه و مبسوط گفته است : روايات غيرقابل اعتمادي شهادت به ولايت را جزو اذان به حساب آورده است ولي نمي توان به آنها عمل كرد . اگر كسي اين جمله را بگويد، گناه نكرده است ولي بايد دانست كه اين جمله نه فضيلت اذان و اقامه است و نه از كمال اذان و اقامه است .
علامه در منتهي مي گويد: اخبار شاذي كه جمله «اشهد ان عليا اميرالمؤمنين» را جزء اذان و اقامه به حساب آورده ، قابل اعتماد نيستند. پس از اين آيه الله حكيم مي گويد:
اگر كسي اين جمله را به قصد استحباب مطلق بگويد ،اشكالي ندارد ،چون در حديثي آمده است : هر وقت كسي لا اله الا الله و محمد رسول الله گفت ، بايد علي اميرالمؤمنين هم بگويد.
بعد مي گويد: در عصر حاضر، جمله اشهد ان عليا ولي الله از شعارهاي تشيع گرديده است . اگر كسي به اين خاطر آن را بگويد، اشكالي ندارد و حتي ممكن است گاهي ذكر اين جمله واجب باشد.(2)
در مستند العروه آمده است : ما براي گفتن جمله اشهد ان عليا ولي الله نيازي به ورود نص نداريم ،چون ولايت ، از متممات رسالت ، از مقومات ايمان و كمال دين است و به خصوص در اين عصر هيچ گونه نيازي به امر ديگري نيست ،چون اين جمله روشن ترين شعار شيعه و آشكارترين رمز تشيع است . بر اين اساس ذكر اين جمله ، چه در اذان و چه در غير اذان هيچ گونه اشكالي ندارد. البته اين جمله جزو اذان نيست و اگر كسي به قصد اين كه جزء اذان است ، آن را بگويد، كار حرامي كرده است. (3)
اصلا چرا اين جمله مطرح شد؟
بني اميه تمام تلاش خود را به كار بردند تا نام و آثار حضرت علي (ع) محو شود. شيعه براي زنده نگه داشتن نام علي و ولايت حضرت در طول تاريخ با همه تلاش ، با ذكر جمله اشهد ان عليا ولي الله ، مانع موفقيت دشمن شده است . فخر رازي در تفسير سوره فاتحه ، در مسأله فقهي جهر به بسم الله مي گويد:
علي (ع) بسم الله الرحمن الرحيم را در نمازها بلند مي گفت و بر بلند گفتن تأكيد داشت . وقتي كه حكومت و دولت به بني اميه رسيد، آنان از بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحيم ممانعت كردند و در اين ممانعت بسيار تأكيد داشتند . علت اصلي ممانعت آنها اين بود كه آنان سعي داشتند آثار علي (ع) را از بين ببرند.
بعد مي گويد: دلايل عقلي موافق نظر ما است و عمل حضرت علي هم كمك ما است.هر كس علي را امام دين خود كند، در دين و جان خود به زنجير ناگسستني چنگ زده است . (4)
در آن زمان كه امويان حاكم بودند، در برخي از مناطق كشور اسلامي ياران مخلص حضرت علي(ع) را مي كشتند. حضرت را سب و نفرين مي كردند و حتي نمي گذاشتند كسي نام علي را براي بچه هاي خود انتخاب كند. بر هيچ كس پوشيده نيست كه چه بلاهاي از سوي امويان و عباسيان بر آل علي و سادات علوي رسيد. شيعه در برابر اين فشارها مقاومت كرد و علي را فراموش نكرد . به اين ترتيب علي ، ياد علي و مكتب علي زنده ماند.
پي نوشت:
1. جواهر الكلام ، ج 9، ص 86، چاپ بيروت.
2. مستمسك العروه ، ج 5، چاپ بيروت ، ص 544.
3. مستند العروه ، ج 2، ص 287.
4. تفسير كبير، ج 1، ص 160.