باعرض سلام و تشکر از ارتباط شما با اين مركز.
پدر و مادر و فرزندان از نظر اسلام هر كدام حقوقى نسبت به يكديگر دارند كه اگر رعايت نكنند ،شرعاً مسؤول هستند. از جمله وظيفه پدر و مادر عبارت است از: تربيت صحيح فرزندان ، راهنمايى آنان به وظايف دينى واجتماعى ، انتخاب نام خوب براى آن ها، تعليم و تعلم آن ها مخصوصاً آشنا كردن آنان با قرآن، فراهم نمودن مخارج معمولى زندگى فرزندان در حد توان.
از جمله وظيفه فرزندان عبارت است از احترام به پدر و مادر ، تواضع در مقابل آن ها و قدردانى از زحمات آنان.
حال اگر هر كدام از اين‏ها وظيفه خود را انجام نداد، سبب نمى‏شود كه ديگرى هم انجام وظيفه نكند. بنابراين همان گونه عمل كنيد كه خداوند مي فرمايد. قرآن مجيد مي فرمايد:
" به پدر و مادر نيكي كنيد. هرگاه يكي از اين دو يا هر دو نزد تو به سن پيري برسند، بر آن ها فرياد مزن . گفتار لطيف و سنجيده و بزرگوارانه به آن ها بگو . بال هاي تواضع خود را در برابرشان از محبت و لطف فرود آر".(1)
احترام به مادروپدر در آيه مطلق است، يعني به هر مادر و پدري بايد احترام کرد ،خواه خوب باشد و خواه بد .هر چند پدر و مادر رفتار صحيحي با فرزند نداشته باشند، فرزند موظف به گراميداشت والدين و كسب رضايت آنان است . نمي تواند مقابله به مثل نمايد. فردي نزد پيامبر (ص) آمد و گفت : پدر و مادري دارم كه با آن ها رابطه خوبي دارم، ولي آن ها مرا با حرف و طرز برخوردشان مي آزارند. پاسخ آنان را نمي دهم، ولي مي خواهم آنان را ترك كنم و مدتي نزدشان نروم.
حضرت فرمود : در اين صورت خداوند تو را رها خواهد كرد.
مرد عرض كرد: پس چه كنم؟
حضرت فرمود: به كسي كه تو را محروم ساخت، ببخشاي . با كسي كه با تو قطع رابطه كرد، پيوند برقرار كن . از كسي كه به تو ستم كرد، درگذر. اگر چنين كني، خداوند پشتيبان تو خواهد بود.(2)
البته تحمل بدرفتاري والدين، نياز به صبر و بردباري دارد ، به خصوص براي جوان كه زودرنج و حساس است. اما اگر انسان رضايت خدا را در نظر داشته باشد و انگيزه الهي را در كار خود قرار دهد، همه چيز را براي خدا تحمل مي كند. نه تنها براي او سخت نخواهد بود، بلكه گاهي از آن لذت مي برد .
از روايات معصومان استفاده مي‌شود كه والدين چه مؤمن باشند و چه كافر و چه نيكوكار و چه معصيتكار بايد مورد احترام قرار گيرند . استثنا بردار نيست. امام‌رضا(ع) مي‌فرمايد: "نيكي به والدين واجب است، گرچه مشرك باشند، ولي در معصيت خدا نبايد آنان را اطاعت كرد".(3)
نوشته ايد : " پدرم مرد بي مسئوليتي بوده ، عامل تمام ناملايمات زندگي ما خواهران و برادران پدرم بوده، هيچ گاه ما برايش مهم نبوده ايم .الان چه کنم ؟"
اگر پدر شما وظيفه‏اش را نسبت به شما انجام نمى‏دهد و آن‏طور كه نوشته‏ايد، نسبت به شما قصورى از او سر زده است، دليل نمى‏شود كه نسبت به او بى‏احترامى كنيد . در انجام وظايف خود كوتاهى نماييد. سعي کنيد وظيفه خود نسبت به پدرتان را به نحو احسن انجام دهيد. هرچند به شما توجهي نکند . با عمل به وظيفه خود عاق والدين نمي شويد.
علامه مجلسي مي گويد: "عقوق والدين به اين است كه فرزند حرمت آن ها را رعايت نكند . بي ادبي نمايد . آن ها را به سبب گفتار يا رفتاري برنجاند . آزار و اذيت كند . در چيزهايي كه عقلاً و شرعاً مانعي ندارد، از آن ها نافرماني نمايد و اين عقوق گناه كبيره است".(4)؛علاوه بر اينكه بايد نسبت به گذشته خود و پدر گذشت و بخشش داشته باشيد . سعي كنيد با مهر و محبت نسبت به ايشان و بخشش و گذشت ازاشتباهات پدر ، عنايت و توجه بيش تر خدا را به خود فراهم آوريد كه عنايت الهي براي حل مشكلات زندگي بسيار كارساز است.
نوشته ايد : "پدرم به قدري انسان بي مسئوليتي است که با اينكه در شهر ديگر بودم يک بار زنگ نمي زد حال مرا بپرسد. هر چند که من اين کار را انجام مي دادم."وظيفه شناسي شما نسبت به والدين را ارج مي نهيم . از خداوند آرزوي موفقيت براي شما داريم. اين بهترين راهي است كه با زبان نرم و برخورد محترمانه مي توانيد نظر ايشان را به خودتان جلب نماييد. فراموش نكنيد كوچك ترين بي احترامي شما نسبت به ايشان موجب اندوهگين شدن ايشان از شما مي شود كه در روايات از جمله مصاديق عقوق والدين شمرده شده است . امام صادق(ع) مي فرمايد: "كسي كه پدر و مادرش را محزون كند، نافرماني آن ها را كرده است".(5)
نوشته ايد : " مادرم به رحمت خدا رفته اند . پدرم مرتب از مادرم بدگويي مي کند به طوري که ما ديگر نمي توانيم تحمل کنيم.مي توانيم اعتراض خود را اعلام کنيم مبني بر اينکه پشت سر مادرمان حرف بد نزند؟ "
در اين شرائط نيزلازم است به او احترام بگذاريد . در برابر بد رفتاري او صبور باشيد تا خدا از شما راضي باشد . هرگز به او به تندي سخن نگوييد و مقابله به مثل ننماييد.البته مي دانيم که اين کار بسيار سخت است ، اما بدانيد که پاداش هاي دنيوي و اخروي الهي را در پي خواهد داشت. تحملش براي شما آسان تر خواهد بود.
آري مي توانيد او را از اين كردار زشت نهي كنيد اما بايد به صورتي باشد كه از شما دلگير نشود . البته بهتر است نهي به صورت ياد آوري خوبي ها و محبت هاي مادر نسبت به او باشد، يعني هرگاه از مادر شما بدگويي كرد، بگوييد اگر اين بدي را داشت، خوبي هايي نيز داشت . سپس با ذكر آن ها محبت هاي همسرش را براي او ياد آوري كنيد . در اين صورت اگر پدر نيمه خالي ليوان را مي بيند ،شما نيمه پر را به او ياد آوري مي كنيد . اين سبب مي شود از بدگويي خود بكاهد. فراموش نكنيد تذكرات بايد با محبت و عدم تندي نسبت به او باشد و گرنه اثر عكس دارد.
بهتر است به وسيله شخص ديگرى كه هم سن و سال ايشان هست يا روحانى محل ، ايشان را نسبت به وظايفش آگاه سازيد . در هر صورت با زبان نرم و برخورد محترمانه نظر ايشان را به خودتان جلب نماييد.
در هر حال توصيه ما اين است :
1- تحت هيچ شرايطي ارتباط خود را با پدرخود قطع نکنيد ، گرچه با تماس تلفني .
2- سعي کنيد وظيفه خود نسبت به پدرتان را به نحو احسن انجام دهيد. هرچند به شما توجهي نکند . با عمل به وظيفه خود عاق والدين نمي شويد.
3- سعي كنيداحساس تنفر و سرزنش نسبت به پدر را از خود دور كنيد . زبرا اين گونه تفكر زمينه ساز بي احترامي به پدر و ناراحت شدن او از شماست. نا فرماني والدين غضب الهي را به دنبال دارد. حضرت زهرا عليه‏السلام در مورد فلسفه احسان به والدين مي‏فرمايد:
"خدا نيكي به پدر و مادر را لازم كرد، براي اين كه شما را از غضب خود مصون بدارد". (6)
امام صادق(ع) مي فرمايد: "كسي كه پدر و مادرش را محزون كند، نافرماني آن ها را كرده است".(7)
موفق و مويد باشيد.
پي نوشت ها:
1. اسراء(17) آيه 23 و 24.
2 . بحارالانوار، ج71، ص 100.
3 . عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 124.
4. گناهان كبيره، ج 1، ص 120.
5. بحارالانوار، ج 75، ص 204.
6. بحارالانوار، ج 6، ص 107.
7. همان، ج 75، ص 204.