كارگزاران خلفاي سه گانه چه مشخصاتي داشته اند كه امام علي (ع) آن ها را بركنار كردند؟
امام علي (ع) تنها كارگزاران خليفه سوم را بركنار كرد. آن حضرت، بعد از اين كه انقلابي بر خليفه سوم صورت گرفت و كشته شد و مردم با اشتياق با ايشان بيعت كردند كارگزاران خليفه قبلي را بركنار كرد. بسياري از كارگزاران خليفه سوم در زمان دو خليفه قبلي نبودند؛ زيرا كارگزاران عثمان عمدتا از افراد فاسد بني اميه بودند. آن ها بيت المال را غارت مي كردند و با مردم با ظلم و ستم رفتار مي كردند.
يكي از عوامل شورش بر ضد خليفه، همين كارگزاران بودند. امام در خطبه سوم نهج البلاغه معروف به شقشقيه، زماني كه كاركرد دو خليفه اول و دوم را بيان مي كند، به خليفه سوم كه مي رسد مي فرمايد: إِلَي أَنْ قَامَ ثَالِثُ الْقَوْمِ نَافِجاً حِضْنَيْهِ بَيْنَ نَثِيلِهِ وَ مُعْتَلَفِهِ وَ قَامَ مَعَهُ بَنُو أَبِيهِ يَخْضَمُونَ مَالَ اللَّهِ خِضْمَةَ الْإِبِلِ نِبْتَةَ الرَّبِيعِ إِلَي أَنِ انْتَكَثَ عَلَيْهِ فَتْلُهُ وَ أَجْهَزَ عَلَيْهِ عَمَلُهُ وَ كَبَتْ بِهِ بِطْنَتُهُ. يعني: تا آن كه سومي به خلافت رسيد ، دو پهلويش از پرخوري باد كرده ، همواره بين آشپزخانه و دستشويي سرگردان بود ، و خويشاوندان پدري او از بني اميه بپا خاستند ، و همراه او بيت المال را خوردند و بر باد دادند ، چون شتر گرسنهاي كه به جان گياه بهاري بيافتد ، عثمان آن قدر اسراف كرد كه ريسمان بافته او باز شد ، و اعمال او مردم را برانگيخت ، و شكم بارگي او نابودش ساخت .
البته در يكي دو مورد خاص امام علي (ع) كارگزار عثمان را ابقاء كردند؛ مانند ابوموسي اشعري والي كوفه كه به خواهش مالك اشتر ابقاء شد.
كتاب هاي زندگاني امام علي(ع) بحث كارگزاران را مطرح كرده اند و سالها پيش كتابي بنام مرد نامتناهي نوشته حسن صدر تاليف شد كه در زمان خودش برنده جايزه شد. برخي اشكال كرده اند كه حضرت بايستي ابتدا اين كارگزاران را ابقاء مي كرد و به تدريج آن ها را تغيير مي داد. اين كتاب اين گونه پاسخ داده است كه حكومت حضرت، انقلابي بود و مردم انقلابي با آن حضرت بيعت كردند و يكي از خواسته هاي مهم آن ها، بركناري اين افراد بود و امام حتي اگر خودش هم مي خواست، نمي توانست با خواسته هاي آنان مخالفت كند.
بنده نيز در كتاب تاريخ اسلام از سقيفه تا كربلا كه زير چاپ است آلودگي هاي كارگزاران را بصورت تفصيلي بيان كرده ام.
