معنا ومفهوم عرفانی ذکر حوقله =لا حول ولا قوه الا با الله چیست؟ این ذکر مهم چه میخواهد بگوید؟

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
برادر گرامي! شما با مركز ملي پاسخ گويي به سوالات ديني تماس گرفته ايد و ما به جناب حجةالاسلام قرائتي دسترسي نداريم، براي گرفتن پاسخ از ايشان بايد به سايت شان مراجعه فرماييد.
-همين سوال از امير بيان، امير المؤمنين(ع) پرسيده شده كه:«قَدْ سُئِلَ عَنْ مَعْنَى قَوْلِهِمْ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ إِنَّا لَا نَمْلِكُ مَعَ اللَّهِ شَيْئاً وَ لَا نَمْلِكُ إِلَّا مَا مَلَّكَنَا فَمَتَى مَلَّكَنَا مَا هُوَ أَمْلَكُ بِهِ مِنَّا كَلَّفَنَا وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَكْلِيفَهُ عَنَّا؛ حضرت را از معناى«لا حول و لا قوّة الّا باللّه» پرسيدند فرمود: با وجود خدا، مالك چيزى نيستيم، و مالك چيزى نمى‏شويم جز آنچه او به ما بخشيده است، پس چون خدا چيزى به ما ببخشد كه خود سزاوارتر است، وظايفى نيز بر عهده ما گذاشته، و چون آن را از ما گرفت تكليف خود را از ما بر داشته است.‏(1)
ناصر الدين شاه قاجار در سفر خراسان به سبزوار كه رسيد به زيارت حكيم ربانى جناب متأله سبزوارى حاج ملا هادى اسرار، مشرف شد و از آن فيلسوف الهى در ضمن مذاكرات پرسيد: مقصود مولوى از اين شعر چيست؟
ما همه شيران ولى شير علم / حمله مان از باد باشد دم به دم‏
در جواب فرمودند كه: «لا حول و لا قوة إلا باللّه» را ترجمه مى‏كند.(2)
اين ذكر مربوط به توحيد افعالي است، يعني هيچ حول و قوه‏اى نيست. مگر اين كه از خداوند متعال است؛ اگر چه قيام و قعود، منسوب به ماست، چنان كه نماز ما را به اين حقيقت سوق مى‏دهد كه: «بحول اللّه و قوته أقوم و أقعد» اما ايجاد افعال به خداي متعال است. پس فعل، اسنادش به توست و ايجادش به او يعنى هيچ چيزى وجود پيدا نمى‏كند، مگر از موجد كه واجب[تعالي] است و وجود مى‏دهد.
ديده‏اى خواهم سبب سوراخ كن / تا حجب را بر كند از بيخ و بن‏
پس قيام و قعود به ما منسوبند، ولى حول و قوّه از خداوند است. هم چنان كه ايجاد خنده و گريه فقط از خداوند است كه: «وَ أَنَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَ أَبْكى»(3) ولى خندان و گريان، من و شماييم، به قول شيخ اجل سعدى:
گر چه تير از كمان همى گذرد / از كماندار بيند اهل خرد
اين بيت اشاره به قول خداوند تعالى است كه فرمود:«وَ ما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ رَمى‏»؛(4) و اين تو نبودى انداختى بلكه خدا انداخت.
همچنان كه مولوي بدان تصريح كرده كه:
تو ز قرآن باز خوان تفسير بيت / گفت ايزد «ما رميت إذ رميت»
گر بپرّانيم تير، آن نى ز ماست / ما كمان و تيراندازش خداست.‏
اين نه جبر اين معنى جبّارى است / ذكر جبّارى براى زارى است.‏(5)
در عرفان ضمن مباحث فنا مي فرمايند:«مقام فناء فى اللّه سه درجه دارد:
درجه اول فناء در افعال است، كه در نظر عارف سالك جمله مؤثرات و همه مبادى اثر و اسباب و علل، از مجرّد و مادّى و قواى طبيعيه و اراديّه، بيهوده و بى‏اثر شود، و مؤثرى غير از حق و نفوذ اراده و قدرت حق در كائنات نبيند، و عوامل اين عالم را محو و ناچيز در حيطه قدرت نامنتاهى الهى شهود نمايد. و در اين حال، يأس تمام از همه خلق و رجاء تامّ به حق پيدا شود، و حقيقت آيه كريمه"وَ ما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ رَمى" را به عين شهود، بدون شائبه پندار و خيال، عيان بيند، و لسان حال او مترنّم به مقال ذكر كريم "لا حول و لا قوّة الّا باللّه" گردد. و در اين مقام بزرگترين قدرتها و نيروهاى مقتدرترين سلاطين عالم امكان، با قدرت و نيروى پشه ضعيف در نظر حقيقت بين او يكى شود. و اين درجه را محو گويند...»(6)
خلاصه آنكه همۀ نيرو و قوا و افعال ما در اصل مال خدا و به عَرَض و اعتبار از آن ماست و اگر لحظه اي خداوند اين نيرو را از ما بگيرد ما چيزي نخواهيم داشت؛"اگر نازي كند درهم فرو ريزد قالب ها"
پس بايد زمزمه كرد كه:
دل‏داده عشقم و نرفتم بيراه / راهى بجز اين نيست خدايَست گواه‏
در هر چه نظر كنم نبينم جز عشق / لا حول و لا قوّة الّا باللّه‏ (7)
پي نوشت ها:
1. نهج البلاغه، هجرت‏، قم، 1414ق، حكمت 404، ص 547 .
2. علامه حسن زاده آملي، خير الاثر در رد جبر و قدر و دو رساله ديگر، دفتر تبليغات‏، قم، 1379، چ 4، ص 108.
3. نجم(53) آيه 43.
4. نفال (8) آيه 17.
5. جلال الدين بلخي مولوي، مثنوي معنوي، انتشارات پژوهش، تهران بيت 615، ص 31.
6. علامه حسن زاده آملي، هزار و يك كلمه،بوستان كتاب‏، قم، 1381ش، چ 3، ج‏2، ص 158.
7. علامه حسن زاده، ديوان اشعار، مركز فرهنگي نشر رجاء، 1380ش، ص 221.
موفق باشید.