با سلام. اینکه خدا به خاطر گناه ما غضب می کند و به خاطر دعای ما اجابت می کند، آیا به معنای این است که او تحت تأثیر اعمال ما قرار می گیرد؟
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در مورد راضي شدن خدا در پي دعا ما و يا خشمگين شدن او همچنين خوشحال يا ناراحت شدن خداوند بايد گفت:
صفاتي كه براي خداوند بكار مي روند گاه براي انسان ها هم استعمال مي شوند؛ اما نبايد فراموش كرد كه معناي بكار رفته براي ذات باري تعالي هيچ جهت نقصي را نبايد داشته باشد. چرا كه در جاي خود ثابت شده است. خداوند متعال صفات را بطور تمام و كمال داراست و هيچ گونه نقص و عدمي در او راه ندارد. مثلا غضب در انسان حالتى است كه در اثر عوامل مخصوصى به فرد عارض مىشود و آن توأم با تأثر و تغيير حالت است. مي دانيم كه ذات بارى تعالى ثابت و نا متغير است. پس بايد ديد مراد از غضب خدا كه در بسيارى از آيات آمده است چيست؟
بخشايش و رحمت و گذشت به معني حالت نفساني خاصي است كه موقع مشاهده منظره نيازمندان و بيچارگان به انسان دست ميدهد. او را وادار ميكند كه براي رفع نواقص و تأمين احتياجات آنان بكوشد. اين معني بعد از تحليل به "بخشش و عطا براي رفع نيازمنديها" بازميگردد و هرگاه در مورد خداوند به كار رود، منظور همين معني است، نه آن حالت نفساني، چون تغيير حالت براي خداوند محال است. (1)
غضب حالتي است كه براي رفع ناملايمات و انتقام عارض انسان ميگردد. در مورد خداوند عبارت است از كيفر عذاب. يكي از ياران امام باقر(ع) گويد: از حضرت سئوال شد: چه ميفرماييد در آيه "و وَ مَنْ يَحْلِلْ عَلَيْهِ غَضَبي فَقَدْ هَوى (2)، و هر كس غضبم بر او وارد شود، سقوط ميكند".
بعد از حضرت سوال شد مراد از غضب چيست؟
حضرت فرمود: " مراد همان عذاب است، چه اگر كسي بپندارد خداوند از حالتي به حالتي ديگر متحول ميشود، او را به صفتي از صفات مخلوقات توصيف (تشبيه) نموده است، زيرا خداوند را هيچ چيزي تحريك نكند تا او را دگرگون سازد". (3)
بنابراين اجابت خدا به معني نعمت بخشي و عنايت نعمتي جديد به فردي است كه با دعا خود را در معرض بهره مندي از اين نعمت جديد قررا داد و غضب خدا به معني مجازات و عذاب كردن است، نه تغيير حالت نفساني كه در مورد انسانها صادق است.از اين رو از امام صادق(ع) كه فرمود: «فرضاه ثوابه و سخطه عقابه مِن غير شيء يتداخله فيهيّجه و ينقله من حال إلي حال...؛ (4)رضاي خدا، ثواب او و خشم خدا انتقام اوست، بي آنكه چيزي در خدا تأثير كرده و او را از حالي به حالي درآورد».
توجه وعنايت هنگامى كه در مورد خداوند به كار مىرود به معنى آثار خارجى آن است، و در بسيارى از اوصاف و افعال الهى، عين اين مطلب وجود دارد، مانند آنچه كه براي غضب الهي گفتيم كه خداوند، گنهكاران را «غضب» مىكند، به معناي اين است كه همچون يك شخص غضبناك با آن ها رفتار مىنمايد، وگرنه خشم و غضب كه به معنى هيجان و برآشفتگى نفس آدمى است، در مورد خدا هرگز صادق نيست. (5)
عنايت خداوند مي تواند ابعاد گوناگوني داشته باشد و با تعابيري همچون مورد تاييد بودن يا مشمول عنايات ويژه قرار گرفتن تبيين و تصوير شود ؛ ولي در تمام اين امور نمي توان فعل يا حالتي را به خداوند نسبت داد كه حاكي از تاثر و دگرگوني ذاتي باشد چون اين تاثرات مربوط به موجودات حادث و متغير و ممكن است نه خداوند كه اين پيرايه ها در حريم وجوبي او راه ندارد .
پي نوشت:
1. علامه طباطبايي، تفسيرالميزان، نشر جامعه مدرسين قم، ج 1، ص 19.
2. طه(20) آيه 81.
3. كليني، اصول كافي، نشر دار الكتب الاسلاميه تهران 1380 ق، ج 1، ص 110.
4. ملا حسين كاشفي، جواهر التفسير، تهرا ن ۱۳۷۹، ص 822.
5. ناصر مكارم شيرازي، يكصد و هشتاد پرسش و پاسخ، دارالكتب الاسلاميه، تهران ، ص72.
موفق باشید.
