4. خمس و امامان متأخر

‏4. خمس و امامان متأخر
بیشتر روایات خمس مربوط به امامان متخر است از امام هشتم (ع) امام نهم و امام هادی (ع) روایات زیادی درباره خمس ارباح مکاسب بهما رسیده است از امامان متقدم و نیز رسول خدا کمتر رسیده و یا بگوییم در اخذ خمس ارباح مکاسب از آن پیشوایان چیزی به ما نرسیده است دراین باره گفته اند که سه دوره وجوددارد:
1 ـ دوره سکوت که در این باره امامان چیزی نگفتند.
2 ـ دوره صادقین که امام پنجم و شمم تنها اشاره ای کردند و رد شدند.
3 ـ دوره بعد از آن که امامان توجه زیادی به این امر نمودند .
سخن در چرایی این سکوت و تاخیر است . درباره چرایی این امر چند پاسخ ارائه داده اند اولا : نگرفتن خمس ارباح مکاسب از سوی پیامبر وامامان متقدم ثابت شده نیست بلکه از برخی روایات بدست می آید که رسول گرامی اسلام (ص) دستورگرفتن آن را صادر نمود، که روایت این بحث قبلا ذکر شد .
ثانیا : در صورتی که ثابت گردد که در زمان پیامبر خمس ارباح مکاسب اخذ نگردید و پیامبر از این چشم پوشی کرد ، می گوییم در این حکمتی وجود داشت که در آن شرایط و موقعیت مصلحت اقتضا نمیکرد تا پیامبر به این امر مهم اقدام نماید حال حکمت و مصلحت این کار چه بود خود مطلبی دیگر است .
ثالثا : حال اگر نتوانستیم به حکمت این کار پی ببریم ، در اصل حکم و وجوب خمس ارباح مکاسب خللی وارد نمی کند چه بفهمیم که حکمت این کار چه بود و چه نتوانیم به حکمتش پی ببریم خمس ارباح مکاسب با ادله کافی و حجت شرعی واجب است بدون کوچکترین شک و تردیدی .
رابعا : درباره حکمت این حکم چنین گفته شده است
ـ ممکن است بگوییم حکم در زمان پیامبر به نحو اقتضا و انشایی بیان شده بود ، اما در زمان امام پنجم به بعد ، آن حکم به مرحله فعلیت و اجرا رسید .
در این صورت ممکن است علت عدم اجرای حکم د رزمان پیامبر فقر عمومی باشد و یا این که مسلمانان توانایی ذهنی و عملی برای تحمل این حکم را نداشتند چون که تازه مسلمان شده بودند و پذیرش این حکم به زمان مناسب وابسته بود و یا این که ممکن بود ، در صورت اجرای حکم در زمان پیامبر مسلمانان چنین تصور نادرستی بر ایشان عارض می شد . به همین جهت اجاری آن را به تاخیر انداخت و در عصر امامان تنفیذ و اجرا شد . این سخن با توجه به تدریجی بودن احکام بهتر قابل قبول است نمونه های زیادی وجود دارد که حکم تدریجا به اجرا در آ‚د . حتی ممکن استاجرای برخی از احکام به زمان ظهور حضرت حجت (عج) موکول شده باشد چرا که شرایط برای پیاده شدن احکام باید فراهم شود تا آن احکام به مرحله اجرا برسد با فقدان شرایط ، اجرام حکم به تخیر می افتد .
ـ و نیز ممکن است بگوییم که خمس ارباح مکاسب از امور حکومتی است و امامان با توجه به شرایط زمان این حکم را وضع نمودند .