چون در قرآن کریم امده است ولا تجهربصلاتک ولا تخافت بها وابتغوبین ذالک سبیلا. چون راه ما قرآن است چطور میتوانیم نماز خودرا ادا نمائیم جهر یا خقیه؟
پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباطتان با این مرکز
آيه 110 سوره اسراء مي فرمايد: «وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِكَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ سَبِيلًا» .
اين آيه به گفتگوى مشركان و بهانه جويي آن ها در مكه در باره نماز پيامبر اشاره دارد. مشرکان (از روي عناد و بهانه جويي )مىگفتند: پيامبر نماز خود را بلند مىخواند و ما را ناراحت مىكند، اين چه عبادتى است؟ اين چه برنامهاى است؟
خداوند در اين آيه به پيامبر (ص) دستور مىدهد:" نمازت را زياد بلند مخوان، زياد هم آهسته مخوان، بلكه ميان اين دو، راه اعتدال را انتخاب كن"
آيه فوق كارى به نمازهاى" جهريه" و" اخفاتيه" به اصطلاح معروف فقهى ندارد، بلكه ناظر به افراط و تفريط در بلند خواندن و آهسته خواندن است.مىگويد نه بيش از حد بلند بخوان و فرياد بزن، نه بيش از حد آهسته كه تنها حركت لب ها مشخص شود و صدايى به گوش نرسد.
شان نزولى را كه بسيارى از مفسران از ابن عباس نقل كردهاند، مؤيد همين معنى است.
روايات متعددى كه از طريق اهل بيت از امام باقر و امام صادق در ذيل آيه آمده(1) ، نیز اشاره به همين تفسير مىكند. اما اين كه حد اعتدال در نماز چگونه است، و جهر و اخفاتى كه از آن نهى شده ،چه مىباشد؟ ظاهر اين است كه" جهر" به معنى فرياد كشيدن و" اخفات" به معنى آهسته و در دل خواندن است، چنان كه خود انسان هم نشنود .
تا این جا دستور این شد که نماز را نه با فریاد بخوان و نه در دل ، بلکه میانه این دو را برگزین. این حکم کلی است و تفصیل و بیان جزئیات آن با رسول خدا است که مبین و مفسر قرآن و دین می باشد.
آهسته خواندن به گونه ای که خودت بشنوی و صدایت جوهر نداشته باشد، مصداق این دستور(خواندن به اعتدال) است . بلند خواندن به نحوی که صدایت جوهر داشته و افراد کنار دست شما هم بشنوند ، مصداق این دستور است . پیامبر است که حق دارد و باید روشن کند که ما آزادیم همه نمازها را به هر گونه که خواستیم به نحوی که نه فریاد باشد و نه خواندن در دل باشد ، بخوانیم یا باید بعضی را به اخفات بخوانیم به نحوی که فقط خودمان صدای مان را بشنویم و صدای مان جوهر نداشته باشد و بعضی را به گونه ای بخوانیم که صدای مان را افراد کنارمان هم بشنوند و جوهر داشته باشد.
چون پیامبر و امامان به عنوان مفسران دین دستور داده اند قرائت حمد و سوره در نماز صبح و مغرب و شام با صدای آشکار باشد ،به گونه ای که افراد کنار دست بشنوند. اما قرائت در نماز ظهر و عصر به نحوی باشد که فقط خودمان بشنویم و افراد کنار دست مان نشنوند، ما باید به همین دستور عمل کنیم.
در کتاب وسائل الشیعه که از مجموعه های حدیثی شیعه و مورد مراجعه عالمان و فقیهان است، بابی وجود دارد تحت عنوان:"وجوب آشکار خواندن قرائت در نماز صبح و دو رکعت اول مغرب و عشا و وجوب آهسته خواندن در باقی نمازها و رکعت ها جز بسم اللله الرحمن الرحیم."این باب و احادیث آن دلالت دارد که "بسم الله الرحمن الرحیم" در همه نمازها بلند خوانده شود(در نماز صبح و مغرب و عشا واجب است . در نماز ظهر و عصر مستحب است) . حمد و سوره در نماز صبح و مغرب و عشا باید بلند خوانده شود ، به نحوی که صدا جوهر داشته و افراد کنار دست بشنوند . قرائت حمد و سوره در نماز ظهر و عصر و قرائت تسبیحات اربعه در همه نمازهای سه و چهار رکعتی باید آهسته باشد، به نحوی که صدا جوهر نداشته و افراد کنار دست نشنوند. (2)
در باب بعدی همین کتاب روایاتی است که می گوید: اگر کسی این گونه قرائت نکند و جایی که باید آهسته بخواند، بلند بخواند و جایی که باید بلند بخواند، آهسته بخواند، اگر به عمد و با دانستن مساله این کار را کرده، باید نماز هایش را اعاده کند.
پي نوشت ها:
1. تفسیر قمی ،ج2،ص30 ( به نقل از امام صادق)؛ تفسیر عیاشی،ج2،ص318( به نقل از امام باقر و صادق علیهما السلام)؛ درالمنثور،ج4،ص206-207.
2. وسائل الشیعه،ج4،ص763.
