با سلام و خسته نباشيد
سوالم اين است كه شبهاتي را كه در زمينه انتصاب و شان نزول اين آيه به امام علي است كه بيشتر از سوي اهل سنت بيان شده را بيان كنيد
با سلام و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز
متن آيه:« إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُون(1)
؛ ولىّ شما، تنها خدا و پيامبر اوست و كسانى كه ايمان آوردهاند: همان كسانى كه نماز برپا مىدارند و در حال ركوع زكات مىدهند».
درباره شأن نزول اين آيه به نقل از ابوذر غفاري آمده كه روزى با رسول خدا (ص) در مسجد نماز مىخواندم، سائلى وارد مسجد شد و از مردم تقاضاى كمك كرد، ولى كسى چيزى به او نداد، او دست خود را به آسمان بلند كرد و گفت: خدايا ! شاهد باش كه در مسجد رسول تو تقاضاى كمك كردم، ولى كسى جواب مساعد به من نداد،
در همين حال على (ع) كه در حال ركوع بود ، با انگشت كوچك دست راست خود اشاره كرد. سائل نزديك آمد و انگشتر را از دست حضرت بيرون آورد، پيامبر (ص) كه در حال نماز بود، اين جريان را مشاهده كرد، هنگامى كه از نماز فارغ شد، سر به سوى آسمان بلند كرد و گفت:
«خداوندا !برادرم موسى از تو تقاضا كرد كه روح او را وسيع گردانى . كارها را بر او آسان سازى . گره از زبان او بگشايى تا مردم گفتارش را درك كنند، نيز موسى درخواست كرد هارون را كه برادرش بود، وزير و ياورش قرار دهى و به وسيله او نيرويش را زياد كنى و در كارهايش شريك سازى.
خداوندا! من محمد پيامبر و برگزيده توام، سينه مرا گشاده كن . كارها را بر من آسان ساز، از خاندانم على را وزير من گردان تا به وسيله او، پشتم قوى و محكم گردد.»
ابو ذر مىگويد: هنوز دعاى پيامبر پايان نيافته بود كه جبرئيل نازل شد و به پيامبر گفت: بخوان، پيامبر فرمود: چه بخوانم، گفت: بخوان :إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا ...(2)
اين شان نزول از طريق مختلف ديگر هم نقل شده كه گاهى در جزئيات و خصوصيات مطلب با هم تفاوت هايى دارند، ولى اساس و عصاره همه يكى است . علماي اسلامي اعم از شيعه و سني روايات متعددي را نقل کرده اند كه اين آيه در شأن علي بن ابي طالب (ع) نازل شده است.(3)
1. اگر اهل تسنن هم رواياتي را ذكر كرده اند كه دلالت دارد بر اينكه اين آيه در شأن حضرت علي (ع) نازل شده، پس چرا خلافت بلا فصل ايشان را نپذيرفته اند؟!
جواب: اهل تسنن خلافت خلفا را اصل قرار داده و قرآن و روايات را بر اساس آن توجيه مي کنند . از آن جا كه به علت تواتر روايات وارده درباره اين شأن نزول نتوانسته اند اصل آن را انكار كنند(هر چند با ذكر روايات جعلي در كنار اين روايات متواتر خواسته اند آن را كمرنگ كنند) در صدد خدشه در دلالت اين آيه بر ولايت بر آمده اند . با زير پا گذاشتن اصول اوليه ادبيات عرب قائل شده اند كه واژه ولي در اين آيه به معناي ولايت و حكومت نيست، بلكه به معناي ناصر و دوست است.
2.جواب ايرادشان چيست؟
جواب: لفظ ولي مشترك لفظي مي باشد، يعني لفظي است كه مشترك بين چند معنا مي باشد . طبق قواعد ادبيات، فهميدن معناي مراد از لفظ مشترك، بر اساس قرائن و شواهدي است كه در عبارت وجود دارد و معنا را معين مي سازد.
در اين آيه هم اگر چه لفظ، ولي از لحاظ لغوي بين معاني متعددي مشترك است. اما قرائني كه در آيه وجود دارد ، بيانگر اين است كه لفظ ولي در اين جا به معناي اولي به تصرف به كار برده شده ، نه اين كه منظور دوستي يا نصرت باشد.
قرينه اي كه اين معنا را متعين مي سازد ،كلمه «إنما» و اوصافي است كه براي مؤمنان در اين آيه به كار برده شده است. زيرا «انما» در لغت عرب از ادات حصر مي باشد . استعمال آن در عبارت، مفيد حصر موصوف در صفت يا صفت در موصوف مي باشد . در اين آيه صفت ولايت منحصر در خدا و پيامبر و كسانى شده كه ايمان آوردهاند، و نماز را بر پا مىدارند و در حال ركوع زكات مىدهند. حال اگر معناي ولايت نصرت يا دوستي باشد ،آيا انحصار دوستي و نصرت در خدا و پيامبر و مومناني كه در حالت ركوع زكات مي دهند صحيح است؟!
دوستي و يارى كردن، يك حكم عمومى است. در ياري نمودن مؤمن لازم نيست كه مؤمن ياري كننده، در حالت ركوع باشد. در حال ركوع زكات دهنده باشد در حالي كه در اين آيه سخن از حصر ولايت در مؤمناني دارد كه در حال ركوعند و در همان حال زكات مي دهند.
اين يك نمونه از مهم ترين شك هاي بود كه در دلالت اين آيه بر ولايت و امامت حضرت علي (ع) بيان شده كه ما پاسخ آن را بيان كرديم. تشكيكات متعدد ديگري هم براي تضعيف دلالت آيه بر امامت حضرت علي (ع) شده كه براي مطالعه تفصيلي آن ها و پاسخ ها، مي توانيد به تفسير نمونه، ج4، ص 426 مراجعه نماييد.
پي نوشت ها:
1. مائده(5) آيه 55.
2. تفسير مجمع البيان ، ج3، ص324.
3. براي مطالعه روايات اهل سنت درباره اين شأن نزول مي توانيد به كتاب احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج2، ص 399 مراجعه نماييد.
