آیا نیازمندی به دیگران معصیت است ؟نوع آن را مشخص کنید؟
رابطه خواری ومعصیت باعزت وطاعت چیست؟
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباط تان با اين مرکز
حفظ عزت نفس يکي از مهم ترين موضوعاتي است که اسلام برآن تأکيد دارد. و از مسلمانان مي خواهد که در هيچ شرايطي آن را از دست ندهند . از اين رو هر کاري ، هر سخن يا رفتاري که موجب اختلال در عزت نفس گردد ، اسلام آن را مردود مي داند . و هر چيزي که باعث حفظ يا افزايش عزت نفس باشد، بر آن پا فشاري و تأکيد مي ورزد .
مناعت طبع و روي پاي خود ايستادن و چشم طمع به مال ديگران ندوختن و درخواست کمک از ديگران نکردن چون موجب عزت نفس مي‌گردد، آن را توصيه مي کند . امام صادق(ع) مي‌فرمايد: "عزت مؤمن در اين است که نسبت به مردم احساس احتياج نکند".(1) در مقابل، از مردم درخواست کردن چون مايه ذلت نفس است، از آن نهي کرده است . امام علي(ع) مي‌فرمايد: "نيازمندي و درخواست از مردم زبان گوينده را ناتوان مي‌سازد .خردمندي و عقل انسان شجاع را درهم مي‌شکند، آزاد مرد بزرگوار را از مقام خود تنزل مي‌دهد و در جايگاه بنده خوار مي‌نشاند، طراوت و روشني رخسار را از ميان مي‌برد و روزي را نابود مي‌سازد".(2)
امام باقر عليه السلام مي فرمايد : «طلب الحوائج الى النّاس استسلاب للعزّة، و مذهبة للحياء، و اليأس ممّا في ايدى النّاس عزّ للمؤمنين، و الطّمع هو الفقر الحاضر؛طلب حاجت از مردم، موجب از بين رفتن عزت و حيا مىگردد . مأيوس شدن از آنچه در دست مردم است، موجب عزت مؤمنين مىشود . طمع، همان فقر نقد است». (3) به همين خاطر است از رسول خدا- صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم- نقل شده است: «كسى كه اظهار نياز نكند، خداوند او را بىنياز مىگرداند / كسى كه طالب عفّت باشد، پروردگار متعال او را عفيف مىنمايد. كسى كه از خدا چيزى بخواهد، خداوند به او عطا مىكند. كسى كه باب سؤال و درخواست را بر خود بگشايد، خداوند متعال هفتاد باب از فقر و بدبختي را به رويش مىگشايد. هيچ چيز نمىتواند حتى كوچك ترين بابش را مسدود نمايد». (4)
بنا براين مؤمن تا جايي که مقدور است نبايد درخواست کمک از ديگران نمايد . چنان که پيامبر اکرم (ص) مي فرمايد : يَدُ الْمُعْطَى أَسْفَلُ الْأَيْدِي فَاسْتَعِفُّوا عَنِ السُّؤَالِ مَا اسْتَطَعْتُمْ .... (5) دست گيرنده پست ترين دست ها است. پس از درخواست کردن و چيزي از ديگران خواستن بپرهيزيد . زيرا اين کار ذلت و خواري حاضر و نقد است .باعث فقر و بيچارگي در آينده مي شود.
مرحوم علامه شيخ حر آملي در وسايل الشيعه(6) بابي باز کرده تحت عنوان ( باب تحريم السؤال من غير احتياج ) يعني حرام بودن پرسش و درخواست کمک از مردم در صورتي که محتاج نباشد . با ده روايت اين باب را مزين کرده است . سه باب ديگر با روايات زيادي باز کرده است تا بيان کند که حتي در صورت نياز و احتياج نيز درخواست کمک از ديگران در هر زمينه اي مکروه است . مثلا آمده است : هرگز از کسي هيچ چيز درخواست نکن حتي خواستن يک ليوان آب يا چوب مسواک يا کمتر از آن. (7) چنان که در دعاي روز هفدهم ماه مبارک رمضان آمده است :
اللَّهُمَّ لَا تَكِلْنِي إِلَى نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً وَ لَا تُحْوِجْنِي إِلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ - و يا وَ لَا تُحْوِجْنِي إِلَى أَحَدٍ سِواک؛ خدايا مرا هيچ گاه به اندازه يک چشم رو هم گذاشتن به خودم وا مگذار . محتاج هيچ کس از بندگانت نکن .محتاج کسي جز خودت نساز . (8)
انسان ها اجتماعي آفريده شده اند . لازمه زندگي اجتماعي اين است که افراد به افکار و انديشه ها ، تجربيات و کارها ي همديگر هم چنين به محصول کار و انديشه ها و تجربيات هم نياز دارند . بنياد زندگي اجتماعي بر تبادل افکار و تجربيات و مبادله محصولات مي چرخد . بنا براين چگونه مي شود که انسان ها بي نياز از هم باشند ؟
اگر نيازها طرفيني و به صورت مبادله باشد مثل اين که افراد شهري به محصولات روستايي نياز دارد، چنان که روستايي نيازمند تخصص ها و توليدات فني و غير فني شهري است يا بنّا محتاج پزشک است، در برابر پزشک نيز به بنّا نياز دارد.
اين گونه نيازها و کمک خواستن ها که بر پايه مبادلات استوار است ، امري لازم و بدون اشکال است
.اما اگر درخواست ها و نيازها يک طرفه باشد براي آن نيز بايد دو فاکتور جدا در نظر گرفت . اگر نيازها ضروري و واقعي باشد، بايد در درخواست کمک از افراد توجه شود از چه کسي کمک خواسته مي شود ؟ اگر از انسان هاي بزرگواري کمک خواسته شود که مي داند يا احتمال قوي مي دهد که پاسخ منفي نمي دهند . در برابر کار خود ، منت نمي گذارند. به دنبال آن حقارت و ذلتي نيست ، کمک خواستن اشکال ندارد .
اگر نياز ضروري و و اقعي نيست ، يا دست نياز به سوي شخص حقيقي يا حقوقيِ دراز مي شود که سبب تحقير و ذلت انسان مي گردد، قطعا جايز نيست .
از اين رو در برخي دعاها آمده است : خدايا مرا محتاج انسان ها زشت سيرت و اشرار خلق نکن (9) . هنگامي که کسي در محضر پيامبر دعا مي کند و مي گويد : خدايا مرا محتاج بندگانت نکن ، حضرت به او مي فرمايد : لَا تَقُولَنَّ هَكَذَا فَلَيْسَ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ مُحْتَاجٌ إِلَى النَّاسِ قَالَ فَقُلْتُ كَيْفَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ قُلِ اللَّهُمَّ لَا تُحْوِجْنِي إِلَى شِرَارِ؛(10)
اين گونه دعا نکن زيرا هيچ کس نيست که به ديگران نياز نداشته باشد، بلکه بگو : خدايا مرا محتاج بندگان بد و شرور خود نکن .
پي‌نوشت‌ها:.
1 . بحارالانوار، ج72، ص 109.
2 . غررالحکم، ج2، ص 141.
3. وسايل الشيعه ، ج9 ، ص 439.
4. همان ، ص440.
5. وسايل ج9، ص440.
6- همان.
7. همان .
8. بحار الانوار ، ج 95 ، ص47.
9. همان ، ج87 ، ص 207.
10 . مستدرک ، ج5 ، ص263.
