درجات اخروی

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباط تان با اين مرکز
يقينا به هيچ وجه يكساني وضعيت اين دو نفر معنا ندارد . از نظر عقلي هم معقول نيست كه وضعيت اين دو نفر را يكسان بدانيم ، زيرا بهشت و جهنم تجلي اعمال و رفتارهاي دنياي ما هستند . كم ترين عمل نيك يا بدي در آخرت در قالب نعمت يا عذاب متجلي خواهد شد . در نتيجه فردي كه عملي گرچه به ظاهر كوچك بيش از ديگري انجام داده است ، به پاداش آن خواهد رسيد .
از نظر نقلي هم در قرآن تاكيد شده است كه هر كس ذره اي عمل خير انجام دهد، در آخرت پاداش آن را خواهد ديد .در آيه معروف7 سوره زلزال آمده است:فمن يعمل مثقال ذره خيرا يره .
در نتيجه تفاوتي بين بهره مندي هاي فرد دوم نسبت به فرد اول خواهد بود ، حال تفاوت به معني اختلاف جايگاه و محل استقرار در بهشت باشد. يا تفاوتي ديگر چندان روشن نيست ، اما در هر حال اصل اختلاف وجود خواهد داشت .
اما درباره آنچه در مورد درهاي هشت گانه بهشت و درهاي هفت گانه دوزخ در پرسش آمده، بايد گفت:
اولا درهاي بهشت و جهنم که در آموزه‌هاي ديني اشاره شده ، به معناي درجات بهشت و درکات دوزخ نيست، چون درجات بهشت به مراتب بيش تر از هشت تا و درکات جهنم بيش تر از هفت تا است. اين مطلب را مي توان از آيات 163/ال عمران - 132/انعام - 4/انفال -19/احقاف و رواياتي از قبيل : «و اعلم ان درجات الجنه علي عدد آيات القران فاذا کان يوم القيامه يقال لقاري القرآن اقرء وارق؛ (وافي ،ص 14) درجات بهشت به عدد ‌آيات قرآن است، پس چون روز قيامت شود ، به قاري قرآن گفته مي‌شود :بخوان و بالا برو»استفاده كرد.
ثانيا درباره معناي درهاي هفتگانه و هشتگانه خواجه نصير الدين تفسير شنيدني دارد :
ادراکات حيواني که با آن اجزاي عالم ملک را درک مي کنند، هفت است: پنج ظاهر و آن عبارت از حواس خمسه است و دو باطن و آن خيال و وهم است که يکي مدرک صور، و ديگري مدرک معاني است. بنابراين هر نفس که از هواي خود پيروي کند و عقل را مسخر هوا نمايد، در واقع از هفت طريق که همان مدرکات هفتگانه ياد شده است، وارد دوزخ مي‌شود.
از اين روست که گفته شده جهنم هفت در دارد. اگر نفس از عقل پيروي کند و هفت قوه مدرکه ياد شده را زير نظر عقل قرار دهد، آن هفت قوه با عقل هشت مي‌شود که هر کدام مي‌تواند دري به سوي بهشت باشد. از اين رو گفته شده که بهشت هشت در دارد. (1)
حکيم صدر المتالهين نيز در اين باره نکته‌هاي شنيدني و زيبايي دارد كه مي توانيد به آن مراجعه نماييد . (2)
بنابر اين گر چه ممکن است دو يا چند نفر همسان از نظر ايمان يافت نشود يا کم تر يافت شوند، ولي اين که همه آدميان بالاخره از طريق يکي از هفت قواي ياد شده وارد جهنم و يا از راه يکي از قواي هشتگانه وارد بهشت شوند ، هيچ محذوري ندارد.
آنچه در سوره اسرا آمده، گرچه به معناي نفي درهاي هفتگانه و هشتگانه نيست، ولي توضيحي در خصوص مفهوم آن آيه چنين است:
در تفسير آيه ياد شده آمده: همان گونه که تفاوت تلاش‌ها در دنيا باعث تفاوت در بهره‌گيري ها است، در کارهاي آخرت نيز همين اصل کاملا حاکم است، با اين تفاوت که دنيا محدود است و تفاوت‌هايش هم محدود، ولي آخرت نامحدود، و تفاوت‌هايش نيز نامحدود است. از اين رو در آيه ياد شده تصريح گرديده: بنگر چگونه بعضي از آن ها را بر بعضي ديگر به خاطر تفاوت در سعي و کوشش‌هاي شان برتري داديم، اما آخرت درجات شان بزرگ تر و برتري شان بيش تر است. (3)
در باره تعداد گروه‌هاي مردم در آخرت به طور دقيق و جزئيات مطلب اظهار نظر دشوار است، ولي به طور يقين در 15 گروه که در پرسش اشاره شده ، محدود نخواهد بود. به طور کلي در آموزه‌هاي ديني در اين باره مطالبي بيان شده، از جمله فرمود: «يوم ينفخ في الصور فتاتون افواجا(4)؛ روزي که در صور دميده مي‌شود، و شما فوج، فوج وارد محشر مي‌شويد » .
از اين آيه به دست مي‌آيد که مردم در گروه‌هاي متعدد و مختلف وارد محشر خواهند شد . از رسول خدا (ص) درباره مفهوم اين آيه سوال شد، حضرت به شدت گريه نمود تا جايي که دامن مبارک او کاملا تر شد، آن گاه فرمود: از مسئله مهمي سوال گرديد. در قيامت مردم دوازده گروه محشور مي‌شوند.
آن گاه درباره هر کدام از آن گروه‌ها توضيح داد که تفصيل آن را در منبع ذيل جويا شويد. (5)
آنچه در اين حديث آمده ، در باره گروه هاي جهنمي است، يعني افراد جهنمي در دوازده گروه محشور مي‌شوند. شايد هر گروهي در طبقه خاصي از جهنم قرار گيرند. چه درهاي هفتگانه جهنم هر کدام ناظر به طبقه خاصي است. جهنميان در دوازده گروه وارد قيامت شده و در نتيجه در هفت طبقه به نام‌هاي: جهنم، لظي، حطمه، سقر، جحيم، سعير، هاويه، اسکان داده مي‌شوند. (6)

پي‌نوشت‌ها:
1. خواجه نصير الدين طوسي، آغاز و انجام ،ص 57 ،فصل 14.
2. اسفار ،ج 9، ص 331.
3. تفسير نمونه، ج 12، ص 66.
4. نبا (78) آيه 18.
5. علم اليقين ج 2 ص 107- 1207.
6. پيام قرآن، ج 6 ،ص 418.