چند سوال

پرسش 1:
چنانچه شوهر زني مفقود گشته و شخص پس از جستجو او را نيافت و پس از مدتي ازدواج مجدد کند و شوهر اول شخص نيز در اين هنگام پيدا شود ، حکم چيست؟

پاسخ:
با عرض سلام و تشکر از ارتباط تان با اين مرکز
حكمش اين است كه از شوهر فعلي جدا شود و شرعا همسر شوهر اول است . (1)
پي نوشت:
1 . آيت الله مکارم ، كتاب النكاح ،ج 4 ،ص 88 .
پرسش 2:
آيا امکان دارد در صورت تشنگي در ماه مبارک رمضان آب را داخل دهان کرده و سپس خارج کنيم؟
پاسخ:

در مورد سئوال روزه باطل نمي شود ؛ البته به شرط اينکه آب را فرو ندهيد.(1 )
پي نوشت:
1. آيت الله مکارم ،توضيح المسائل، م 1342.

پرسش 3:
مسواک زدن در ماه رمضان اشکال دارد؟
پاسخ:

در طول روز مسواک زدن مانعي ندارد. ولي اگر رطوبت پيدا کند و مسواک را بيرون آورده و به دهان بازگرداند و رطوبت آن در دهان حل نگردد. جايز نيست، در صورتي که با خمير دندان مسواک کند، بايد دهان را کاملا بشوييد.(1)
پي نوشت:
1. آيت الله مکارم، استفتائات ، ج 3، ص 99.

پرسش 4:
اگر حضرت آدم و حوا دو پسر داشتند ،چگونه نسل انسان ها زياد شد؟
پاسخ:

در مورد ازدياد نسل حضرت آدم دو احتمال مشهور وجود دارد:
1- قبل از آدم و حوا انسان‏هاي ديگري روي كره خاكي زندگي مي‏كردند. تحقيقات باستان‏شناسي نشان مي‏دهد كه نوع انسان يا مانند آن احتمالاً از چند ميليون سال قبل در كره زمين زندگي مي‏كرده است. فسيل‏ها و جمجمه‏هاي كشف شده اين مطلب را تأييد مي‏كند، در حالي كه از تاريخ پيدايش حضرت آدم زمان زيادي نمي‏گذرد. اگر اين احتمال صحيح باشد، شايد فرزندان حضرت آدم، با باقيمانده آن انسان‏ها ازدواج كرده و توليد مثل نموده‏اند.
احتمال مذكور با اين ادعا كه فرزندان آدم پسر بوده اند، سازگار است اما دليلي بر اثبات اين احتمال موجود نيست و قوي تر احتمال دوم است .
2- هيچ انساني قبل از حضرت آدم نبوده و فرزندان او با هم ازدواج نموده‏اند، يعني خواهر و برادر با هم تزويج نموده‏اند كه اين احتمال دو توجيه دارد:
أ) در آن هنگام هنوز حرمت ازدواج خواهر و برادر تشريع نشده بود، و اين نوع ازدواج ذاتاً حرام نبود.
ب) اين ازدواج ذاتاً اقتضاي حرمت داشته، ولي به خاطر مصلحت عظيمي همچون حفظ نسل بشر و تداوم حيات او روي كره خاكي، حكمت الهي بر آن تعلّق گرفته بود كه در مقطعي كوتاه اين عمل جائز بوده، بعد كه ضرورت برطرف شد، خداوند حرمت را تشريع نموده است.
ظاهر آيات قرآن احتمال دوم را تقويت مي‏نمايد، چرا كه مي‏فرمايد: اي مردم! از پروردگارتان بپرهيزيد كه شما را از يك انسان آفريد و همسرش را نيز از جنس او آفريد و از آن دو، مردان و زنان فراواني (روي زمين) منتشر كرد.(1)
در اين زمينه احاديث متفاوتي وارد شده است كه هر كدام از اين احتمالات را تأييد مي‏كنند. بر اساس قاعده، احاديث موافق با قرآن، مقدّم است، پس احتمال دوم بيش تر صحيح به نظر مي‏رسد. لازمه اين سخن ازدواج فرزندان حضرت آدم(ع) با يكديگر است، زيرا اگر آن‏ها با نژاد و همسران ديگري ازدواج كرده باشند، آوردن ضمير «منهما؛ از آن دو» در آيه قرآن درست نخواهد بود، چرا كه بر اساس احتمال اوّل نسل آدم از ازدواج فرزندان آدم با غير نسل وي به وجود آمده‏اند.(2)
پي‌نوشت‏ها:
1. نساء (4) آيه 1.
2. تفسير نمونه، ج 3، ص 246.

پرسش 5:
انسان ها از نسل آدم و حوا هستند؟
پاسخ:

در اين بحث دو احتمال كلّي وجود دارد:
1- قبل از آدم و حوا انسان‏هاي ديگري روي كره خاكي زندگي مي‏كردند. تحقيقات باستان‏شناسي نشان مي‏دهد كه نوع انسان يا مانند آن احتمالاً از چند ميليون سال قبل در كره زمين زندگي مي‏كرده است. فسيل‏ها و جمجمه‏هاي كشف شده اين مطلب را تأييد مي‏كند، در حالي كه از تاريخ پيدايش حضرت آدم زمان زيادي نمي‏گذرد. اگر اين احتمال صحيح باشد، شايد فرزندان حضرت آدم، با باقيمانده آن انسان‏ها ازدواج كرده و توليد مثل نموده‏اند.
2- هيچ انساني قبل از حضرت آدم نبوده و فرزندان او با هم ازدواج نموده‏اند، يعني خواهر و برادر با هم تزويج نموده‏اند كه اين احتمال دو توجيه دارد:
أ) در آن هنگام هنوز حرمت ازدواج خواهر و برادر تشريع نشده بود، و اين نوع ازدواج ذاتاً حرام نبود.
ب) اين ازدواج ذاتاً اقتضاي حرمت داشته، ولي به خاطر مصلحت عظيمي همچون حفظ نسل بشر و تداوم حيات او روي كره خاكي، حكمت الهي بر آن تعلّق گرفته بود كه در مقطعي كوتاه اين عمل جائز بوده، بعد كه ضرورت برطرف شد، خداوند حرمت را تشريع نموده است.

ظاهر آيات قرآن مانند تمامي اديان آسماني احتمال دوم را تقويت مي‏نمايد، چرا كه مي‏فرمايد: اي مردم! از پروردگارتان بپرهيزيد كه شما را از يك انسان آفريد و همسرش را نيز از جنس او آفريد و از آن دو، مردان و زنان فراواني (روي زمين) منتشر كرد.(1)
در اين زمينه احاديث متفاوتي وارد شده است كه هر كدام از اين احتمالات را تأييد مي‏كنند. بر اساس قاعده، احاديث موافق با قرآن، مقدّم است، پس احتمال دوم بيش تر صحيح به نظر مي‏رسد. لازمه اين سخن ازدواج فرزندان حضرت آدم(ع) با يكديگر است، زيرا اگر آن‏ها با نژاد و همسران ديگري ازدواج كرده باشند آوردن ضمير «منهما؛ از آن دو« در آيه قرآن درست نخواهد بود، چرا كه بر اساس احتمال اوّل نسل آدم از ازدواج فرزندان آدم با غير نسل وي به وجود آمده‏اند.(2)
پي‌نوشت‏ها:
1. نساء (4) آيه 1.
2. تفسير نمونه، ج 3، ص 246.

پرسش 6:
6.عده اي مي گويند که مثلث برمواد محل سکونت امام زمان است. اين مطلب امکان دارد درست باشد؟
پاسخ:

مثلث برمودا منطقه‏اي است در شرق آمريکاي مرکزي در اقيانوس اطلس شمالي که چندين کشور مانند کوبا، هاوايي و ده‏ها جزيره ديگر در آن قرار دارند. اين منطقه داراي آثار و جاذبه‏هاي متعددي است. از ويژگي‏هاي اين منطقه طوفان خيز بودن آن است. هر ساله در اثر طوفان خساراتي به کشورهاي اين منطقه وارد مي‌شود. روزنامه‏ها و مجلات امريکايي در قرن بيستم، دهه 50 - 60 ميلادي براي انحراف افکار مردم امريکا و پنهانکاري عمليات نظامي خود عليه کوبا ده‏ها افسانه و داستان را درباره اين مثلث ساخته و اسرارآميز بودن منطقه را مطرح کردند. چون در همان زمان امريکا با تقويت ضد انقلابيون کوبا سعي در سرنگوني دولت کوبا داشت و اين داستان‏ها پوشش خوبي براي عمليات انهدام کشتي‏ها و ضربه زدن به انقلابيون بود؛(1) بنابراين بسياري از داستان‏ها که ساخته‏اند، جعلي است.
برخي ادعا کرده‏اند که مثلث برمودا، جزيره خضرا است که امام زمان(ع) در آن زندگي مي‌کند. (2) اين ادعا مبني بر گزارش‏هاي علي بن فاضل مازندارني است. وي مدعي شده که به جزيره خضرا رفته و آن را محل زندگي امام يافته . برخي ديگر مانند ناجي نجّار گفته که مثلث برمودا جزيره خضرا است که علي بن فاضل مازندراني حدود هفتصد سال پيش به آن جا سفر کرده . صحت اين ادعا مبتني بر دو پيش فرض است که هر دو منتفي است:
يک: جزيره خضرا واقعيت داشته باشد و امام زمان در آن زندگي کند. اکثر انديشمندان وجود جزيره خضرا را انکار نموده و آن را افسانه خوانده‏اند. (3) علامه جعفر مرتضي مي‌نويسد: داستان جزيره خضرا، نه از نظر سند درست است و نه از نظر متن و به هيچ وجه مجالي براي قبول يا اعتماد و اطمينان بدان وجود ندارد. (4)
دو: امام مکان معين داشته باشد که در آن جا زندگي کند، حال آن که - بر اساس روايات - امام ‏زمان مکان معين ندارد، اگر چه در برخي روايات آمده است که حضرت در مدينه و اطراف آن زندگي مي‌کند. (5) در بعضي روايات ديگر به حضور حضرت در مکه و اطراف آن اشاره شده. (6) اما دسته ديگري از روايات دلالت دارند که امام به گونه ناشناس با مردم حشر و نشر داشته و مکان معيني ندارد و مردم او را نمي‏شناسند. (7)
اين ادعا که امام زمان در مثلث برمودا زندگي مي‌کند، قابل قبول نيست. رفت و آمد در جزيره برمودا براي ديگران امکان‏پذير است و اختصاص به گروه و افراد خاصي ندارد.
پي‌نوشت‌ها:
1. ابوالفضل طريقه دار، جزيره خضرا - افسانه يا واقعيت، از ص 45 به بعد.
2. جعفر مرتضي، دراسه في علامات الظهور والجزيره الخضراء، ص 273.
3. جزيره خضرا، ص 211 به بعد.
4. جعفر مرتضي، همان، ص 273.
5. شيخ طوسي، کتاب الغيبه، ص 266.
6. ابراهيم نعماني، کتاب الغيبه، ص 182.
7. همان، ص 164.

پرسش 7:
7.در يکي از سريال هاي ماه رمضان چند سال پيش شيطان مي توانست خود را به شکل انسان در بياورد. اين مطلب که شيطان فقط مي تواند در ذهن ما رسوخ کند صحيح نيست؟ پاسخ :
پاسخ:

منظور از شيطان در اين موارد ابليس است و ابليس هم از جنس جنيان است ؛ در نتيجه از آن جا كه جن مي‌تواند به صورت‌هاي گوناگون دربيايد و خود را به صورت انسان‌ها نشان دهد، اصل اين نوع تمثل مي تواند ممكن باشد ،البته برخي معتقدند که شيطان نمي‌تواند به صورت آدمي درآيد، ولي در مقابل بسياري از انديشمندان بر اين باورند که دليل قطعي بر اين محال بودن در دست نيست.(1)
به عنوان يك مورد تاريخي در تاييد امكان تمثل شيطان در قرآن آمده است كه :
‌«هنگامي که شيطان اعمال آن ها (مشرکان) را در نظرشان جلوه داد و گفت: هيچ‌کسي از مردم بر شما پيروز نمي‌گردد و من همساية شمايم، اما هنگامي که دو گروه را ديد، به عقب بازگشت و گفت: من از شما بيزارم. من چيزي را مي‌بينم که شما نمي‌بينيد».(2)
در تفسير اين آيه در روايتي که در بسياري از کتب نقل شده، مي‌خوانيم قريش هنگامي که تصميم براي حرکت به سوي ميدان بدر گرفتند، از حمله طايفة بني کنانه ترس داشتند، زيرا قبلاً با هم دشمني داشتند. در اين هنگام ابليس در چهرة «سراقه بن مالک» که از سرشناسان قبيله بني کنانه بود، به سراغ آن ها آمد و به آن ها اطمينان داد که با شما موافق و هماهنگم و کسي بر شما غالب نخواهد شد، اما به هنگامي که نزول ملائکه را ديد، عقب‌نشيني نمود و فرار کرد.(3)
از اين بيان معلوم مي‌شود که شيطان مي‌تواند به شکل برخي درآمده و براي مردم ظاهر گردد و مردم او را ببينند اما منظور از ظاهر شدن شيطان اين نيست که از ماهيت حقيقي خود خارج مي‌شود و تغيير ماهيت دهد، بلکه منظور آن است که در قوه حس و ادراک انسان به صورت‌هاي مختلفي محسوس مي‌شود، بدون اين که تبدل ماهيتي صورت گيرد.
البته بر اساس منابع ديني شيطان نمي‌تواند به صورت پيامبر اکرم(ص) و ائمه معصومين و پيامبران ديگر عليهم السلام حتي در خواب و عالم مثال ظاهر شود، چنان که پيامبر فرمود: «هر کس که مرا در خواب ببيند، پس به واقع مرا ديده است، زيرا شيطان به من تشبيه پيدا نمي‌کند و به شکل من ظاهر نمي‌شود».(4)
اما در مورد ميزان تواناي و قدرت عمل شيطان بايد گفت كه يقينا ميزان توانايي و قدرت شيطان در سطح وسوسه کردن و دعوت انسان ها به سوي گناه و کارهاي ناشايست است. تسلط شيطان بر انسان در همين حد وسوسه کردن و تحريك تمايلات و شهوات دروني انسان و نفس او است.
براي همين خداوند در قرآن فرموده است که بايد از شر وسوسه‏هاي شيطان به او پناه برد. "بگو: به پروردگار مردم، فرمانرواي مردم به خداي مردم پناه مي‏برم از شر وسوسه‏گر نهاني، آن که در دل‏هاي مردم وسوسه مي‏کند، خواه از جنيان باشد يا از آدميان" (5) ؛ در جاي ديگر بيان شده كه در روز قيامت شيطان به انسان هايي که به دنبال او رفته‏اند، مي گويد :
" خدا به شما وعده داد و وعده او درست بود . من نيز به شما وعده دادم ولي در وعده خود خلاف کردم . براي تان هيچ دليل و برهاني نياوردم جز آن که دعوت تان کردم، شما نيز دعوت من اجابت کرديد، پس مرا ملامت مکنيد، بلکه خود را ملامت کنيد. نه من فريادرس شمايم، نه شما فرياد رس من. از اين که مرا پيش از اين شريک خدا کرده بوديد بيزارم"(6)
به علاوه خداوند در قرآن به صراحت مي‏فرمايد که شيطان را بر کسي تسلط نيست مگر اين که خودش بخواهد: "ان عبادي ليس لک عليهم سلطان الا من اتبعک من الغاوين؛ (شيطان) را بر بندگان من تسلطي نيست، مگر بر آن گمراهاني که تو را پيروي کنند".(7) هر کس از ياد خدا دور بشود، خداوند شيطاني را بر او مسلط کند که هميشه با او است: "من يعش عن ذکر الرحمن نقيض له شيطاناً فهو له قرين".(8)

پس فارغ از توانايي شيطان در تجسم خارجي و تمثل به صورت هاي گوناگون بايد دانست كه ميزان قدرت و توانايي شيطان و آزادي عملي كه به او داده شده است ،در همان محدوده وسوسه و تحريك و دعوت انسان به سوي اعمال نادرست است ، نه بيش تر . يعني حتي اگر شيطان به صورت انسان هم درآيد ،باز هم بيش از وسوسه و دعوت به گناه كاري نمي‌تواند بكند.

پي‌نوشت‌ها:
1. تفسير نمونه، ج 7، ص 202، نشر دار الکتب الاسلاميه، تهران 1379ش.
2. انفال (8) آيه 48.
3. تفسير نمونه، ج 7، ص 20.
4. محدث قمي، سفينة البحار، ج 1، ماده شطن، ص 699.
5 . سوره ناس(114) آيات 1 - 6.
6 . ابراهيم (14) آيه‏22.
7 . حجر (15) آيه 42.
8 . زخرف (43) آيه 36.