مثلا در تاریخ معین فلان اتفاق برای انسان پیش خواهد امد؟
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
براي دريافت جواب دقيق اين مسئله بايد به سه نکته توجه شود:
1- خداوند داراي قضا و قدر علمي است . مراد اين است که خداوند نه تنها از آغاز خلق کردن انسان بلکه پيش از آفرينش او به خصوصيات و حدود و اوصاف آن علم دارد، اين خصوصيات را خداوند در ازل ميداند که هر يک از مخلوقات او داراي چه ويژگيها و اوصافي هستند. اين را اصطلاحا قدر يا تقدير علمي ميگويند.
مقصود از قضا علمي آن است که خداوند از ضرورت وجود اشيا در ظرف تحقق علل آن ها آگاه است،يعني خدا از ازل ميداند که هر يک از اشيا در شرايط خاص و تحت تاثير اسباب و علل خاصي موجود ميشوند.
2- غير از آن خداوند داراي قضا و قدر عيني نيز است، مقصود از قدر عيني، تعيين و تحديد خصوصيات و اوصاف ذاتي و عرضي موجودات از سوي خداوند است . مقصود از قضا عيني آن است که خداوند ضرورت وجود را به مخلوقات خويش اعطا ميکند . از طريق اسباب و علل وجود آن ها را تعيين ميبخشد.
3- حال بايد ديد که نقش اختيار انسان دراين ميان چيست؟ خلاصه سخن اين است که قضا و قدر علمي خداوند به افعال انسان به صورت مطلق تعلق نميپذيرد، بلکه متعلق قضا و قدر، عمل انسان با تمام خصوصيات آن است که از جمله ميتوان به اختياري بودن آن و تاثير اراده و قدرت انسان در وقوع آن اشاره کرد.
بنابراين خداوند در ازل ميداند که انسان با بهرهگيري از اختيار خود، اعمال خاصي را انجام ميدهد. اما قضا و قدر عيني الهي نيز بدين معنا با اختيار انسان سازگار است . قضا و قدر عيني خداوند در وقوع افعال بندگان به صورت مستقيم نيست، بلکه اين تاثير از مسير اسباب و علل و در چارچوب نظام عليت عالم تحقق ميپذيرد . از آن جا که اراده انسان يکي از مبادي علي افعال اختياري اوست، قضا و قدر از مجراي اراده و اختيار انسان تاثير مي=پذيرد. (1)
با توجه به اين سه نکته خلاصه پاسخ اين است که جواب مثبت است، ولي قضا به آن معنا که بيان شد، نه به شكلي كه موجب توهم جبر شود.
پينوشت:
1. آموزش کلام اسلامي، ج 1، ص 327 تا 329 .