دزدی فرد غیر مکلف

پاسخ: پرسشگر گرامي باسلام و تشکر از ارتباط با اين مرکز.
اگر انسان در کودکي مال ديگري را برداشته و يا تلف کرده ، بايد به نحوي مثل يا قيمت آن را به آن شخص يا به ورثه او برساند و حلاليت بطلبد . اگر او را نمي شناسد يا دسترسي به او ندارد، بايد به نيت او به فقيري که سيد نباشد صدقه بدهد که اصطلاحا به اين رد مظالم مي گويند.
مظالم عبارت است از حقوق مالى و بدهى‏هايى كه از راه ظلم و ستم و زور و اشتباه از قبيل دزدى، غصب، كم فروشى، جمع آورى شده و به عهده انسان آمده كه اگر عين آن ها موجود است، بايد آن ها را به صاحبانش بدهد . اگر مصرف و تلف شده، بايد مثل يا قيمت آن ها را بدهد. چون منشأ به دست آمدن آن ها ظلم و تجاوز عمدى يا سهوى بوده است، به آن ها مظلمه و مظالم عباد گفته‏اند.
حضرت آيت الله فاضل فرموده است: مظالم عباد اصطلاحاً به اموال و بدهى‏هايى گفته مى‏شود كه انسان از روى ظلم و بى عدالتى از بندگان خدا گرفته و نپرداخته، حكم شرعى آن اين است كه اگر صاحب آن ها را مى‏شناسد، بايد عين اموال را به آن ها بدهد. اگر عين، تلف و مصرف شده، بايد مثل يا قيمت آن ها را بپردازد.
اگر صاحب آن ها را نمى‏شناسد و معلوم نيستند اموال و بدهى‏ها در ذمه شخص باشد، از مصاديق مجهول المالك مى‏شود. يعني مالي که مالک آن ناشناخته است.
در اين موارد بايد پس از يأس از شناسايى صاحب آن به عنوان مجهول المالك و مظالم عباد به فقير غير سيد صدقه داده شود.
همچنين حقوق مالى كه انسان به ديگران مديون شده (مثل نفقه زن و اجرت كارگر و حتى كتك زدن به كودك خود كه موجب ديه شده باشد) و دسترسى به آن ها يا ورثه شان ندارد يا نمى‏تواند آن ها را شناسايى كند. در تمام اين موارد واجب است به مقدار يقينى به عنوان مجهول المالك و مظالم عباد به فقير غير سيد صدقه بدهد و خود را برىء ‏الذمه كند.(1)
پاسخ 1 - اگر مظلمه اي بر گردن انسان باشد و نداند ارزش مال چقدر بوده ، بايد قيمت آن را به قيمتي که متيقن است بپردازد، يعني اگر نمي داند قيمت آن هزار تومان است يا دو هزار تومان ؟ هزار تومان را بپردازد .
پاسخ 2 - اگر نداند صاحب مال كي بوده،بايد براي او به فقيري که سيد نيست ،صدقه بدهد .
پاسخ 3 - در صورتي که صاحب مال مرده باشد، ولي وارثانش زنده باشند، بايد به وارثانش بدهد و يا آنان را راضي نمايد .

پى‏نوشت‏:
1 . آيت الله فاضل ، جامع المسائل، ج 2، س 941.