سن عايشه

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در اين باره به گفتار زير توجه نمائيد
در خصوص از دواج رسول خدا (ص) با عايشه بايد گفت:
اولا شرايط سني كه در فرهنگ امروزه متداول است، در آن عصر و آن زمان متداول نبود. بسا اتفاق ميافتاد دختران نو رسيده به عقد مردان كهنسال در مي آمدند. در اين گونه ازدواجها هيچ گونه خرده‌گيري و ملامتي وجود نداشت. مانند اين كه در تاريخ آمده است كه عمر از عثمان خواست كه دخترش حفصه را به عقد خود درآورد، در حالي كه عثمان حدود بيست سال از عمر بزرگتر بود، نيز به ابو بكر كه حدود ده سال از عمر بزرگتر بود، پيشنهاد ازدواج با حفصه را داد. آري اين گونه ازدواج‌ها در آن فرهنگ پذيرفته شده بود. بدينسان اختلاف سن در امر ازدواج اهميتي نداشت و بسيار اتفاق مي افتاد كه مردان با زناني ازدواج نمايند كه از نظر سني خيلي كوچكتر باشند. ازدواج مورد پرسش هم مانند بقيه ازدواج هاي رايج زمان، متعارف و طبيعي بود و عيب و نقصي تلقي نمي شد؛ به همين خاطر در هيچ تاريخي بيان نشده كه مشركان مكه و دشمنان رسول خدا (ص) كه به بهانه اي در صدد عيب جويي از آن حضرت بودند، از اين حربه به عنوان يك مسئله منفي در زندگي آن حضرت استفاده نمايند.
ثانياً: اين مطلب درست نيست كه عايشه در هنگام ازدواج كم سن و سال بود و نُه سال داشت، زيرا طبق بعضي روايات منسوب به امام صادق(ع) عايشه موقع ازدواج با پيغمبر، 13 يا 14 ساله بود. البته طبق بعضي از روايات اهل سنت عايشه موقع ازدواج 9 سال سن داشت؛ اما بيشتر احاديثي كه سن عايشه را هنگام ازدواج 9 سال گفته اند يا از طرف هشام بن عروه روايت شده است و يا از سوي راويان عراقي. اهل مدينه.
آنهايي كه هشام بن عروه بيشتر از هفتاد سال نخست زندگي خويش را در ميان شان سپري كرده بود، اين مسأله را روايت نكرده اند.
هشام بن عروه راوي حديث پس از هفتاد و يك سال زندگي در مدينه، آن شهر را به قصد عراق ترك گفته و قرائت هاي مختلف اين حديث از راويان عراقي روايت شده است.
مؤلف (تهذيب التهذيب) كه كتابي در "علم الرجال" است بر اين باور بود كه آن بخش از روايت هاي هشام بن عروه كه از طريق اهل عراق روايت شده اند قابل پذيرش نيستند.
مؤلف "تهذيب التهذيب" اضافه مي كند كه حتي "مالك بن انس" در مورد آن عده احاديث او كه از طريق راويان عراقي روايت شده اند ملاحظه داشت. (1)
امام محمد الذهبي متوفاي سال 748ه ق. در "ميزان الاعتدال"، در باره هشام مي گويد: حافظه هشام در اواخر زندگي اش ضعيف شده بود.
بخاري در كتاب تفسير خويش حديثي را از عايشه نقل نموده، كه در آن مي‌گويد: هنگام نزول آية "بل الساعه موعدهم و الساعه ادهي و امر" كه جزء سوره "القمر" به حساب مي آيد، من "جاريه" اي بودم و بازي مي‌كردم. (2) لفظ "جاريه" در زبان عرب به معني دوشيزه آمده است. كتاب هاي تفسير و حديث مي گويند: اين آيه هشت سال قبل از هجرت پيامبر به مدينه نازل شده است. اگر سن عايشه را هنگام نزول اين آيه ده ساله فرض كنيم، سن ايشان هنگام ازدواج بايد در حدود بيست باشد. بر اساس روايت احمد بن حنبل، با در گذشت خديجه بنت خويلد همسر نخستين پيامبر، زني به نام خوله نزد پيامبر آمده و به پيامبر پيشنهاد نمود تا ازدواج نمايد.
پيامبر پرسيد: چه كسي را براي اين امر درذهن دارد؟ خوله گفت: مي تواني با دختري شوهر نكرده و يا زني كه قبلاً شوهر كرده است ازدواج نمائي. وقتي كه پيامبر منظور او از "دختر شوهر نكرده" و "زني كه قبلاً‌ شوهر كرده است" جويا شد، خوله در پاسخ بخش نخست اين پرسش، نام عايشه را بر زبان آورد.
نزول وحي در سال 610 ميلادي تحقق پذيرفت.
دعوت پيامبر اسلام در سال 613 علني شد.
نامزدي پيامبر و عايشه در سال 620 ميلادي صورت گرفت.
هجرت پيامبر به سوي مدينه در سال 622 ميلادي انجام يافت.
انتقال عايشه به خانه پيامبر در سال 623 و 624 ميلادي صورت گرفت.
طبري مي گويد كه ابوبكر داراي چهار فرزند بود كه همة آنها در دوره جاهليت به دنيا آمده بودند. (3) اگر اين سخن طبري درست باشد كه عايشه قبل از بعثت پيامبر به دنيا آمده باشد، پس او به هيچ صورتي نمي تواند كه هنگام ازدواج نه ساله باشد.
بر اساس روايت هاي معتبر تاريخي، "اسماء" خواهر بزرگ عايشه ده سال از او بزرگتر بوده است. (4) كتاب هاي بسيار معتبر تاريخ گزارش مي دهند كه اسماء در سال هفتاد و سوم هجري در صد سالگي بدرود حيات گفت. (5)
اگر اسماء در سال هفتاد و سوم هجري صد ساله بود، پس عمر او هنگام هجرت بايد بيست و هفت و يا بيست و هشت باشد.
بر اساس اين روايت تاريخي اگر عمر اسما در اثناي هجرت بيست و هفت و يا بيست و هشت باشد، عايشه در آن زمان بايد هفده ساله و يا هجده ساله باشد. اگر عايشه در سال اول و يا دوم هجري ازدواج نموده باشد، بايد عمر ايشان در اثناي ازدواج هجده و يا بيست باشد.
ابن هشام از اولين نگارندگان سيرت پيامبر معتقد است كه عايشه از نخستين پيروان محمد (ص) و از كساني كه در سال هاي نخست اسلام، ايمان آورده بودند. (6)
براي پذيرش ديني بايد كودكي حداقل بتواند راه برود و حرف بزند.
پس اگر عايشه در سال اول بعثت پيامبر سه ساله و يا پنج ساله بوده، پس هنگام ازدواج بايد حد اقل شانزده و يا هجده ساله باشد. ابن هشام مي گويد كه عايشه بعد از هجده نفر ايمان آورده است.(7)
بر مبناي سخن ابن هشام،سن عايشه هنگام ازدواج بايد در حدود شانزده تا بيست سال باشد.
خلاصه مي توان گفت: عايشه هنگام از دواج با رسول خدا(ص) آماده ازدواج بوده و بيشتر از آنچه كه معروف است، يعني- نه سال- سن داشته است.
معلوم نيست كه اهل سنت در اين زمان هم چنين اصراري داشته باشند .چون ممكن است در ابتدا موضوعي مورد قبول باشد،ولي بعد از بررسي وتحقيق اثبات گردد، كه چنين مطلبي صحت ندارد .
پي نوشت ها:
1. تهذيب التهذيب، ابن حجر، بيروت، لبنان، دارالفكرللطباعه والنشر والتوزيع، 1404ه-1984م، ج11، ص 48.
2. فتح الباري، شرح صحيح بخاري، قاهره، مصر، المكبه السلفيه، 1407، ج8، ص486.
3. طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج چهارم، ص 50، دارالفكر، بيروت، لبنان، 1979.
4. الامام الذهبي، سير اعلام النبلاء، ج2، ص 289، موسسه الرساله، بيروت، لبنان، 1992" و "ابن كثير، البدايه والنهايه، ج8، ص 371، دارالفكر العربي، مصر 1933".
5. البدايه و النهايه، ابن كثير ج8، ص372.
6. ابن هشام، السيره النبويه، مكتبه الرياض الحديثه، الرياض، المملكه العربيه السعوديه، ج 1، ص 234.
7. همان، ص 271.

موفق باشید.