پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مركز
خداوند می فرماید: مرا بخوانید تا اجابت کنم: "ادعونی استجب لکم".در آیه شریفه، به قول علامه طباطبایی، قید و شرطی در اجابت دعا بیان نشده، پس تمامی دعاهایی که خدا برای اجابت آن خوانده میشود، مستجاب است.(1) اما دعا باید حقیقتاً دعا باشد. جمله «اذا دعان» در آیه «اجیب دعوة الداع اذا دعان»(2)همین را میفهماند که وعده اجابت هر چند مطلق و بی قید و شرط است، اما این شرط را دارد که دعا کننده حقیقتاً دعا کند و قلبش با زبانش مؤافق باشد.
پس دعایی که مستجاب نمیشود، یکی از دو چیز را ندارد:
1- دعای واقعی نیست. امر بر دعا کننده مشتبه شده، مثل کسی که اطلاع ندارد خواستهاش نشدنی است.
2- دعا کننده در دعا خدا را نمیخواند، یعنی به زبان از خدا طلب میکند، ولی در دل همه امیدش به اسباب عادی یا امور وَهمی است.(3)
گاهی نیز دعا به اجابت میرسد اما به صورت دیگر، نه به صورت برآورده شدن خواسته شخص، یعنی دعای جواب داده شده، اما چون اجابت را فقط در بر آورده شدن خواسته میبیند، متوجه اجابت دعایش نیست.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «آداب دعا را حفظ کن. ببین چه کسی را می‌خوانی . چگونه می‌خوانی و برای چه می‌خوانی».(4)
شخصی از امام صادق علیه السلام سوال کرد: خدا در قرآن می‌فرماید: « ادعونی استجب لکم» ولی او را می‌خوانیم و اجابت نمیشود! حضرت فرمود: «آیا خدا خُلف وعده میکند؟» عرض کرد: نه، فرمود: «پس علت چیست؟» عرض کرد: نمی‌دانم. حضرت فرمود: «هر کس دستورهای الهی را اطاعت کند و او را با شرایط و آداب دعا کند، خداوند دعایش را مستجاب میکند».(5)
دعا اگر با آداب و شرایط همراه باشد ،حتماً مستجاب است.
آداب مهم دعا:
1- وضو:
امام علی علیه السلام می‌فرماید: هر گاه کار بزرگی از امور دنیا و دین روی آورد، وضو بگیر . دست‌هایت را به سوی آسمان بلند کن.(6)
2- بسم‌الله گفتن:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: دعایی که آغازش «بسم‌الله الرحمن الرحیم» باشد، هرگز رد نمیشود.(7)
3- ثنای الهی:
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: در کتاب علی علیه السلام آمده است: ستایش الهی و درود بر رسول خدا صلی الله علیه و آله باید پیش از درخواست باشد، زیرا اگر یکی از شما برای درخواست نیازی پیش شخصی بیاید، وی دوست دارد پیش از بیان درخواست، از او به خوبی یاد شود.(8)
دعا کننده با ستایش الهی، معرفت خود را به خداوند آشکار میکند. دعایی که پیش از آن ستایش الهی نباشد، نافرجام می‌ماند.(9)
4- صلوات فرستادن:
پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت او گل‌های سرسبد آفرینش‌اند. در روایات توصیه شده که آغاز و پایان دعا با صلوات بر آن بزرگواران همراه باشد، تا به یُمن نام مبارک شان دعاها اجابت شوند.
امام علی علیه السلام می‌فرماید: بر محمد و آل او درود بفرستید، که خداوند بر اثر یاد محمد صلی الله علیه و آله و پاسداشت حرمت او دعای تان را می‌پذیرد.(10)
5- یقین به اجابت دعا:
یکی از آداب دعا آن است که دعا کننده به اجابت آن یقین داشته باشد . با شک و تردید خدا را نخواند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید:
«اذا دعوت فظن ان حاجتک بالباب؛ هر گاه دعا کردی، گمان کن که حاجتت نزد تو حاضر است».(11)
علامه طباطبایی در این مورد می‌گوید: دعا کردن با تردید و ناامیدی، بیانگر ندانستن خواست حقیقی و جدی است.(12)
6- اصرار بر دعا:
امام باقر علیه السلام می‌فرماید:« به خدا قسم! بنده‌ای در دعای خود اصرار نمی‌کند مگر آن که خداوند دعایش را مستجاب میکند.»(13)
گفت پیغمبر که چون کوبی دری عاقبت زان در برون آید سری
8- نام بردن حاجت و نیاز:
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «خداوند می‌داند که بنده‌اش چه می‌خواهد، هر گاه به درگاهش دعا میکند اما دوست دارد حاجت‌ها به درگاهش شرح داده شود، پس هرگاه دعا کردی، حاجتت را نام ببر».(14)
9- عمومیت و همگان را دعا کردن:
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «هر گاه یکی از شما دعا میکند، همه را دعا نماید، زیرا در این صورت به اجابت نزدیک‌تر است».(15)
10- دعا برای دیگران:
امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «زودترین دعایی که به اجابت میرسد، دعای برادر دینی برای برادرش در نبود اوست. در این صورت فرشته‌ای که گماشتة اوست می‌گوید: آمین، و برای تو دو چندان آن است».(16)
خدا به حضرت موسی علیه السلام وحی کرد: «مرا به زبانی که گناه نکرده باشد بخوان، موسی گفت: مرا چنین زبانی کجاست؟ فرمود: مرا به زبان غیر خود بخوان».(17)
مولوی می‌گوید:
گر نداری تو دم خوش در دعا رو دعا می‌خواه از اخوان الصفا
بهر این فرمود با موسی خدا وقت حاجت خواستن اندر دعا
کای کلیم الله! ز من می جو پناه با دهانی که نکردی تو گناه
گفت موسی: من ندارم آن دهان گفت: ما را از دهان غیر خوان
آن دهانی که نکردستی گناه و آن دهان غیر باشد عذر خواه(18)
16- عجله نکردن:
از امام صادق علیه السلام روایت است: « مؤمن همواره در خیر و رحمت الهی به سر می‌برد، تا وقتی که عجله نکند تا نومید شود و دعا را ترک کند».(19)
17- اظهار ناتوانی و کرنش:
امام علی علیه السلام می‌فرماید: «با حالت ذلت و فروتنی و ثناگویی و خشوع درخواست کنید».(20)
18- توسل:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خطاب به علی علیه السلام می‌فرماید:
«امامان از فرزندان تواند. به برکت آنان به امتم باران میرسد . دعای شان مستجاب میشود و بلا از آنان دفع می‌گردد».(21)
19- نومید نبودن از اجابت:
امام علی علیه السلام می‌فرماید: «تأخیر در اجابت تو را مأیوس نکند».(22)
21- گریه:
یکی از آداب مهم دعا، گریه و تضرع است. امام علی علیه السلام می‌فرماید:
«گریه و ترس از خدا، یکی از احسان‌ها و رحمت‌های خداست. اگر دارای آن شدید، مغتنم و مفید بشمارید و دعا کنید. اگر در یک ملت و جمعیتی، کسی بگرید، خداوند بر تمام آن ملت ترحم می‌فرماید».(23)
موفق باشید.
-----------
پی نوشت ها:
1. موسوى همدانى ، ترجمه تفسیر المیزان، ج2، ص45، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه ، قم، چاپ پنجم، 1374 ش.
2. بقره(2)آیه186.
3. ترجمه تفسیر المیزان، ج2، ص46.
4. علامه مجلسی،بحارالانوار، ج 90، ص 322،موسسه الوفاء ،بیروت،1404ق.
5. رضى الدين، حسن بن فضل طبرسى،مکارم الاخلاق، ج 2، ص 20،شريف رضى، چ 4، قم ، 1412 ق.
6. همان، ج 95، ص 159.
7.شیخ عباس قمی، سفینة البحار، ج 1، ص 446،دارالاسوة،تهران،1422ق.
8. شیخ کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 492، دارالکتب الاسلامیه،تهران،1365ش
9. بحارالانوار، ج 90، ص 317.
10. همان، ص 309.
11. اصول کافی، ج 4، ص 221.
12. همان، ص 37.
13. همان، ص 222.
14. همان، ص 225.
15. همان، ص 243.
16. همان، ص 270.
17. ابن فهد حلي،عدة الداعی، ص 135،دار الکتاب الاسلامی ، 1407 ه ق .
18. مثنوی، دفتر سوم، بیت 184-179.
19.بحارالانوار، ج 74، ص 341
20. همان، ج 36، ص 232.
21. نهج البلاغه، نامه 31.
22.اصول کافی، ج 4، ص 220.
23. مکارم الاخلاق،ج 2، ص 111.
