تعداد کشته شدگان بدست مختار

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مركز
جايگاه آمار در جنگها يكي از بخشهاي بسيار حساس و دشوار در متون تاريخي است. زيرا انگيزه هاي متفاوتي در نقل آمار وجود دارد. ضمن آنكه با پس و پيش شدن اعداد وارقام به اشتباه نه از روي عمد بر دشواري آن مي افزايد. از اين رو كمتر جايي در تاريخ يافت مي شود كه آماري هماهنگ از كشته ها و غيره نقل نمايند .
از باب نمونه در باره واقعه عاشورا گرچه معروف است که یاران امام حسین در کربلا و نهضت عاشورا تعدادشان هفتاد و دو تن می‌باشد، ولی با تحقیقاتی که شده است، از این تعداد بیش تر می‌باشند.
چگونه ميتوان توقع داشت در اوضاع نابسامان خون خواهي مختار از قاتلان امام شهيد واصحابش اماري دقيق به دست داد
اين را هم نميتوان پذيرفت كه هر آماري را نقل كردند پذيرفت. زيرا با توجه به موقعيت جغرافياييو تراكم جمعيت منطقه اين تعداد(38200)نفر در كوفه اصلا نمي توانستند ساكن شوند چه رسد به اين كه اين تعداد افراد را مختار در قيام خود به قتل رسانده باشد .
آنچه مشهور است از شمار كشتگان و تعداد تخمينى كسانى كه به جرم شركت در حادثه كربلا كشته شدند، حدود سه هزار نفر است(1)
آرام شدن كوفه براى مختار مدت زيادى به طول نينجاميد. زيرا خبر آمدن سپاه شام به فرماندهى عبيد الله بن زياد به كوفه رسيد. سپاه شام كه توابين را شكست داده بود، پس از درنگى در برخورد با قبيله قيس بن عيلان راهى موصل شد مختار سپاهى سه هزار نفرى را به سوى يك گروه شش هزار نفرى، به فرماندهى عبيد الله بن زياد، اعزام كرد. در درگيرى بين آنها، ربيعة بن مخارق، فرمانده نيروهاى ابن زياد، كشته و سيصد نفر به اسارت سپاه مختار درآمدند. با اين حال روشن بود كه اين تعداد نمى‏توانستند در برابر سپاه شام مقاومت كنند. لذا مختار يك گروه هفت هزار نفرى را به فرماندهى ابراهيم بن اشتر به عنوان نيروى امدادى به سوى آنها فرستاد.
از سويي ديگر درگيري با اشراف در كوفه وسركوبي آنان كشتار هايي را در پي داشت
باتوجه به اين كه در ماجراي قيام مختار وي تنها به كوفه و مجرمان واقعه كربلابسنده نكرد مختارهنگامي كه مشكل داخلى خود را با سركوبى اشراف و وابستگان به امويها و زبيريها حل كرده بود، به فكر توسعه مناطق تحت‏ حكومت‏ خود افتاد.
بصره، مامن فراريان كوفه و پايگاه زبيريان در عراق، از نقاط مورد توجه مختار بود كه طبعا كانون خطر نيز براى او محسوب مى‏شد. از اين رو با آنان نيز در گير شد
نقطه ديگرى كه مورد توجه مختار بود، حجاز، يعنى مقر اصلى ابن زبير بود. كه به سوي حجاز به بهانه كمك به ابن زبير براى دفع خطر شاميان، سپاهى را به حجاز بفرستد كه در آنجا نيز قتال وكشتار انجاميد وسپاه مختار شكست خوردند
مهمترين اقدام مختار را مى‏توان مقابله با سپاه شام دانست. اين مقابله در سال 67 هجرى ميان سپاه اعزامى مختار، به فرماندهى ابراهيم بن اشتر، و سپاه شام، به فرماندهى عبيد الله بن زياد، صورت گرفت. در اين جريان برخى از مهمترين رهبران شام، كه مدتها در جنگهاى مختلف عليه عراق شركت كرده بودند، كشته شدند. باقيمانده سپاه نيز لنگان و گريزان در سرزمين موصل آواره گشتند.تعدار زيادي از شاميان نيز غرق شدند .
نتيجه آنكه شمار كشتگان در درگيريهاي مختار با غير از مجرمان واقعه عاشورا نيز بسيار بوده واحتمال خلط آمار كشتگان واقعه عاشورا با ساير در گيري ها بسيار است . وآمار صحيحتر در مجرمان واقعه عاشورا همان سه هزار نفر مي باشد
ضمنا بايد توجه داشته باشيد ذكر آمار در كتب تاريخي احتمال خطا دارد و نبايد تنها وجود خطا در آمار را معيار ارزيابي آن كتاب قرار داد و اعتبار آن را زير سوال برد.
براي آگاهي بيشتر رك :قيام مختار ،سيد ابوالفضل رضوي اردكاني ؛ كتاب: تاريخ خلفاء ص 517 قيام مختار

پي نوشت :
1. كتاب الفتوح، أبو محمد أحمد بن اعثم الكوفى (م 314)، تحقيق على شيرى، بيروت، دارالأضواء، ط الأولى، 1411/1991. ُُُُُُُّّّّّّّ ج 6، ص 255.