پرسش: منظور از آيات محکم و متشابه چيست؟
پاسخ:
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
واژه" محكم" در اصل از" اِحكام" به معنى ممنوع ساختن، گرفته شده است . به همين دليل به موجودات پايدار و استوار، محكم مىگويند، زيرا عوامل انحرافى را مىزدايند . نيز سخنان روشن و قاطع كه هر گونه احتمال خلاف را از خود دور مىسازد محكم مىگويند. (راغب در مفردات مىگويد: حكم (و حكمه) در اصل به معنى منع است) و به دانش از اين جهت حكمت مىگويند كه انسان را از بدي ها باز مىدارد.
بنا بر اين مراد از" آياتٌ مُحْكَماتٌ" آياتى است كه مفهوم آن به قدرى روشن است كه جاى گفتگو و بحث در آن نيست، آياتى همچون قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (1)" بگو او است خداى يگانه"، لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ (2)" هيچ چيز همانند او نيست"، اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْءٍ (3)" خداوند آفريننده و آفريدگار همه چيز است"، لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ (4)" سهم ارث پسر معادل سهم دو دختر است" و هزاران آيه مانند آن ها در باره عقايد و احكام و مواعظ و تواريخ، همه از محكمات مىباشند.
اين آيات (محكمات) در قرآن" ام الكتاب" ناميده شده، يعنى اصل و مرجع و مفسر و توضيح دهنده آيات ديگر است.
واژه" متشابه" در اصل به معنى چيزى است كه قسمتهاى مختلف آن، شبيه يكديگر باشد، به همين جهت به جملهها و كلماتى كه معنى آن ها پيچيده است و گاهى احتمالات مختلف در باره آن داده مىشود،" متشابه" مىگويند. منظور از متشابهات قرآن همين است، يعنى آياتى كه معانى آن در بدو نظر پيچيده است. در آغاز، احتمالات متعددى در آن مىرود، اگر چه با توجه به آيات محكم، تفسير آن ها روشن است(5).
پي نوشت ها:
1.توحيد(112) ، آيه 1.
2. شوري(42)، آيه 112.
3. زمر ( 39) ، آيه 26 .
4. نساء(4 ) ، آيه 11.
5. تفسير نمونه ، مکارم شيرازي ، ج2 ،ص 433.
